واژه جوغن از دوران بسیار دور یکی از اصطلاحات پرکاربرد در بین کردها و لرها بوده. این واژه در زبان آریایی یعنی کاسه و هاون و همچنین شکل های گوناگونی دارد مانند مربع، مستطیل، دایره و….
از بارز ترین شکل استفاده جوغن ها شکل دایره ای آن است .هنگامی که جوغن دایره ای به شکل عمودی بر روی سنگها باشد نمایانگر گنجینه ای نهفته در زیر آن سنگ است. درکل میتوانیم بگوییم که جوغن به مثل یک نشانه و نماد در بین گذشتگان کاربرد داشته است و همینطورهم در طول تاریخ از ان بسیار استفاده کرده اند. نکته قابل اهمیت این است که ممکن است این نمونه جوغن ها در مناطق مختلف به صورتهای مختلفی دیده شود .مثلا در شرق ممکن است دایره ای ایجاد شده باشد و یا در غرب ممکن است به شکل مربع باشد.
در بین فرهنگ ایرانی ها جوغن به عنوان کلمه ای بسیار آشنا یاد میکنند و همینطور هم در فرهنگ ها و مناطق گوناگون وجود دارد ولی ممکن هم هست ک تعداد افرادی اسم این واژه را نشنیده باشند ولی اکثرا با کلمه جوغن آشنا هستند .اسم های زیاد و گوناگونی دیگری ام در مناطق دیگر وجود دارد که در انها هم از جوغن استفاده شده مانند جوغان تپه (از روستاهای قدیمی استان کردستان)
1…اگر یک جوغن کوچک درون یک جوغن بزرگ تری بود نمایانگر این است که یک اتاق درون اتاقی دیگر وجود دارد جهت بررسی کردن بیشتر آن لازم است قطر جوغن بزرگ را اندازه گیری کرد و از نشانه‌های موجود استفاده کرد.
2…همانطور همان طور که گفتیم احتمال دارد جوغن ها به شکل مربعی باشد در این نمونه جوغن ها لازم است اندازه یک ضلع آن را پیدا کرد و تقسیم بر ۴ کنیم و بعد از آن باید به دنبال نشانه های دیگری برویم. اصولاً جوغن هایی که به شکل مربع هستند برای وجود قبر استفاده می شود مثلا برای قبر کاهن ها راهبان از این نمونه جوغن ها استفاده میکردند. اصولاً این نمونه جوغن ها از سمت راست شروع می شود و بدون هیچ فاصله ای امتداد می یابد لازم است در نظر داشته باشید که گنج و دفینه ها در زیر این جوغن ها پیدا نخواهد شد و اینها فقط یک قبر هستند.
3…در مکانی که میخواهند وجود چاهی را اطلاع دهند از جوغن هایی به شکل مخروطی استفاده می شود ولی اگر این شکل مخروطی به صورتی باشد که مخروطی در مخروط بزرگتر باشد نمایانگر چاه نیست.
4… حالا به تفسیر جوغن های مثلثی شکل می پردازیم این نمونه جوغن ها را به دو صورت تفسیر کرده‌اند اگر بر روی سنگ حکاکی شده اند و به صورت برابر باشند به احتمال خیلی زیاد به قبر فردی یهودی اشاره دارد و محاسبه کردن آن به این شکل است که در سمت نوک تیترز مثلث تپه یا غاری موجود است که مقبره در آن قرار دارد و همینطور هم طلسم ها و تله های سختی را دارد.
حالا در صورتیکه این مثلث ها بر روی دیوار قاری تشکیل شده باشند نمایانگر گنج و دفینه های خیلی بزرگ است که در زیر زمین موجود است البته لازم است بدانید رمزگشایی این نوع روغن ها خیلی دشوار است.
5… جوغن هایی هم وجود دارد که به شکل کاسه وارونه هستند برای محاسبه این نوع جوغن ها لازم است برای آغاز قطر و عمق آن ها را به دست آورد.
6… و جوغن هایی که قطر آنها هم اندازه با عمقش باشد و بیشتر از ۱۲ سانتی متر باشند طریقه محاسبه آن به این شکل ۳/۳*۲* است.
7… اگر جوغنی موجود باشد که دایره ای به لبه آن وصل شده باشد نشانگر این است که در آن منطقه تپه های دیگر وجود دارد که حاوی جوغن هایی دیگر است و لازم است آن جوغن ها را محاسبه کرد.
8… جوغنی که درون آن دیواره های با وجود سوراخ هایی باشد برای محاسبه آن لازم است در طول ۶ متر روبه‌روی آن حرکت کنیم.
9… و اما جوغنی که عمقی طولانی تر از قدرت داشته باشد لازم است که عمق این جوغن ها به طرف جنوب غربی محاسبه شود.
10… جوغنی که یک شکافی از آن خارج شده یک نمونه دیگر از جوغن هاست .این نمونه جوغن ها اصولا به طرف شمال غربی و همچنین جنوب غربی است که باید طول شکاف را محاسبه کرد و همین طور در مسیر شکاف حرکت کرد.
11… جوغن هایی که دهانه آن ۳ تا ۷ سانتیمتر باشد و عمق آن کمتر از ۲ سانتی متر باشد برای محاسبه کردنشان لازم است عمق این جوغن ها را تقسیم کنیم بر ۳/۳*۷ کنیم و با قطرآن جمع کنیم.
