توسعه فردی به سبک بوعلی

امسال یکی از توفیقاتم این بود که عهدنامه بوعلی رو مطالعه کردم. بوعلی به فلسفه مشّایی مشهوره اون هم به معنای جامعش امّا جذّابیتی که در این عهدنامه هست اینه که اون چهره دیگه بوعلی که زندگی میدانیش باشه رو به ما نشون می ده و شاید کمک کنه به کشف راز اینکه چطور میشه یکی مثل مرحوم امام خمینی ره در مصباح الهدایه از اون به این تعبیر می کنه « لم یکن له کفوا احد!»

این عهدنامه در واقع تعهدیه که بوعلی سینا برای رشد فردی خودش با خود و خدای خودش بسته و هم به هدف رشد معنوی و هم به تعبیر امروزی ها برای « توسعه فردیه» و بعد از مطالعه این قدر برام جذاب بود که به خط خودم و به مکافات نوشتمش و توی جیبم نگهش داشتم و مدتی باهاش محشور بودم.

لطفی نداره اگر بخام زیاده گویی بکنم بخاطر همین عین متنش رو با وجود اینکه نثر قدیمی ای داره براتون می آرم به امید اینکه مفید باشه.

• « حسین بن عبدالله عهد و پیمان با خداوند برای نفس خود بسته که نفس خود را به اندازه ای که خداوند به او نیرو موهبت فرموده تزکیه و تصفیه نماید تا آن را از آنچه در قوت و استعداد دارد به فعلیّت در آورد تا عالَمی از عوالم عقلی گردد که در او هیأتی مجرّد از ماده که مُحصِّلِ کمال نفس است از جهت علم و حکمت، حاصل شود.
• آنگاه همواره حراست نماید کمال ذاتی نفس را از آنچه او را آلوده و زشت و پست کند تا آثار نفوس مادّی در آن نفس که به کمال ذاتیش زینت یافته راه نیابد اگر آلودگی ها در نفس ملکه شده باشد و در آن باقی بماند پس از انفصال نفس از بدن، هم می ماند ...و عهد نموده به ریاضت دایمی و هر چند دشوار است نگذارد نفس به آثار آن مصاحبت های پلید، متاثّر گردد و هیأتی ثابت از آن در جوهر قدسی متمرکز شود و به تغییرات آن متغیر گردد.
• و اینکه نگذارد خاطره ای از روی اقتضای غصب یا شهوت یا طمع یا حرص یا خوف خطور کند جز آنکه آن را محو سازد و عزم یا رغبت بر آن را منفسخ سازد و نگذارد خیالی رخ دهد مگر مقدمه اعتقاد یا نظری در منزلت ربوبی بود تا هیأتی راسخ و پابرجای در جوهر نفس باشد و البته یادِ قُدوس و قُدسش موثر در تحقق این ملکات پسندیده است.
• مگر در امر واجبی از مرمّتِ معاش که قانون عقلی اجازه غفلت از آن را ندهد و اینکه ممنوع دارد نفس را از تخیّل چیزی که شایسته نیست یا سودی در آن نیست چه برسد به وقوع عملی تا آنکه تخیل واجب و صواب، هیأتی نفسانی و ملکه راسخ گردد و از این رو دروغ را چه به گتار و چه در اندیشه، ترک گوید تا هیأتی صادق در نفس حاصل گردد که خواب های او رویاهای صادقه گردد و ظنّ و فکر، اصابت به واقع کند و همواره خیرخواه و وجودی سودمند برای عموم مردم باشد و اخیار را عاشق و دوستدار تقویم و تعدیل اشرار باشد تا راهنمایی و بازداشتن آنها از شرارت امری طبیعی و جوهری گردد و همواره چاره اندیشد تا مرگ را وقفی و خطری نزد او نباشد و این معنا به تشویق نفس به معاد و پیوسته در خاطر نگه داشتن آن، مانند عادیات است.
• و امّا لذّت ها، پس عهد نموده که استعمال نکند آن را جز برای اصلاح طبیعت یا ابقای شخص یا نوع یا مراعات سیاست آن هم بر وجهی که این وجوه هنگام استعمال در نظر باشد و تحت تدبیر نفس ناطقه صورت پذیرد چه قوّه شهوانیه همی دعوت کند نفس ناطقه را به پیروی از نقس بهیمیه و این علل و وجوه نیکو عذری است در منصرف ساختن نفس از توجه به دعوت نفس بهیمیه و قوه شهوانیه بلکه سزاوار است چاره ای اندیشد که هیأت پاره ای از لذات امری طبیعی برای نفس گردد تا جز برای اصلاح طبیعت، وقوع نیابد و هم چنین در غلبه و کراهت باید این وجوه در نظر باشد نه تمایلات نفس بهیمیه
• و امّا در مشروب، عهد کرده در دوری از آن و بکلّی آن را مهجور سازد و هیچگاه بدان روی نیاورد مگر برای دواء و شفاء از مرض و امّا مسموعات از آهنگ های خوش و موسیقی هیچگاه آن را جز از روی وجوهی که فلسفه و حکمت آن را ایجاب کند، استعمال نکند مانند تقویت و تقویم جوهر نفس و تایید قوای باطنه و حفظ آن از تشتت و پراکندگی و نه از روی امور شهوانیه و معاشرت کند با هر گروهی به عادت و رسوم ایشان و با شخص وزین با سنگینی و متانت مصاحبت نماید.
• و عهد نموده از آنچه مقدور اوست از اموال، با حسن تقدیر انفاق کند و از این مساعدت درباره هر نیازمندی دریغ ننماید مگر باعث خللی آشکار در معیشت گردد و راز هر برادری را فاش ننماید و از وفاء درباره اهل و اولاد و بستگان، کوتاهی ننماید و بدانچه وعده داده وفا کند و در گفتارش خلف نباشد.
• عهد بسته که در اوضاع شرعیّه و سنن الهیّه قصور نکند و مواظبت بر تقیدات بدنی نماید و هر گاه در مدّت عمر خلوتهایی از معاشرت اتفاق افتاد فرصت را غنیمت شمرده و نظر در تکمیل منزلت و طراوت نفس تفکر در مالک نخستین و ملک او نماید و نفس را از گردی که از معاشرت ها بر او نشسته پاک کند... »