مزاج شناسی علمی گسترده است و از مباحثی است که در طب سنتی ایران و جهان نیز مورد بررسی قرار گرفته است و در درمان بیماری ها و تشخیص آن ها کاربرد مهمی دارد.
امروزه مزاج شناسی یکی از راه های شناخت ویژگی های جسمی و روحی است. مزاج شناسی به ما کمک می کند تا بتوانیم نحوه تغذیه، ورزش و نوع پوشش خود را انتخاب کنیم. چرا که مصرف غذای نامناسب با مزاج می تواند سبب تغییرات خواب، حالت عصبی، اختلال حافظه، اختلال هضم، اختلال دفع، عوارض پوستی و... شود.
اما تا چه اندازه با مزاج خود آشنایی دارید؟ از آن جایی که مصرف مواد غذایی متناسب با مزاج و طبع افراد کمک می کند تا در زندگی کمتر با اختلال ها، و بیماری ها روبه رو شوند، در این مقاله قصد داریم شما را با نوع مزاج تان بیشتر آشنا کنیم. اگرچه برای شناسایی دقیق تر و مطمئن تر مزاج بدن توصیه می شود با یک متخصص طب سنتی مشورت کنید.
همان طور که می دانیم، عناصر چهارگانه (ارکان اربعه)، شامل آب، باد، خاک و آتش هستند. در بررسی نوع مزاج، ابتدا به بررسی عناصر چهار گانه می پردازند و از روی آن ها نوع مزاج را تعیین می کنند.
با توجه به این مطلب و این که کدام یک از عناصر چهارگانه غالب است، مزاج ها به 4 نوع اصلی تقسیم بندی می شوند:
۱. مزاج گرم (آتش غالب )
۲. مزاج سرد (خاک غالب )
۳. مزاج تر (آب غالب)
۴. مزاج خشک (باد غالب)
تقسیم بندی دیگری نیز وجود دارد که از تأثیر ارکان چهارگانه بر هم، مزاج های مختلف ایجاد می شود که به صورت زیر است:
۱. گرم و خشک (آتش)، گرم و تر (هوا)= گرم (خشکی و تری یکدیگر را خنثی می کنند)
۲. گرم و خشک (آتش)، سرد و تر (آب)= معتدل (گرمی و سردی خشکی و تری یکدیگر را خنثی می کنند)
۳. گرم تر (هوا)، سرد و تر (آب)= تر (گرمی و سردی یکدیگر را خنثی می کنند)
۴. گرم وتر (هوا)، سرد و خشک (خاک)= معتدل
۵. سرد وتر (آب)، سرد و خشک (خاک)= سرد
۶. گرم و خشک (آتش)، سرد و خشک (خاک)= خشک
ولی آن چنان که در منابع آمده است، مزاج معتدل حقیقی، به طور مطلق وجود ندارد. و مزاج های رایج، همان مزاج های مرکب هستند که شامل:
۱. مزاج گرم و خشک (صفراوی)
۲. مزاج گرم و تر (دموی)
۳. مزاج سرد و خشک (سوداوی)
۴. مزاج سرد و تر (بلغمی)
بهار، مزاج گرم و تر دارد.
پاییز، سرد و خشک
تابستان، گرم و خشک
زمستان، سرد و تر
صبح: مزاج گرم وتر- بهاری
ظهر: گرم و خشک- تابستانی
عصر: سرد و خشک- پاییزی
شب: سرد و تر- زمستانی
و اما ببینیم هر کدام از این مزاج ها چه ویژگی هایی دارند.
مشخصاتی که این افراد دارند این است که:
چهره و سفیدی چشم آنها کم و بیش به زردی می زند، دهان و بینی شان خشک است و زبانشان خشک و زبر و گاهی تلخ می شود. عطش این افراد، زیاد و اشتهای شان کم است. لاغر هستند. مطالب را سریع درک می کنند. خوابشان کم و سبک است. تحریک پذیرند و زود عصبانی و مضطرب می شوند.
پوستشان گرم و خشک و بی حالت است. دور چشمشان (به علت از دست دادن رطوبت)، گود می افتد. هنگام لمس، اندام های آنها گرم است. از هوای خنک لذت می‌برند و در هوای گرم اذیت می شوند.
اولین ادرار صبحگاهی آنها، پررنگ و گاهی سوزان است. گرمی و خشکی در این افراد در فصل تابستان، شدت می یابد. سریع راه می روند، سریع و جویده حرف می زنند و معمولا عجول هستند.
افراد صفراوی مزاج، در سن جوانی دچار بیشترین مشکلات در سلامت خود می شوند و به خصوص بیشتر این مشکلات، در فصل تابستان بروز می کند.
در این افراد، معمولا رنگ چهره شان قرمز و هیکلشان درشت و چارشانه است. سر و اندام هایشان سنگین است و معمولا کسل هستند و خواب زیاد و سنگینی دارند و در فصل بهار این حالت تشدید می شود.
کش و قوس بدن و کشیدن دست ها به اطراف، جزو عاداتشان است. این افراد معمولا قوی، خوش اخلاق و اهل بگو و بخند هستند و در دیگران ایجاد نشاط می کنند. شجاع و فرمانبردار هستند، ولی مطالب جدید را خوب درک نمی کنند و زود فراموش می کنند.
مزه دهان آنها شیرین و پوست و زبان و چشمشان قرمز است. خونریزی از نقاط مستعد مثل بینی و لثه در آنها شایع است. در فصل بهار این علائم بیشتر مشاهده می شود.
چهره این افراد، تیره و پوستشان، خشک و بی طراوت است. سیاهی خون و غلظت آن، از علائم دیگر آنهاست. زیادی فکر و خیال می کنند و نسبت به آنچه که در اطرافشان می گذرد، نگران می شوند و خواب های آشفته و تیره و تار می بینند.
افسردگی و گوشه گیری، یکی دیگر از خصوصیات افراد سوداوی است. سوزش سر معده و زیر جناغ، گرفتگی در عضلات پشت ساق پا، گرفتگی در ناحیه گلو، اشتهای کاذب و خرده خواری، پر مویی و بروز لکه های تیره در پوست، در این افراد شایع است.
این افراد در فصل بهار، از وضعیت تعادل بهتری برخوردار می شوند و در فصل پاییز، بیماری هایشان شدت پیدا می کند.
این افراد چهره سفید دارند. پوست آنها سرد، نرم و شفاف است. ولی گاهی اوقات به علت رطوبت زیاد، پوستشان در ناحیه ی زیر چشم و زیر گلو، دچار چین خوردگی می شود.
آب دهانشان زیاد، نرم بودن گوشت اندام ها، تنبلی، آروغ ترش و ریفلاکس (بازگشت مواد و اسید از معده به مری)، از علائم دیگر افراد بلغمی است.
حرکات این افراد کند است. آرام حرف می زنند و در راه رفتن معمولا عقب می مانند و زود خسته می شوند. ماست و دوغ و سردی جات، آنها را اذیت می کند.
خوش خوابی، کند فهمی، افت حافظه و کمرنگی ادرار صبحگاهی، از علائم افراد این گروه است. در فصل زمستان بیماری های بلغمی شدت می یابد.
