انفجار و آتش سوزی یکی از اتفاقات ترسناک و نا خوشایندی است که هر لحظه در مکان های پرخطر که مستعد انفجار هستند می تواند اتفاق بیافتد.انفجار و آتش سوزی در مکان های صنعتی و غیر صنعتی به دلیل وجود گازها، بخارات، گرد و غبار، الیاف وموارد دیگر که قابل آتشسوزی و یا اشتعال هستند اتفاق می افتد و ضرر های جبران ناپذیر جانی و مالی را به جای می گذارد.امروزه تجهیزات ضد انفجار با پیشرفت علم و فناوری در انواع مختلفی جهت جلوگیری از انفجار های ناگهانی در مکان های صنعتی تولید می شود.برای آشنایی با انواع تجهیزات ضد انفجا و آگاهی از این موضوع که تجهیزات ضد انفجار چیست؟ با ما همراه باشید.
در هرجای دنیا مکان ها و مناطقی وجود دارد که به دلیل وجود گازها، بخارات، گرد و غبار، الیاف و دیگر موارد دیگری که قابل آتشسوزی و یا اشتعال هستند همیشه در معرض انفجار و آتش سوزی قرار دارند.وجود وسایل و ابزار های برقی در این مکان ها امکان انفجار و اتش سوزی را پیش از پیش افزایش می دهند.تجهیزات ضد انفجار به منظور جلوگیری از انفجار و آتش سوزی در مکان های صنعتی و پرخطر مورد استفاده قرار می گیرند.
در پاسخ به سوال تجهیزات ضد انفجار چیست؟ باید گفت هر نوع تجهیز و یا وسیله ای که از نفوذ گرد و غبار،گاز، آب و مایعات اشتعال پذیر محافظت و جلوگیری کند جز تجهیزات ضد انفجار می باشد.به طور معمول تجهیزات ضد انفجار ابزار های الکتریکی می باشند که در مکان هایی که مستعد انفجار می باشند همچون فضاهای پالایشگاهی، صنایع نفت و گاز،پمپ بنزین‌ها،معادن، سکوهای CNG و هر مکانی که احتمال گسترش گازها و سیالات اشتعال پذیر وجود دارد قابل نصب هستند.
در مکان های پرخطر صنعتی هر نوع جریان الکتریکی مانند جرقه به دلیل کنتاکت یک اتصال برق می تواند باعث تحریک سیالات احتراقی و وقوع انفجار در این فضاها شود.تجهیزات ضد انفجار به نوعی ساخته و طراحی شده اند که از هرگونه نشت جریان الکتریکی به بیرون جلوگیری می کنند و همچنین امکان نفوض سیالات، گرد و غبار و گازها به درون این تجهیزات وجود نخواهد داشت.
?
همانطور که تا اینجا گفته شد تجهیزات ضد انفجار در مکان ها و مناطقی که به دلیل وجود گازها، بخارات، گرد و غبار، الیاف و موارد دیگری که قابل آتشسوزی و یا اشتعال هستند مورد استفاده قرار می گیرند.
?
جعبه و یا باکس های ضد انفجار از اجزای الکتریکی مختلفی مانند بلوک های ترمینال، سوئیچ ها، رله ها،ترانسفورماتورها و سایر دستگاه های قوسی و جرقه زنی تشکیل شده اند.باکس های ضد انفجار نوعی محفظه ضد انفجار می باشند که در برابر خوردگی مقاوم هستند و تحمل بالایی در دماهای شدید دارند.این جعبه های ضد انفجار از بروز شوک های الکتریکی، جرقه،انفجار و اختلال در اتصالات و بخشهای داخلی جلوگیری می کنند.
برای مشاهده و تهیه باکس ضد انفجار می توانید به وب سایت ایمن برق پارسا مراجعه کنید.
?
تابلو ضد انفجار درواقع نوعی محفظه ضد انفجار می باشد که از امنیت بالاتری نسبت به دیگر محفظه های ضد انفجار برخوردار است.اجزای تشکیل دهنده تابلو های ضد انفجار کنتاکتور، رله، بیمتال، تایمر و کارت ورودی خروجی PLC،منبع تغذیه و ترمینال می باشد. این تابلو ها به عنوان تابلو برق توزیع ضد انفجار و یا تابلو کنترل ضد انفجار در مناطق پرخطر صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد.
این جعبه‌ها جهت تقسیم مدارات الکتریکی در مکان های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.جعبه تقسیم ضد انفجار درواقع مرکز اصلی ارتباط اجزای الکتریکی در یک مدار می باشد که از قطعات ریل و ترمینال‌ها تشکیل شده اند.روش کار این جعبه ها به این شکل است که جریان برق ابتدا وارد جعبه تقسیم ضد جرقه می شود و بعد از آن به عملکرد عادی خود ادامه خواهد داد.
