وسواس
اختلال وسواس اختلالی مزمن و نسبتا فراگیر است که با وسواسها (Obsessions) و یا اجبارها (Compulsions) مشخص میشود.
• وسواسها: افکار، تصاویر یا تکانههای ذهنی، تکراری و مزاحم هستند که باعث اضطراب یا ناراحتی شدید میشوند.
• اجبارها: رفتارها یا اعمال ذهنی تکراری که فرد احساس میکند باید برای کاهش اضطراب یا جلوگیری از یک اتفاق بد انجام دهد
ویژگیهای کلیدی وسواس:
1. فرد میداند وسواسها یا اجبارهایش غیرمنطقی هستند (Insight ممکن است متفاوت باشد).
2. این رفتارها زمانبر هستند (معمولاً بیش از یک ساعت در روز) یا باعث اختلال قابل توجه در عملکرد فرد میشوند.
3. اختلال از کنترل شخص خارج است و فرد نمیتواند آنها را نادیده بگیرد.
۲. طبقهبندی وسواسها و اجبارها
الف) وسواسها (Obsessions)
1. تمیزی و آلودگی: ترس از میکروبها یا آلودگی.
2. تردید و شک: افکار مکرر در مورد اینکه کاری انجام شده یا نشده است (مثل بستن در).
3. ترس از آسیب رساندن به دیگران یا خود: افکار ناخواسته خشونتآمیز.
4. ترس از افکار غیر اخلاقی یا مذهبی: مثل افکار گناهآلود یا کفرآمیز.
5. نیاز به تقارن و ترتیب: نیاز شدید به منظم بودن اشیا یا انجام کارها به شیوه مشخص.
ب) اجبارها (Compulsions)
1. شستوشو و نظافت: شستن دستها، حمام طولانی، پاک کردن اشیا.
2. چک کردن مکرر: قفلها، اجاق، سوئیچ برق و …
3. آرایش و نظمدهی: مرتب کردن اشیا، تکرار کردن اقدامات به ترتیب خاص.
4. اعمال ذهنی: شمارش، دعا یا تکرار جملات خاص ذهنی برای کاهش اضطراب
الف) درمان شناختی-رفتاری (CBT)
• Exposure and Response Prevention (ERP):
• مهمترین تکنیک CBT برای OCD است.
• شامل مواجهه تدریجی با عامل اضطراب و عدم انجام رفتار اجبارآمیز است.
• هدف: کاهش اضطراب و آموزش اینکه اضطراب بدون اجبار نیز قابل تحمل است.
ب) سایر تکنیکهای CBT
• شناسایی افکار مزاحم و جایگزینی با افکار منطقی.
• تمرین مهارتهای مقابلهای (Coping Skills) و مدیریت اضطراب.
• مهارکنندههای بازجذب سروتونین (SSRIs): مثل فلوکستین، فلووکسامین، سرترالین.
• در موارد مقاوم، ممکن است داروهای ضد روانپریشی با دوز کم اضافه شوند.
نکته: معمولا ترکیب دارو درمانی و رواندرمانی، نتیجه ای سریع تر و با دوام تر داره.
