ارزش انسان به همّت اوست. هر چه همّت انسان والاتر باشد، ارزش او نیز فزونتر مى شود. بنابراین، آدمى نباید به کار کم و کوچک قانع باشد، بلکه باید قدمهاى بزرگ بردارد.
همّت اگر سلسله جنبان شود *** مور تواند چو سلیمان شود
آیه شریفه فوق بخوبى به این مطلب اشاره دارد، و نشانگر همّت عالى عبادالرّحمن است.
در روایات اسلامى نیز به این مسأله پرداخته شده، که به برخى از آنهااشاره مى شود.
1ـ حضرت على(علیه السلام) مى فرماید:
قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ(1)
ارزش انسان به اندازه همّت اوست.
طبق این روایت کسانى که همّتشان پست و پایین است، و به چیزهاى کوچک قانع هستند، قدر و ارزششان نیز پایین است; ولى آدمهاى بلند همّت، انسانهاى گران قیمتى هستند.
2ـ همان حضرت در روایت دیگرى ارزش همّت را چنین تبیین مى فرماید:
أَلشَّرَفُ بِالْهِمَمِ الْعَالِیَةِ، لاَ بِالرِّمَمِ الْبَالِیَةِ(2)
شرف انسان به همّت عالى اوست، نه به استخوانهاى پوسیده اجداد و نیاکانش!
فخر فروشى به نیاکان شرافت انسان را بالا نمى برد، و نشانگر شخصیّت نیست; بلکه شرافت به همّت عالى سنجیده مى شود.
3ـ در حدیث پر معنى دیگرى از آن حضرت مى خوانیم:
مَا رَفَعَ امْرَءً کَهِمَّتِهِ، وَ لاَ وَضَعَهُ کَشَهْوَتِـهِ(3)
هیچ چیزى بسان همّت، انسان را بلند مرتبه نمى کند، و چیزى همانند شهوت وى را بدبخت و پست نمى سازد.
مصداق روشن و واضح این روایت، داستان حضرت یوسف(علیه السلام) و زلیخاست. یوسف با همّت بالایش به عالیترین مقامهاى مصر دست یافت، و شهوت باعث بدبختى و سقوط و بى آبرویى زلیخا گشت.
4ـ حضرت على(علیه السلام) در چهارمین روایت، همّت را، این گونه به تصویر مى کشد:
مَنْ شَرُفَتْ هِمَّتُهُ عَظُمَتْ قِیمَتُهُ(4)
هر کس همّتش والا باشد، قیمتش نیز بالاست.
نتیجه این که، همّت والا در قرآن مجید و روایات اسلامى مورد توجّه ویژه اى قرار گرفته، و ترقّى و پیشرفت، حتّى در امور مادّى، از آنِ انسانهایى است که صاحب همّتى بلند هستند; بدین جهت عبادالرّحمن نیز داراى همّتى بالا و والا بوده و هستند، و لهذا قناعت نمى کنند که اشخاص متّقى و پرهیز کارى باشند، بلکه تلاش مى نمایند، و در کنار نهایت کوشش و تلاش، از خداوند بزرگ نیز مى خواهند، که امام و پیشواى متّقین و پرهیزکاران باشند.
جالب این که این صفت و ویژگى عبادالرّحمن، یعنى علو همّت، در هیچ آیه دیگرى از آیات قرآن مطرح نشده، و فقط در همین آیه به عنوان یکى از ویژگیهاى بندگان خاصّ خداوند آمده است.
از خداوند قادر و متعال مى خواهیم که به همه ما همّتى بلند و عالى عنایت فرماید، و ما را در مسیر تقوا موفق بدارد تا بتوانیم الگویى براى دیگران باشیم! برگرفته از سایت آیت الله مکارم شیرازی