جانکشن باکس ضد انفجار نقطه اتصالی هستند که به وسیله آن برق از خطوط اصلی به خانه یا ساختمان مورد نظر کشیده می‌شود. این توزیع و تقسیم برق توسط جانکشن باکس ضد انفجار به گونه‌ای انجام می‌شود که در معرض خطر عناصر و عوامل خطرناک که می تواند باعث انفجار شود قرار نگیرد.همچنین از فرسوده شدن و خرابی سیم ها جلوگیری می کند.
برای آشنایی بیشتر با جانکشن باکس ها مطلب زیر را مطالعه کنید:
ترمینال باکس ها به منظور حفاظت و عایق بندی اتصالات الکتریکی در مکان های مستعد انفجار استفاده می شوند. ترمینال باکس ضد انفجار در با جنس های مختلفی همچون استیل، آلومینیوم و GRP تولید و عرضه می شود.
تجهیزات روشنایی و یا چراغ های ضد انفجار در مکان های پرخطر که مستعد انفجار هستند جهت تامین روشنایی استفاده می شوند.چراغ های ضد انفجار طوری طراحی و تولید شده اند که در هنگام اتصال کنتاکت ها هیچ گونه جرقه ای بین آنها ایجاد نمی شود.
?
برای اطلاعات بیشتر مطلب زیر را مطالعه کنید:
کلید های ضد انفجار یکی دیگر از از دسته تجهیزات ضد انفجار می باشند که برای قطع و وصل کردن جریان برق در مکان های پرخطر استفاده می شوند.
?
سوکت پلاگ ضد انفجار یا همان پریز ضد انفجار طوری طراحی و تولید شده اند که از هرگونه انفجار داخل محفظه‌ی پلاگ به دلیل جرقه‌های داخلی و اشتعال بخارها، گازها و گرد و غبار موجود در هوای اطرافش به طور کامل جلوگیری می کنند.سوکت‌های ضد انفجار برای اتصال سیستم هایی با جریان کشی زیاد طراحی شده اند و مناسب برای استفاده در مکان های پرخطر صنعتی می باشند.
سوکت باکس ضد انفجار از باکس ضد انفجار با جنس آلومینیوم یا GRP و همچنین سوکت پلاگ ضد انفجار تابلویی با آمپر های مختلف به صورت تک فاز یا سه فاز تولید می شوند. سوکت باکس های ضد انفجار با ریل و ترمینال و در برخی موارد فیوز مجهز می شوند.
وظیفه کلید ضد جرقه قطع و وصل جریان برق در یک یا حتی چند مدار الکتریکی می باشد.کلید های ضد انفجار از تحمل جریان الکتریکی ۱۶ آمپر ،۲۵ آمپر و ۳۲ آمپر برخوردار می باشند و عمر مفیدشان بسیار بالاتر از محصولات و نمونه های صنعتی می باشد.کلید های ضد انفجار برای ایجاد امنیت و پیشگیری از حوادث هولناک استفاده می شوند.
لیمیت سوییچ ها برای کنترل و محدود کردن حرکتی می باشد که دارای چندین مدل میکرو سوییچ غلطکی، میکرو سوییچ فشاری و میکرو سوییچ آنتنی می باشد که با درجه حفاظت IP66 در محیط های خطرناک به کار می رود.
پوش باتن ها جهت قطع و وصل مدار، در تابلوهای برق ضد انفجار و همچنین ماشین آلات صنعتی استفاده می شوند. معمولا برای تحریک آن از دست استفاده می شود.این ابزار در مدار فرمان تابلو برق یا ماشین آلات صنعتی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی و مناطق پر خطر مورد استفاده قرار می گیرد.
ورودی و خروجی کابل و سیم ها توسط اتصالات از جمله گلند ضد انفجار و یا درپوش ضد انفجار مهر و موم می شود تا در محفظه های ضد انفجار از تجمع گردوغبار جلوگیری شود.اتصالات ضد انفجار مانع از آسیب به روکش کابل و سیم می شود.قابل ذکر است در مواقعی که ورودی یا خروجی محفظه ضد انفجار متناسب با سایز گلند نباشد از اتصالات دیگری همچون آداپتور و تبدیل ضد انفجار استفاده می شود.
?
گلند ضد انفجار جهت متصل کردن و همچنین استحکام انتهای کابل ها در وسایلی مانند جعبه تقسیم در مکان های پرخطر قابل استفاده می باشند. با استفاده از گلند های ضد انفجار، میزان احتمال صدمه فیزیکی به روکش کابل ها کمتر خواهد شد و همچنی باعث افزایش عمر و استقامت کابل ها می شود. گلند های ضد انفجار علاوه بر اینکه انتهای کابل را بر روی جعبه تقسیم محکم نگه می دارند،از کابل ها در برابر نفوذ گازها،ذرات و غبارات قابل اشتعال جلوگیری می کند.
