در دنیای امروز ارزش داده‌ها روز به روز در حال افزایش است. کسب‌وکارها بیش از سرمایه، نیاز به اطلاعاتی دارند تا به کمک آن شرایط را برای توسعه فعالیت‌های خود مهیا کنند. بانکداری باز فرآیندی است که دسترسی ارائه‌دهندگان خدمات مالی به داده‌های مشخصی از حساب بانکی مشتریان را تسهیل می‌کند. شاید این سؤال برای شما ایجاد شود که بانکداری باز چه کمکی به شما می‌تواند بکند و همچنین از چه مسیری محقق می‌شود؟ در این مطلب قصد داریم به بحث و بررسی درباره مفهوم بانکداری باز و ابعاد مختلف آن بپردازیم و به این سوال پاسخ دهیم.
به زبان ساده بانکداری باز، شامل زیرساختی است که زمینه دسترسی ارائه‌دهندگان خدمات مالی و کسب‌وکارها را به اطلاعات بانکی مشتریان تسهیل می‌کند. در واقع می‌توان این طور ادعا کرد که بانکداری باز حلقه واسط بین بانک‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات به عموم جامعه به حساب می‌آید. اجرایی شدن این ایده مهم شبکه‌ای را به وجود می‌آورد که در آن هم کسب‌وکارها سود خواهند برد و هم مشتریان‌شان تجربه بهتری در خدمات دریافتی خواهند داشت. به این ترتیب عملا بازی برد – برد رقم می‌خورد.
بانکداری باز دسترسی به چه نوع داده‌های بانکی را امکان‌پذیر می‌کند؟ از جمله مهم‌ترین داده‌هایی که در خصوص حساب‌های بانکی از طریق نوآوری باز در شبکه بانکی در اختیار ارائه دهندگان خدمات مالی قرار می‌گیرد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در قالب بانکداری نوین، قوانین و مقررات لازم برای دسترسی کسب‌وکارها به اطلاعات بانکی مشتریان تنظیم و پیاده‌سازی می‌شود. بر این اساس هیچ اقدامی بدون کسب رضایت از سوی مشتریان صورت نمی‌گیرد. بلکه صرفا جمع‌آوری و اشتراک‌گذاری داده‌ها برای مشتریانی انجام می‌گیرد که با شرایط Openbankingموافقت کرده‌اند. پس از جمع‌آوری داده‌ها، آنالیز دقیق روی آن‌ها صورت می‌گیرد و نهایتا اطلاعات ارزشمندی به دست می‌آید که در ادامه بیشتر اشاره خواهیم کرد.
مثالی از بانکداری باز
شاید آنچه که تا اینجا اشاره کردیم کمی پیچیده به نظر برسد. به همین دلیل بد نیست که بانکداری باز را در قالب یک مثال با هم بررسی کنیم. با بررسی یک مثال از کاربرد بانکداری باز در زندگی روزمره همه چیز برای شما روشن خواهد شد.
مدیریت امور مالی شخصی از گذشته تا به امروز در میان انسان‌ها وجود داشته است. در گذشته که سیستم‌های دیجیتالی وجود نداشت، افراد برای مدیریت امور مالی خیلی بیشتر از امروز با بانک‌ها سروکار داشتند. اما امروز مدیریت مالی نیز به صورت دیجیتالی انجام می‌شود. همه ما امروز در اپلیکیشن‌های موبایل بانک خود از بسیاری از خدمات بانکی در لحظه بهره‌مند می‌شویم. به راحتی می‌توانیم به حساب دیگران پول واریز کنیم یا گردش حساب خود را کنترل کنیم. این فعالیت‌های روزمره که برای همه ما عادی شده‌اند، پایه و اساس بانکداری باز به حساب می‌آیند.
