مقایسه تحصیل مال نامشروع و کلاهبرداری از نظر حقوقی نشان میدهد که هر دو رفتار از مصادیق سوءاستفاده از حقوق و موجب مجازات کیفری است، اما میان آنها تفاوتهای مهمی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند.
### تعریف و ماهیت جرم
- کلاهبرداری: به معنی بردن مال دیگری از طریق وسایل متقلبانه و فریب دادن اشخاص است. در این جرم، مجرم با نیرنگ، حیله یا جعل اسناد، قربانی را فریب میدهد تا مال خود را داوطلبانه به او بسپارد.
- تحصیل مال نامشروع: به معنای کسب مال، وجه یا امتیاز از طریق روشهای غیر قانونی است؛ اما در این مورد الزامی به فریب یا عملیات متقلبانه نیست و فقط کافیست مال از طریق نامشروع (غیرقانونی) به دست آمده باشد.
### عنصر قانونی و شرایط تحقق
- کلاهبرداری: برای اثبات وقوع جرم، وجود فریب، حیله و تقلب اساسی است و بردن مال باید با فریب قربانی همراه باشد.
- تحصیل مال نامشروع: تحقق این جرم نیازمند اثبات فریبکاری نیست و تنها کافی است که مسیر به دست آوردن مال فاقد مشروعیت قانونی باشد؛ مثلاً، اخذ مال از طریق سوءاستفاده از موقعیت، تقلب در توزیع کالا یا اخذ امتیازات غیرقانونی.
| کلاهبرداری | حبس از یک تا هفت سال، رد اصل مال، جزای نقدی معادل مال اخذشده | گاهاً انفصال ابد از خدمات دولتی را هم شامل میشود
| تحصیل مال نامشروع | سه ماه تا دو سال حبس یا جزای نقدی معادل دو برابر مال | علاوه بر بازگرداندن اصل مال به صاحب آن
### ویژگیهای خاص و تفاوتهای عملی
- در کلاهبرداری، نقش حیلهگری و متقلبانه بودن فعل جرم برجسته است و رضایت فریبخورده در انتقال مال مؤثر میباشد.
- در تحصیل مال نامشروع، سوءاستفاده از جایگاه یا عدم رعایت مقررات یا استفاده از مجوز برای کسب امتیاز غیرقانونی اهمیت دارد و الزاماً انتقال مال با رضایت، شرط تحقق جرم نیست.
- میانگین سنی مرتکبان کلاهبرداری معمولاً کمتر از مرتکبان تحصیل مال نامشروع است، و در برخی موارد جرم تحصیل مال نامشروع نیاز به مشارکت یا نفوذ بیشتر از افراد پست و مقامات دارد.
### جمعبندی
کلاهبرداری جرمی مبتنی بر فریب، تقلب و حیله است؛ در حالیکه تحصیل مال نامشروع مبتنیبر کسب مال از راه غیرقانونی ولو بدون فریب صریح قربانی میباشد. تفاوت در عنصر روانی، شیوه ارتکاب، و شدت مجازات مشهود است.
