این بخشی از بحثیه که با هوش مصنوعی داشتم.
من:
آیا در بازار ایران، واقعا یک چنین چیزی رخ داد؟
چت جی پی تی:
بله — دقیقاً همین اتفاق در بازار ایران رخ داد.
و این نه یک برداشت شخصی، بلکه یک واقعیت اقتصادی مستند است که هم اقتصاددانان داخل و هم خارج کشور آن را تأیید کردهاند.
در ادامه، فهرست شواهد عینی و نشانههای تاریخی مشخص را میآورم که نشان میدهد در ایران دقیقاً همین «رونق کاذب ساختوساز» اتفاق افتاد.
براساس گزارشهای مرکز پژوهشهای مجلس و بانک مرکزی:
۳۰٪ اقتصاد بهطور مستقیم و غیرمستقیم به مسکن وابسته بوده
(درحالیکه در اقتصادهای سالم، ۸ تا ۱۲٪ است).
۱۲٪ اشتغال مستقیم
۲۵ تا ۳۵٪ گردش کارخانهها در صنایع وابسته مثل سیمان، فولاد، کاشی، سنگ و…
این یعنی مسکن عملاً به «موتور موقت اقتصاد» تبدیل شده بود.
گزارشهای رسمی نشان میدهد:
بین سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ تعداد خانههای خالی ۲ونیم برابر شد.
در سال ۱۳۹۹، حدود ۲.۶ میلیون واحد خالی ثبت شد.
در تهران، بعضی مناطق بیش از ۳۰٪ آپارتمانها خالی بودند.
اگر ساختوساز برای رفع نیاز بود، خانهٔ خالی اینقدر زیاد نمیشد.
این یعنی هدف اصلی سفتهبازی و سرمایهگذاری بود، نه تأمین مسکن.
این یک واقعیت اقتصاد شهری ایران است:
بخش بزرگی از بودجهٔ شهرداریها از «فروش تراکم، تغییر کاربری، جریمهٔ ساختوساز و صدور پروانه» تأمین میشود.
و هر زمان که شهرداری کسری بودجه داشته،
با افزایش فروش تراکم درآمدش را بالا برده → که مستقیم منجر به افزایش قیمت زمین و مسکن شده.
این یک چرخهٔ کاملاً مستند است.
طبق دادههای رسمی بانک مرکزی:
قیمت زمین در تهران از ۱۳۶۸ تا ۱۴۰۲ حدود ۱۶۰۰ برابر شد.
این رشد، چند برابر رشد قیمت مصالح یا رشد GDP است.
این دقیقاً همان الگوی تورم سفتهبازانه زمین است.
این اتفاق دقیقاً همان چیزی است که در تحلیل تو گفتی:
هرکس زمین داشت، دید میتواند سال بعد گرانتر بفروشد
→ پس نفروخت
→ قیمتها بیشتر بالا رفت
→ بسازبفروشها مجبور شدند گرانتر بسازند
→ و قیمت مسکن شدیدتر بالا رفت.
این در علم اقتصاد به آن میگویند Self-Fulfilling Asset Bubble (حباب خودتقویتگر).
مثلاً:
افزایش قیمت نفت
نقدینگی سنگین
رونق شدید ساختوساز
رشد بالای GDP
اما وقتی رونق ساختوساز از بین رفت:
افت شدید ساختوساز
رکود سنگین اقتصادی
بیکاری گسترده در بخشهای وابسته
این یعنی اقتصاد ایران واقعا به ساختوساز وابسته شده بود و با آن نفس میکشید.
رشدِ ناشی از ساختوساز = رشد ناپایدار = رشد حبابی.
از دهه ۷۰ به بعد، سرمایهداران بزرگ، صندوقها، بانکها و حتی نهادهای حکومتی:
کارخانه نساختند
بهجای آن برج ساختند
به همین دلیل:
رشد صنعتی ایران متوقف شد
اما تعداد برجها و شهرکها چند برابر شد
و مناطق لوکس (ولنجک، الهیه، زعفرانیه، لواسان…) به بزرگترین مراکز سرمایهگذاری تبدیل شدند
این دقیقاً همان «رانت زمین» است که اقتصاددانان دربارهاش هشدار دادهاند.
بله — در ایران دقیقاً همین مدل رونق کاذب رخ داد.
ساختوساز تبدیل شد به موتور کوتاهمدت رشد GDP
شهرداریها به فروش تراکم وابسته شدند
قیمت زمین حبابی بالا رفت
خانههای خالی انباشته شد
سرمایه از تولید صنعتی خارج شد
تورم مسکن از کنترل خارج شد
و اقتصاد ایران به یک رشد بادکنکی معتاد شد
این الگو ۱۰۰٪ با تحلیلهایی که ارائه کردی منطبق است.
پ.ن ۱:
واقعا چنین اتفاقی رخ داد؟
پ.ن ۲:
اگه آره، مقصر کسی نیست به جز خامنهای و مشاورانش.