برای اطلاعات بیشتر در مورد گلند های ضد انفجار و آشنایی با آن ها مقاله زیر را مطالعه کنید:
گلند ضد انفجار چیست؟ معرفی انواع گلند ضد انفجار
تجهیزات ضد انفجار دارای ورودی و خروجی های زیادی هستند که در برخی از مواقع استفاده از ان ها امکان پذیر نیست و باید مهر و موم شوند. درپوش های ضد انفجار نیز به همین جهت استفاده می شوند.
فلیکسیبل های ضد انفجار در محیط های پر پیچ و خم و دشوار که کابل ها متحرک هستند،جهت عبور کابل ها مورد استفاده قرار می گیرد و معمولا از جنس فولاد می باشند.
تبدیل های ضد انفجار ابزار هایی ساده هستند که اندازه کوچک و همچنین وزن سبکی دارند،اما در عین حال بسیار کاربردی می باشند.این تبدیل های ضد انفجار از آداپتور و یونیون ضد انفجار تشکیل شده اند که کاربرد اصلی آن ها در در زمینه های نفت،گاز و پتروشیمی می باشد.
در مکان هایی که ترکیبات شیمیایی و خطرناک وجود دارند باید از تهویه های ضد انفجار استفاده شود.تهویه ضد انفجار کلیه مواد خطرناک را به بیرون از محیط انتقال می دهد و از سلامتی کارکنان آن مکان محافضت می کند.
?
فن های ضد انفجار در مکان هایی مثل سکو های نفتی، پمپ بنزین، ایستگاه های CNG و مکان هایی که ذرات قابل اشتعال بسیاری در فضا پراکنده می باشد استفاده می شوند.استفاده از فن های ضد انفجار در این محیط ها بسیار ضروری و واجب می باشد چرا که به تهویه و تمیز شدن هوا کمک بسیاری می کند و مهم تر از همه از انفجار های احتمالی جلوگیری می کند.
در محیط های خطرناک برای حفظ امنیت نمی توانیم از اسپیلت و یا کولر های معمولی استفاده کنیم به همین دلیل باید از کولر های ضد انفجار در این مکان ها استفاده کنیم .کولر گازی ضد انفجار یا کولر گازی ex برای خنک کنندگی محیط‌های پرخطر مورد استفاده قرار میگیرند.این کولر ها در مکان های ZONE 1 و ZONE 2 کاربرد دارند.جنس بدنه کولر های ضد انفجار از آلومینیوم، پلی کربنات و یا ترکیبی از هر دو می باشد.
تجهیزات هشدار ضد انفجار یکی از تجهیزاتی است که در اغلب کارخانه ها و مکان هی صنعتی استفاده می شود.
?
آژیر ضد انفجار در مناطق خطر ناک ZONE 1 و ZONE 2 استفاده می شود و جنس بدنه از GRP و پلی استر تقویت شده می باشد.به عبارت دیگر یک تجهیز هشدار دهنده بصری می باشد که در مواقع خطر یا بروز حریق و آتش سوزی در مناطق خطرناک مستعد آتش سوزی مانند پالایشگاه ها و پتروشیمی ها نصب می شود و به محض بروز حادثه و فرمانی که از دتکتور دریافت می کند چراغ فلاشر روشن خواهد شد.
چراغ های دکلی ضد انفجار از جنس آلومینیوم می باشند و بر روی لوله قابل نصب هستند. این چراغ های هشدار در برابر اشعه خورشید و انفجارات مقاومت بالایی دارند و دارای ولتاژ ۲۴ تا ۲۴۰ ولت می باشند.
فلاشر ضد انفجار در ولتاژ های ۱۲ الی ۲۵۰ ولت تولید و عرضه می شود که از معروف ترین برند های آن می توان به وارم ساخت کشور چین اشاره کرد.این فلاشر های ضد انفجار از درجه حفاظت IP 65 برخوردار می بانشد.
هر نوع تجهیزات ضد انفجاری باید مطابق با استاندارد درجه EX طراحی شده باشند.برای استانداردسازی طراحی تجهیزات ضد انفجار آزمایش هایی طراحی شده است که باید قبل از خرید تجهیزات ضد انفجار حتما به آن ها توجه شود.
جهت آشنایی با انواع استاندارد های تجهیزات ضد انفجار مطالب زیر را مطالعه کنید:
آشنایی با استاندارد های تجهیزات ضد انفجار
تا این قسمت از مقالع به این سوال پرداختیم که تجهیزات ضد انفجار چیست؟ و انواع آن ها را مثال زدیم.اما تجهیزات ضد انفجار درجه های حفاظتی مختلی دارند و بر اساس مناطق خطرناک که هرکدام مناسب برای مکان های خاصی می باشند دسته بندی شده اند.
