روايات فراوانى در مورد بيان اهميّت سؤال و جواب وجود دارد، كه به دو نمونه از آنها قناعت مى شود:
1. حضرت رسول اکرم(صلى الله عليه وآله) فرمودند: «اَلعِلْمُ خَزَائِنُ، وَ مِفْتاحُها السُّؤالُ، فَاسْألُوا يَرْحُمَكُمُ اللّهُ، فَاِنَّهُ يُوجَرُ فيهِ اَرْبَعَةٌ: اَلسَّائِلُ، وَ الْمُعَلِّمُ، وَ الْمُسْتَمِعُ، وَ الْمُحِبُّ لَهُمْ»(1)؛ (علم و دانش خزينه ها و گنجينه هایی است که كليد اين گنجينه ها سؤال كردن است. بنابراين، در مورد مجهولاتتان سؤال كنيد، خداوند شما را رحمت كند. زيرا چهار گروه بر اثر پرسش و پاسخ اجر مى برند: 1. سؤال كننده؛ 2. معلّم و استادى كه پاسخ مى دهد؛ 3. كسى كه در آن جلسه حاضر است و پرسش و پاسخ را مى شنود؛ 4. كسى كه در جلسه حضور ندارد، امّا اين كار را دوست دارد).
2. حضرت على(عليه السلام) فرمودند: «سَلُونى قَبْلَ اَنْ تَفْقِدُونى فَلاَنَا بِطُرِقِ السَّماءِ اَعْلَمُ مِنّى بِطُرُقِ الاْرْضِ»(2)؛ (در مورد هر چيزى كه مايل هستيد قبل از آن كه مرا از دست بدهيد سؤال كنيد، چرا كه من راههاى آسمان را بهتر از راههاى زمين مى شناسم).
3. در نهج البلاغه آن حضرت آمده است: «وَ لايَسْتَحِيَنَّ اَحَدٌ اِذا لَمْ يَعْلَم الشّيء اَنْ يَتَعَلَّمَهُ»(3)؛ (هيچ يك از شما در مورد پرسش و سؤال كردن نسبت به آنچه نمى داند خجالت نكشد).
در حديثى آمده است كه حيا و شرم دو قسم است: شرم معقول و شرم احمقانه(4) حياى عقل و شرم معقول آن است كه انسان به هنگام مواجهه با گناه و معصيت از خداوند خويش شرم كند و به سراغ گناه نرود. بيزارى از گناه و زشتيها، شرم معقول و خجالت ممدوح و پسنديده است. و امّا شرم احمقانه، خجالت از پرسش در برابر مجهولات است. انسان بايد در سؤال كردن شجاع و دلير باشد، و شرم و خجالت را كنار بگذارد؛ و نه تنها خود در مورد موضوعات مورد سؤال پرسشگر باشد، كه ديگران را هم به اين كار تشويق كند.
در روایت آمده است که حضرت على(عليه السلام) عازم ميدان جنگ بود، شخصى خدمت آن حضرت رسيد، و سؤال پيچيده اى در مورد توحيد مطرح كرد. پرسيد: اين كه گفته مى شود خداوند يكى است يعنى چه؟ آيا منظور يكى از دو تاست؟ يا يكتايى خداوند تفسير ديگرى دارد؟
بعضى از اصحاب حضرت به اين شخص اعتراض كردند كه اكنون موقع جنگ و نبرد و كارزار است، و زمان پرسش و سؤال كردن نيست!
حضرت فرمود: مگر نه اين كه ما براى آگاه كردن و بيدارى مردم مى جنگيم، پس چه اشكالى دارد كه پاسخ سؤال اين شخص را بدهيم، سپس بطور مفصل و مشروح به سؤال آن شخص پاسخ داد.(5)
نتيجه اين كه: اسلام به پرسش و پاسخ اهميّت فراوانى داده، و به همه اجازه مى دهد كه در موضوعات مختلف و گوناگون سؤال كنند، و داشتن شرم و حيا در اين زمينه را معقول نمى داند.(6)
برگرفته از سایت آیت الله مکارم شیرازی.
