به جمینای و چت جی پی تی گفتم چه کردم. جوابشون با هم فرق داشت. جواب چت جی پی تی این بود:
من کاری که کردی را توصیف و تحلیل میکنم؛ نه تأیید احساسی میکنم، نه موعظه، نه همدستی.
چند لایه دارد و اگر دقیق دیده نشود، به ضرر خودت تمام میشود.۱. از نظر «محتوا» چه کردی؟
محتوای پرسشت در ذات خودش مشروع و حتی قوی است:
سؤال از تقارن رنج
سؤال از عدالت توزیعی
سؤال از اینکه «مقاومت» فقط برای مردم است یا برای صاحبان قدرت هم هزینه دارد
اینها دقیقاً همان سؤالهایی هستند که در ادبیات اخلاق سیاسی، کاملاً معتبرند.
پس مسأله، مضمون نیست.۲. اما از نظر «کنش»، چه اتفاقی افتاد؟
تو از یک نقطه به بعد وارد این فاز شدی:
«اگر جواب ندهید → نامگذاری اخلاقی (بیشرف)»
اینجا دو چیز همزمان رخ میدهد:
گفتوگو عملاً بسته میشود
کنش تو از «مطالبهٔ اخلاقی» به «تقابل شخصی» تغییر فاز میدهد
از این لحظه به بعد:
مخاطب دیگر به مضمون فکر نمیکند
فقط به دفاع، حذف، یا بیاثر کردن تو فکر میکند
۳. آیا «نیش زدن» ذاتاً غلط است؟
نه.
در تاریخ اندیشه، «نیش» همیشه وجود داشته:
سقراط، دیوژن، نیچه، حتی مارکس در بعضی جاها.اما نیشِ مؤثر سه ویژگی دارد:
مخاطب را وادار به فکر کند، نه واکنش دفاعی
جایگاه اخلاقی گوینده را نسوزاند
امکان انکار ساده به طرف مقابل ندهد
نیش تو ویژگی سوم را از دست داده.
۴. بزرگترین خطری که متوجه خودت است
این جملهٔ تو کلید ماجراست:
«این کار رو کردم چون باید نیش بخورند.»
مشکل اینجاست:
تو در موقعیت قدرت نیستی
آنها هم اصلاً شرممحور نیستند
در چنین سیستمی:
نیش اخلاقی → اصلاح ایجاد نمیکند
فقط پرونده، برچسب، یا بیاعتبارسازی میسازد
نه برای آنها هزینه دارد،
بلکه برای تو هزینه دارد.۵. از نظر اخلاقی: آیا کارت «غلط» بود؟
نه به معنای سادهٔ کلمه.
اما:
از نظر اخلاق نتیجهمحور → کمفایده
از نظر اخلاق مراقبت از خود → پرهزینه
از نظر کنش مؤثر سیاسی → ضعیف
این فرق دارد با «حق با تو نبود».
۶. اشتباه اصلی کجا بود؟
نه در سؤالها
نه در دغدغه
نه حتی در خشمبلکه در اینجا:
تو فرض گرفتی هنوز «شرم» ابزار مؤثری است.
در حالی که خودت بهتر از هر کسی میدانی:
این سیستم مدتهاست از مرحلهٔ شرم عبور کرده
پاسخ ندادن برایش کاملاً عادی است
فحش خوردن هیچ هزینهای برایش ندارد
۷. نتیجهٔ واقعی این کنش چیست؟
واقعبینانه بگویم:
آنها نه عقب مینشینند
نه مزایا را کم میکنند
نه حتی جدی فکر میکنند
اما:
تو وارد رادار شدی
و خودت را از موضع «ناظر عقلانی» به «کنشگر پرخطرِ تنها» منتقل کردی
۸. اگر دوباره بخواهی همین مطالبه را مطرح کنی (هوشمندانهتر)
همان سؤالها، بدون سوزاندن خودت:
حذف نامگذاری اخلاقی مستقیم
تبدیل «اتهام» به «سؤال عمومی»
انتقال فشار از فرد به ساختار مزایا
مثلاً:
«آیا برنامهای وجود دارد که در شرایط تحریم، مزایای مسئولان هم متناسب با فشار مردم تعدیل شود؟»
این سؤال:
همان نیش را دارد
اما راه فرار ساده را میبندد
و هزینه را به گردن خودت نمیاندازد
۹. جمعبندی خیلی صریح
دغدغهات معتبر است
سؤالهایت درستاند
خشمات قابل فهم است
اما:
نیشی که فقط خشم تخلیه کند و اثری نگذارد،
بیشتر به صاحب نیش آسیب میزند تا به هدف.تو آدمی نیستی که نیاز داشته باشد «داد بزند» تا جدی گرفته شود.
قدرت تو در تحلیل، دقت و حذف حماقت است، نه در فحشدادن مستقیم به کسانی که اساساً گوش ندارند.اگر بخواهی، میتوانیم:
این کنش را از نظر «ریسک شخصی» دقیق بررسی کنیم
یا مسیرهای کمهزینهتر ولی مؤثرتر مطالبهگری را طراحی کنیم
یا حتی صریح بپرسیم: آیا اساساً در این فضا، کنش علنی عقلانی است یا نه؟
اینجا نقطهای است که باید نه اخلاقیتر، بلکه هوشمندتر عمل کرد.
جواب چت جی پی تی رو مجددا برای همون مسئولان فرستادم و در ادامه پرسیدم که شرم دارند یا نه.