اگر بر روی تجهیزات ضد انفجارنگاه کنید با عبارت هایی همچون ZONE 1 ، ZONE2 و یا EXD ، EXP و... را مشاهده خواهید کرد.این نوشته ها و یا اطلاعات درواقع معرف طبقه بندی مناطق خطرناک می باشند. با استفاده از این اطلاعات و آگاهی از آن ها می توان قابلیت‌های فنی نصب تجهیزات را در محیط‌های خطرناک بررسی کرد.
برای طبقه بندی مناطق خطرناک استاندارد های مختلفی وجود دارد که از معروف ترین و معتبر ترین آن ها می توان به ماده شماره 500 از آیین‌نامه ملی برق کشور آمریکا (N.E.C) اشاره کرد. بر اساس این استاندارد مناطق خطرناک در سه کلاس زیر دسته بندی می شوند که هر کدام از آن ها داری دو بخش می باشند:
همانطور که گفته شد بر اساس آیین نامه N.E.C آمریکا هر کلاس به دو بخش تقسیم می شود:
طبق این دسته بندی مناطق پرخطر به شکل جامعی تقسیم بندی می شوند.اما لازم است که تجهیزات ضد انفجار برای کار در این مناطق با در نظر گرفتن پتانسیل رخداد حریق و انفجار طراحی کنند.به همین دلیل طبقه بندی دیگری به نام طبقه بندی مناطق مستعد خطر گازهای اشتعال‌پذیر ایجاد شده است.
?
برای استانداردسازی طراحی تجهیزات ضد حریق، مناطق مستعد خطر را مطابق استاندارد IEC 60079-10 به سه گروه ( ZONE ) تقسیم می‌کنند:
جهت آشنایی کامل با طبقه بندی یا زون بندی مناظق و تجهیزات ضد انفجار محتواس زیر را مطالعه کنید:
آشنایی با زون بندی مناطق خطرناک و زون بندی تجهیزات ضد انفجار
برای غبارهای قابل اشتعال و مستعد انفجار نیز دسته‌بندی جداگانه بر اساس استاندارد IEC61241-3 طراحی شده است:
Zone20: منطقه انفجاری است که در آن یک فضای غبار قابل انفجار با شکل ابر غبار در هوا به طور مداوم، طولانی و یا مکرر وجود دارد.
Zone21: منطقه ای انفجاری است که در آن یک فضای غبار قابل انفجار با شکل ابر غبار در هوا،با احتمال زیاد هنگام کار عادی گاه به گاه رخ می دهد.
Zone22: منطقع ای انفجاری است که در آن یک فضای غبار قابل انفجار با شکل ابر غبار قابل احتراق در هوا ایجاد می شود.به احتمال زیاد ای فرایند در حال عملکرد عادی ایجاد نخواهد شد و اگر ایجاد شود در مدت کوتاهی ادامه خواهد داشت.
اطلاع از این دسته بندی ها و توجه به آن ها هنگام خرید تجهیزات ضد انفجار بسیار مهم می باشد.همچنین باید از طریق فروشگاه تجهیزات ضد انفجار معتبر خرید انجام شود.
یکی از خطرناک ترین عناصر محیطی گازهای اشتعال‌پذیر می باشد که در صورت نشت کردن با سرعت زیاد محیط را پر کرده و با کمترین تحریک مانند یک جرقه الکتریکی باعث انفجار می شود.
تجهیزات ضد انفجار نیز جهت تقابل با این گاز های قابل اشتعال در دو دسته بندی طراحی شده اند:
گروه11 نیز خود به سه دسته A.B.C تقسیم می شود:
تجهیزات الکتریکی که قابلیت های ضد انفجاری داشته باشند را با نماد EX معرفی می کنند.درواقع هر تجهیز الکتریکی که در پلاک مشخصات فنی آن نماد EX مشاهده شود،ضد انفجار می باشد.
?
کلاس های مختلف EX یا تجهیزات الکتریکی ضد انفجار:
در این مقاله سعی شد به طور کامل و جامع به این موضوع بپردازیم که تجهیزات ضد انفجار چیست؟ و انواع آن ها را برای شما عزیزان به طور کامل مثال زدیم.همچنین در مورد دسته بندی مناطق خطرناک به طور کامل توضیح داده شد.
استفاده از تجهیزات ضد انفجار در مناطق صنعتی و غیر صنعتی که مستعد انفجار هستند ضروری و واجب می باشد.ایین تجهیزات از وقوع حوادس و انفجار های پرخطر جلوگیری می کنند.
برای مشاهده و خرید تجهیزات ضد انفجار با دارا بودن استاندارد ها و گواهی های معتبر می توانید به وب سایت ایمن برق پارسا مراجعه کنید.
منبع: https://www.imenbargheparsa.ir/
