?در احادیث ، علل و حکمت های غیبت الهیه امام زمان بیان شده است که برخی از آنها ذکر می‌شود:
با غیبت الهی، همه گروه ها، افراد، اندیشه ها و نظام ها، امکان حکومت بر مردم و مدیریت جامعه را پیدا کرده و ضعف و ناتوانی خود را در اداره جامعه و رفع مشکلات و گسترش عدالت بروز می دهند. این در حالی است که حکومت و ولایت بر مردم، شایسته و بایسته اولیای الهی- به خصوص دوازده امام معصوم- است و خداوند می خواهد بدین ترتیب با مردم اتمام حجت کند و توجّه و خواست آنان را به حکومت معصومان جلب نماید.
امام صادق علیه السّلام در این زمینه می فرماید: «ما یکون هذا الامر حتّی لا یبقی صنف من النّاس الا و قد ولّوا علی الناس حتی لا یقول قائل: انّا لو ولّینا، لعد لنا؛ ثمّ یقوم القائم بالحقّ و العدل»ظهور تحقق نمی یابد تا اینکه گروهی نماند، مگر اینکه بر مردم حکومت کرده باشد تا کسی نگوید: اگر ما حکومت داشتیم؛ عدالت را (می گستراندیم)! آن گاه قائم به حق و عدل قیام می کند. بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۴۴.
ظلم و ستمی که مردم هم بر خود و هم بر دیگران روا می دارند و از حجت الهی، به جهت جهل و نادانی شان بهره کافی نمی برند، موجب غیبت امام علیه السّلام شده است. حضرت علی علیه السّلام در این زمینه می فرماید: «و اعلموا انّ الارض لا تخلوا من حجّة الله و لکنّ الله سیعمی خلقه منها بظلمهم و جورهم و اسرافهم علی انفسهم»ای مردم بدانید که زمین هرگز از حجّت الهی خالی نمی ماند، اما پروردگار، مردم را به جهت ظلم و ستمی که مرتکب می شوند و نیز به جهت اسراف و زیاده روی های که در حق خود انجام می دهند، از دیدن حجّت خودش (امام مهدی (عج)) محروم می سازد. همان،ص ۱۱۳.
در نقل دیگر آمده است: «... لکن الله سیعمی خلقه عنها بظلمهم و جهلهم، و لو خلت الارض ساعة واحدة من حجّة الله ساخت باهلها لکن الحجة تعرف الناس و لا یعرفونها.. .»[ ... خداوند به واسطه نادانی و ستمکاری مردم، دیده ایشان را از دیدن حجتش فرومی بندد.. . سپس حجت (در زمان غیبت) مردم را می شناسد؛ ولی آنان او را نمی شناسند». اثبات الهداة، ج۳، ص۵۳۲.
یکی از حکمت ها و اسرار مهم غیبت امام مهدی (عج)، توجّه بیشتر مردم، به قدر و منزلت آن موعود امت ها است. پس از آن همه قدرناشناسی که نسبت به پدران بزرگوار آن حضرت روا داشتند، او در پس پرده غیبت قرار گرفت تا گوهر گران بهای وجودش، بیشتر مورد توجّه قرار گیرد و هنگام ظهور با پذیرش و استقبال کامل مردم روبه رو شود.
?وقتی مردم به وظایف و مسئولیت های خود، در برابر امام و پیشوای بر حق خود، پایبند نباشند و از اطاعت و یاری او سرپیچی کنند و از جان و مالش محافظت نکنند؛ روا است که خداوند، آن امام را برای مدتی از مردم جدا سازد و تأدیبشان کند. در این صورت مردم از بسیاری از مواهب و الطاف امام معصوم علیه السّلام، بی بهره مانده و از برکات ظاهری وجود او محروم می شوند و این نشانگر غضب و خشم الهی است.
محمد بن فرج می گوید: امام ابو جعفر علیه السّلام برایم نوشت: «اذا غضب الله- تبارک و تعالی- علی خلقه نحانا عن جوارهم»وقتی خداوند متعال بر مردم خشم گیرد، ما را از کنارشان دور می سازد.
اثبات الهداة، ج۳، ،ص۴۴۷.
مروان انباری نقل می کند: از امام باقر علیه السّلام [نوشته یا پیامی ] صادر شد که:«انّ الله اذا کره لنا جوار قوم نزعنا من بین اظهرهم»وقتی خداوند، بودن ما را در میان قومی ناخوش دارد، ما را از میان آنان خواهد برد.»
اثبات الهداة، ج۳، ص۴۴۷.
یکی از عواملی که در روایات بسیار به آن اشاره شده، عدم بیعت امام مهدی (عج) با خلفای جور و طاغوت ها است، آن حضرت به جهت اینکه مثل پدرانش مجبور به بیعت با آنان نشود، به فرمان خدا از چشم مردم مخفی شد.
امام صادق علیه السّلام می فرماید: «یقوم القائم و لیس لاحد فی عنقه عهد و لا عقد و لا بیعة»قائم ما در حالی ظهور می کند که در گردن او، برای احدی، عهد و پیمان و بیعتی نباشد». الغيبة النعمانى، ص۸۹.
امام زمان (عج) خود در این زمینه مرقوم فرموده است: «... و اما علّة ما وقع من الغیبة، فانّ الله عزّ و جل یقول: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ.. . انّه لم یکن احد من آبائی الّا وقعت فی عنقه بیعته لطاغیة زمانه و انّی اخرج حین اخرج و لا بیعة لاحد الطواغیت فی عنقی.. .»اما در مورد علت غیبت، خدای متعال می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید، هرگز نپرسید از مسائلی که اگر فاش شود، شما را اندوهگین سازد.. .هریک از پدران من بیعتی از طاغوت های زمان به گردن داشت، ولی من به هنگامی ظهور خواهم کرد که بیعت احدی از طاغوت ها، برگردنم نباشد». بحار الانوار، ج۵۲، ص۹۲.
