منیزیم سولفات ترکیبی شیمیایی با فرمول MgSO4 است که در دو گرید صنعتی و خوراکی به فروش می‌رسد. خواص سولفات منیزیم بسیار زیاد بوده و کاربردهای متنوعی دارد. از آن در کشاورزی به‌عنوان کود و در صنعت برای تولید موادی مانند شوینده‌ها و پلاستیک استفاده می‌شود.
همچنین این ماده مصارف درمانی نیز دارد. منیزیم سولفات دارویی در اشکال متفاوتی مانند قرص، آمپول و پودر مصرف می‌شود. از آمپول و سرم آن به‌منظور درمان تشنج استفاده می‌شود. کود منیزیم سولفات نیز برای افزایش رشد گیاهانی که به منیزیم احتیاج دارند؛ مانند فلفل و گوجه‌فرنگی به کار می‌رود.
منیزیم سولفات (magnesium sulfate) ترکیبی پودری و سفیدرنگ با فرمول شیمیایی MgSO4 است. این ماده در انواع آبدار و بدون آب یافت می‌شود که فرم آبدار آن کریستال‌های درشت‌تری دارد. به منیزیم سولفات هفت آبه (MgSO4. 7H2O) نمک اپسوم می‌گویند.
این ماده در انواع مختلف بدون آب و آبدار وجود دارد که به لحاظ خواص فیزیکی و شیمیایی تا حدود زیادی مشابه هستند. نمک سولفات منیزیم بدون آب دارای جرم مولی 120.366g/mol و چگالی g/cm32.66 است. مزه‌ی این نمک یونی تلخ و شور بوده و نقطه ذوب آن 1124 درجه سانتی‌گراد است.
توجه داشته باشید که نمک بدون آب آن در دمای بالاتر از 1124 درجه سانتی گراد تجزیه می‌شود. ازآنجایی‌که این ماده یک نمک یونی است، حلالیت آن در آب زیاد بوده و این حلالیت با افزایش دما بیشتر می‌شود. حلالیت آن در دمای صفر درجه برابر با 269 گرم در هر لیتر آب و در 100 درجه 502 گرم در هر لیتر است. در دما و فشار استاندارد، MgSO4 به شکل کریستالی و جامد سفیدرنگ و بی‌بو یافت می‌شود.
به‌طورکلی MgSO4، کاربردهای مختلفی در کشاورزی، صنعت، مصرف خوراکی و درمانی دارد.
کاربرد دارویی: از این ماده در مصارف درمانی برای درمان درد‌های بارداری، سنگ کلیه، عفونت‌های کلیوی در کودکان، کمبود منیزیم و تشنج استفاده می‌شود. اشکال دارویی متفاوت سولفات منیزیم به شرح زیر هستند.
- آمپول سولفات منیزیم: آمپول MgSO4 در داروخانه‌ها در ظرف‌های کوچکی به نام ویال به فروش می‌رسد و از آن به‌منظور کنترل تشنج و فشارخون در دوران بارداری و همچنین درمان تشنج تونیک (تشنج همراه با اسپاسم عضلات و لرزش بدن و از دست دادن هوشیاری) استفاده می‌شود. این ماده به شکل سرم نیز تزریق می‌شود.
- پودری: نوع پودر این ماده یک ملین خوب است و از آن برای درمان یبوست در نوزادان و کودکان استفاده می‌شود. این پودر به‌منظور دفع سنگ کیسه صفرا نیز مصرف می‌شود.
- قرص: از قرص آن به‌عنوان مکمل غذایی برای جبران کمبود منیزیم بدن استفاده می‌شود.
برای فرد باردار و در تشنج‌های حاملگی شدید این ماده به‌صورت وریدی و عضلانی تزریق می‌شود. به‌منظور، ابتدا 4 گرم از آن به‌صورت وریدی و بلافاصله 10 گرم به‌صورت درون عضلانی تزریق می‌شود. پس از آن هر 4 ساعت، 5 گرم از آن به‌صورت درون عضلانی در سرین فرد تزریق می‌شود.
برای تزریق این ماده حتماً به پزشک مراجعه کنید.
سولفات منیزیم در کشاورزی: کود MgSO4، یک کود محلول در آب است که به‌منظور جبران کمبود منیزیم خاک از آن استفاده می‌شود. ازآنجایی‌که این ماده در آب محلول است، معمولاً آن را به شکل محلول روی گیاه اسپری می‌کنند.
کاربرد صنعتی: محلول MgSO4 و MgCl2 در صابون مایع و شوینده‌ها به‌منظور کنترل ویسکوزیته به کار می‌رود. از نمک صنعتی آن در فرایند تولید شوینده‌ها برای افزایش خاصیت بازی استفاده می‌کنند. همچنین این نمک در صنعت برای تولید پلاستیک نیز به کار می‌رود.
سولفات منیزیم برای ماهی: از نمک اپسوم (MgSO4.7H2O) در پرورش ماهی استفاده می‌شود. این نمک در رفع بیماری‌های گوارشی ماهی‌ها کاربرد دارد. اگر ماهی آکواریومی دارید استفاده از آن برای ماهی‌های آکواریومی نیز توصیه می‌شود. نحوه استفاده از آن این گونه است که ابتدا یک حوضچه آب درست کرده و به‌ازای هر 3 لیتر آب، یک قاشق غذاخوری از این ماده را به آب بیفزایید و سپس ماهی‌ها را به مدت 15 تا 30 دقیقه در حوضچه رها کرده و بعد آنها را از حوضچه خارج کنید.
منیزیم سولفات صنعتی ماده‌ای خطرناک است و در صورت تماس با پوست، چشم و دستگاه تنفسی به آن آسیب می‌رساند. همچنین، بلعیدن این ماده می‌تواند عواقبی مانند اسهال، استفراغ و یا حتی آسیب به دستگاه عصبی به بار بیاورد. گرید خوراکی آن خلوص بسیار کم در حد 27% دارد.
در صورت تماس با پوست و چشم، محل را چندین بار با آب بشویید و در صورت بلعیدن دهانتان را بشویید و اگر احساس ناخوشی داشتید با پزشک تماس بگیرید.
در نهایت می‌توان گفت که منیزیم سولفات ماده‌ای است که به‌صورت پودر سفیدرنگ و بی‌بو یافت می‌شود و مزه‌ی تلخ و شور دارد. این ماده کاربردهای زیادی دارد. از آن در کشاورزی به‌عنوان کود و در مصارف درمانی برای درمان کمبود منیزیم، تشنج بارداری، تشنج‌های تونیک، دفع سنگ کلیه، دفع سنگ کیسه صفرا و درمان یبوست در کودکان استفاده می‌شود. همچنین این دارو برای افرادی که کمبود منیزیم در بدن دارند نیز تجویز می‌شود. MgSO4 دو گرید خوراکی و صنعتی دارد که گرید صنعتی آن ماده‌ی خطرناکی به شمار می‌رود. تماس آن با پوست و چشم مضر بوده و در صورت بلعیدن عواقبی مانند اسهال و استفراغ دارد.