فعالیت‌های بانکی دیجیتال افراد، به طور دائم داده‌هایی را تولید می‌کنند. اگر این داده‌ها در اختیار ارائه‌دهندگان خدمات مالی قرار بگیرد، فرصت برای بهبود ارائه خدمات به مشتریان را به دست می‌آورند. به عنوان مثال فرض کنید شما یک حساب پس‌انداز دارید که به طور منظم در هر ماه مبلغ مشخصی را به آن واریز می‌کنید. حال اگر اطلاعات این حساب در اختیار ارائه‌دهنده خدمات امور مالی قرار بگیرد، آن‌ها می‌توانند متناسب با موجودی پس‌انداز حساب شما، پیشنهاداتی در خصوص دریافت وام در اختیار شما قرار دهند. از آن گذشته ارائه مشاوره سرمایه‌گذاری یکی دیگر از خدماتی است که می‌توانند در اختیار صاحب حساب بانکی قرار دهند. به این ترتیب عملا همه طرف‌های درگیر در این چرخه از گردش اطلاعات سود خواهند برد.
به عبارت دیگر، بانکداری باز ارائه‌دهندگان خدمات مالی را از حالت واکنشی خارج می‌کند. آن‌ها با تحلیل داده‌هایی که در اختیار دارند، به راحتی می‌توانند نقش فعالی را ایفا کنند و خدمات ضروری و در عین حال باکیفیتی را به مشتریان‌شان ارائه نمایند.
فرصت‌ها و چالش‌های بانکداری باز
بانکداری باز یک اکوسیستم مبتنی بر فناوری است که فرصت‌ها و چالش‌های خاص خود را به همراه دارد. موضوع مهمی که در اینجا وجود دارد، این است که بانکداری باز پدیده‌ای دو وجهی است. یک طرف ماجرا مشتریان بانک‌ها هستند که نباید اجازه سوءاستفاده از داده‌های مالی حساب‌های‌شان به دیگران داده شود، در طرف دیگر کسب‌وکارهایی هستند که با این اطلاعات می‌توانند خدمات بهتری را به مشتریان‌شان ارائه کنند. به همین دلیل بررسی مزایا و معایب بانکداری نوآورانه اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
مزایای بانکداری باز برای مشاغل
بانک‌ها در گذشته نه‌چندان دور به عنوان یکی از متمرکزترین نهادهای مالی در سطح دنیا به شمار می‌رفتند. تمام داده‌های مالی صاحبان حساب در بانک‌ها به صورت متمرکز ذخیره می‌شد. عملا بانک‌ها بر تمام داده‌ها تسلط داشتند و اجازه دسترسی سایرین به این اطلاعات را نمی‌دادند. به همین دلیل فرصت‌های شغلی زیادی که با این داده‌ها به وجود می‌آمد توسط بانک‌ها اشغال می‌شد.
بانکداری باز، فرصت ورود بازیگران جدید را به این عرصه باز کرده است. به این ترتیب مشاغل جدیدی در زمینه ارائه خدمات مالی ایجاد شده‌اند که با ارائه خدمات باکیفیت و مقرون به صرفه به مشتریان سعی می‌کنند تا جایگزینی برای خدمات مالی ناکارآمد سنتی در گذشته به وجود بیاورند. به عبارت دیگر بانکداری باز فضا را کمی دموکراتیک‌تر کرده و موانع ایجاد بسیاری از مشاغل را برطرف کرده است.
این اتفاق باعث شده تا رقبای جدیدی برای بانک‌ها در عرصه ارائه خدمات مالی ایجاد شوند. به این ترتیب بانک‌ها نیز مجبور می‌شوند تا برای عقب نماندن از رقابت، فکری به حال خدمات ناکارآمد سنتی خود کنند. به این ترتیب آن‌ها نیز با موج نوآوری باز که در زمینه خدمات مالی ایجاد شده همراه می‌شوند و در این بین مشتریان خدمات باکیفیت‌تری را دریافت می‌کنند.
همچنین نباید از نقش بانکداری نوین در ایجاد بستری مناسب برای بهبود تعامل بین کسب‌وکارهای نهاد ثالث با مشتریان‌شان غفلت کرد. کسب‌وکارها با داده‌هایی که در اختیار می‌گیرند، می‌توانند پیشنهادهایی شخصی‌سازی شده به مشتریان‌شان ارائه کنند و این دقیقا همان عامل کلیدی است که تعامل آن‌ها با مشتریان‌شان را ارتقا می‌دهد.
