این مقاله در ادامه بخش قبلی این مقاله به تاریخچه صحافی در دوران های مختلف می پردازد. همانند مقاله قبلی که با ما همراه بودید، در این مقاهل هم تا انتها با ما همراه باشید.
رومیایی (رمانسک) مربوط به قرن دوازدهم و سیزدهم، صحافی های برجسته ای بودند که حدود نردیک به دویست نمونه از آن ها باقی مانده. مهرهایی که روی جلدها هستند نشانگر شخصیت های کتاب مقدس نظیر دور، سامسون ،و مریم باکره، و همچنین شخصیت های اساطیر کلاسیک چون سنتورها وسیرن ها بودند.
مهر کوبی در قرن های پانزدهم و شانزدهم میلادی، یعنی دوران پیروزی و غلبه سبک گوتیک به سطح بالایی از دستاوردهای هنری رسید. این کار در ایتالیا، در این قرن ها پیشرفت قابل ملاحظه و چشم گیری داشت.
در اوایل قرن هفدهم فرد گمنامی اهل فرانسه کارهایی استثنائی و ارزنده ای عرضه کرد که با طرح های هندسی، مهرکوبی و طلا کوبی شده بود. سنت مهم صحافی فرانسه به دوره رنسانس باز می گردد که تا امروز هم برجا مانده است و هنوز هم پاریس مهم ترین و بزرگ ترین مرکز صحافی های ظریف و پر زرق و برق در دنیا به حساب می آید.
اسپانیا، در زمانی که تحت سلطه مغربی ها بودند، همواره کشوری متفاوت به حساب می آمد و سنت های صحافی در این کشور نیز از این شرایط بی تاثیر نبود. تأثیر سنت صحافی عربی به صورت استفاده از نوارهای به هم بافته شده، حلقه ها و خال ها ، با چند مهر پیوست، آشکار است. صحافی اسپانیا، همانند ایتالیا، به شدت از صحافی فرانسوی تاثیر گرفته است.
بعد از دوره گوتیک صحافی آلمان متحول شد و تحت تاثیر سبک فرانسوی و ونیزی قرار گرفت. در قرن هفدهم نقش مهرها بیشتر از طبیعت نشات می گرفت. متاسفانه درباره صحافی در قرن هجدهم در آلمان مطالب زیادی در دسترس نیست و همچنان تحقیقات ادامه دارد.
در انگلیس تا پیش از قرن هجدهم هیچ برتری و افتخاری در زمینه صحافی وجود نداشت. صحافی انگلیس دنباله روی گوتیک آلمان و کشورهای پائین تر از آلمان بود. نیمه دوم قرن شانزدهم، در انگلستان، مجموعه داران بزرگی بودند که بهترین صحافان محلی و اروپایی را استخدام کرده بودند. برخی از گردآوری هایشان در کتابخانه بریتانیا قابل رویت است. طلاکوبی جلدها بیش از نیم قرن پس از رواج طلاکوبی در اورپا، به کار رفت.
البته تأثیر سبک ایتالیایی در آن بسیار مشهود است. در اروپا، انگلیس و آمریکا ارتباط نزدیکی بین صنعت چاپ و صحافی بود و در قرن شانزدهم و هفدهم تمامی فرآیندهای حروف چینی و حتی خرده فروشی محصول نهایی در یک کارآگاه می شد. در قرن بعد هم صحافی دستی انگلیس جایگاه خود را پیدا کرده و صاحب سبک شد. البته صحافی هادر اواسط قرن نوزدهم و بعد از آن انگلیس و آمریکای شمالی از نظر هنر اهمیتی ندارند، ولی معدود کارهای صحافی ناب ازین دوره بجا مانده است.
در آمریکا، سنت صحافی انگلیس همواره بیشترین تاثیر را بر صحافی داشت. در اوایل قرن بیستم، سبک جدیدی در نیویورک به وجود آمد و صحافی های بسیار ارزشمندی در چاپخانه های بزرگ و کتابخانه هایی که کتاب های دارای صحافی دست ساز را نگهداری می کردند، تولید می شد.
صحاف های آلمانی مهاجر، که از دهه ۱۹۳۰ به قاره آمریکا مهاجرت کردند، تأثیر قابل ملاحظه ای بر این صنعت و هنر در جهان نو گذاشتند. سبک های صحافی قرون وسطایی در هلند ،بلژیک و لوکزامبرگ به صحافی آلمانی بسیار نزدیک بود. از قرن هفدهم به بعد، صحافان این کشورها به موفقیت هایی دست یافتند.
در کشورهای اسکاندیناوی تا پایان قرن نوزدهم، سبک صحافی تا حد زیادی بیشتر شبیه تقلید بود، هر چند که تصادفا نمونه هایی برتر، از نظر کار و نقش های روی جلد، به ویژه در کپنهاگ دیده شده است. در فاصله های دهه های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ هنر صحافی کتاب پیشرفت کرد و حتی بر سنت کتاب سازی ممالک اسکاندیناوی تأثیری بسیار پایدار گذاشت.
قرن هشتم و نهم هجری را عصر طلایی هنر صحافی و جلدسازی در ایران می توان به شمار آورد. کارهایی که در این دوره به وجود آمدند بیشتر بر پوست بز، به رنگ قهوه ای و قرمز انجام می شد. و نهایت مهارت در طلاکوبی و تزئین چرم را نشان می دهد.
در دوره های متأخر، از جمله در عهد تیموریان و صفویان نیز، علاوه بر تسلط به فن تجلید به دیگر هنرهای عصر خود، چون افشانگری، ابرسازی، نقاشی، مقواسازی تذهیب و خوشنویسی مسلط بودند و بعضا پاره ای از فنون ادبی روزگارشان را هم میدانسته و از زمره اهل فن و دانش بودند.
در عهد شاهرخ تیموری، هنر جلدسازی در منطقه خراسان، به ویژه هرات، به اوج خود رسیده بود. جلدهای ایرانی این دوره بر نظایر خود در اروپای قرون وسطی برتری زیادی دارند. در اواخر قرن نهم هجری قمری، نقاشی با استفاده از لاک که احتمالا در زمان تیمور از چین به ایران آمده بود، در جلد سازی به کار گرفته می شد. در عهد صفویه ظریف کاری دوران تیموریان منسوخ شده بود.
در دوران فتحعلی شاه قاجار، جلدسازی تحت الشعاع صحافی اروپایی قرار گرفت. در دوران ناصرالدین شاه صحافی به روش روغنی ترقی بسیار کرد و استادان چیره دست بسیاری در شهرهای تهران، شیراز، اصفهان و دیگر شهرها آثار و شاهکارهای از خود بجا گذاشتند.
بهترین انتشارات کتابهای نفیس
در این مقاله هم مانند بخش قبلی سعی داشتیم نگاهی اجمالی ولی کامل به تاریخچه صحافی داشته باشیم. امیدواریم که این دو مقاله برای شما بسیار مفید واقع شده باشد. با تشکر، انتشارات هلیا.