مزایای بانکداری باز برای مشتریان
حتما شما هم به خاطر دارید که در گذشته نه چندان دور برای انجام یک کار کوچک بانکی باید چند ساعت از کار و زندگی خود دست می‌کشیدید و به شعبه بانک مراجعه می‌کردید. اما اکنون آن روزها به پایان رسیده است. بانکداری دیجیتال، شعبه‌های بانک را به دورن تلفن‌های همراه شما انتقال داده است. بانکداری باز به کمک بانکداری دیجیتال آمده است تا مشتریان از خدمات بیشتری بدون نیاز به مراجعه به شعب بانکی بهره‌مند شوند.
در بانکداری به شیوه سنتی به گونه‌ای رفتار می‌شد که گویی این مردم هستند که به بانک‌ها نیاز دارند. اما بانکداری باز این بازی را بر هم زده است. الان تعادل به رابطه بین مشتریان و بانک‌ها برگشته است. بلکه در بسیاری از جاها این مشتریان هستند که در صندلی راننده نشسته و سکان هدایت را به دست گرفته‌اند.
داده‌های بانکی دیگر در انحصار بانک‌ها نیست. بلکه مشتریان بانک‌ها نیز حق دارند که این داده‌ها را در اختیار داشته باشند. در کنار این موارد بانکداری باز زیرساخت لازم برای مدیریت یکپارچه امور مالی شخصی را برای افراد فراهم می‌کند. به این ترتیب که افراد می‌توانند همه حساب‌های بانکی خود را در یک پلتفرم واحد در دسترس داشته باشند. به این ترتیب قطعا مدیریت مالی راحت‌تر شده و می‌توانند تصمیمات مالی ایده‌آل‌تری را اتخاذ کنند.
چالش‌های بانکداری باز
هر فناوری جدیدی که وارد دنیای ما می‌شود، با چالش‌هایی روبه‌رو است. عده‌ای هستند که از ایجاد تغییرات به نفع بهبود زندگی عموم مردم، متضرر شده و منافع‌شان به خطر می‌افتد. بنابراین سعی می‌کنند با مسموم کردن فضا کارهایی انجام دهند اذهان عمومی را نسبت به آن فناوری مخدوش کنند. بانکداری باز نیز از این موضوع مستثنا نیست. عده‌ای با این لفظ ساده‌انگارانه که بانکداری باز چیزی جز اشتراک‌گذاری داده‌های خود با گروهی از شرکت‌ها نیست، سعی در ایجاد سدی در مقابل این فناوری پیشرو دارند.
هر چند که سرعت تحقق بانکداری باز با این گونه فضاسازی‌ها کند می‌شود؛ اما تجربه نشان داده است که هیچ کس قادر به متوقف کردن قطار پرقدرت تکنولوژی نیست. بانکداری باز در ژانویه سال 2018 به مفهومی عمومی تبدیل شد. برآورد شرکت‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که حدود 24.7 میلیون نفر در سراسر دنیا تا پایان سال 2020 از خدمات آن بهره‌مند شده‌اند. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این عدد تا پایان سال 2024 به 133 میلیون نفر برسد.
یکی از چالش‌هایی که با قوت گرفتن بانکداری باز پیش روی بانک‌ها قرار می‌گیرد، کاهش نیاز به نیروی انسانی است. وقتی قرار نیست که مردم برای استفاده از خدمات بانکی به شعب بانک‌ها مراجعه کنند. بنابراین چه نیازی به نیروی انسانی وجود دارد؟
چالش دیگری که پیش روی بانکداری باز قرار دارد، موضوع بروزرسانی قوانین سنتی است که در سیستم فعلی بانکی در سراسر دنیا وجود دارد. احتمالا مدتی زمان خواهد برد تا قوانین مناسب و دقیق برای تحقق کامل اپن بنکینگ در اکوسیستم مالی دنیا جا بیفتند.
کلام پایانی
در این مقاله سعی کردیم تا تصویری ساده و قابل فهم از بانکداری باز و کاربردهای آن ارائه کنیم. به هر ترتیب بانکداری باز در ابتدایی مسیری پر فراز و نشیب قرار دارد؛ اما به نظر می‌رسد که در آینده نه چندان دور خیلی بیشتر با این مفهوم سروکار خواهیم داشت. اگر چنانچه در خصوص بانکداری نوین و ابعاد مختلف آن نظر، سؤال یا ابهامی در ذهن شما وجود دارد، حتما در کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
.
