سیاه، سپید، خاکستری! تأملی در باره محدودیت انتخاب رنگ ها در صنایع خودرو سازی ایران

سیاه، سپید، خاکستری!

تأملی در باره محدودیت  انتخاب رنگ ها در صنایع خودرو سازی ایران

عباس رنجبر کلهرودی

وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ  وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ  إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ وَمَا ذَرَأَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُخْتَلِفًا أَلْوَانُهُ  (قرآن مجید، سوره نحل، آیات 15 و 16)

" {خداوند} شب‌وروز و خورشید و ماه را نیز رام و مسخّر شما قرار داد، و ستارگان هم به فرمانش رام و مسخّر شده‌اند؛ قطعاً در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تعقّل می‌کنند. و نیز آنچه را که در زمین به رنگ‌های گوناگون برای شما آفرید

 در هر نقطه از کشور عزیزمان، ایران، چه بر قله کوه‌های برافراشته و چه در قعر دریاهای فروهشته و چه در دشت‌های گسترده، اگر به طبیعت نگاه کنیم بی‌تردید جهان و طبیعت را رنگارنگ، زیبا و دل‌انگیز خواهیم یافت. این رنگارنگی زیبا در خلقت، به‌ویژه در آفرینش انواع درختان، گل‌ها و پرندگان و سایر موجودات، یکی از شگفت‌ترین جلوه‌های خلقت را در عالم رقم زده است. طبیعت در فصل بهار با تمام زیبایی‌های آن، در قامت و کسوت رنگ‌های شاد، مسحورکننده گوناگون جلوه می‌نماید. به‌طوری‌که طاووس، باآن‌همه زیبایی، در مقابل بهار شرمنده می‌گردد. در آیات ذکر شده نیز، تلوّن الوان در انواع مخلوقات جهان برای تعقّل و تدبّر در جهان یکی به‌عنوان یکی از سنت‌های الهی ذکر شده است.

 تناقض طبیعت با صنعت

 حال کافی است اندکی ما طبیعت و زیبایی‌های گوناگون آن را فراموشی بسپاریم و قدم در خیابان‌های شهرمان بگذاریم یا از بالای یک ساختمان بلند، مشرف به خیابان و یا اتوبان و یا جاده؛ نگاه کنیم؛ کاملاً با منظره‌های متفاوتی روبه‌رو می‌شویم. خیابان‌هایی می‌بینیم که از خودروهای سیاه، سپید و خاکستری انباشته شده‌اند و با طبیعت جهان اطراف ما و اندیشه‌ها و سنن فرهنگی ما هیچ‌گونه همخوانی ندارند.

 روان‌شناسی رنگ در فضای شهری

 تأثیر رنگ‌ها بر روان انسان امری بدیهی به نظر می‌رسد. با این توصیف اگر خودروهایی با طیف‌های رنگی متنوع مانند سبز، آبی، نارنجی یا حتی بنفش در خیابان‌ها روان بودند، شهر زنده‌تر به نظر نمی‌رسید؟ همان‌گونه که مشاهده یک گل زیبا و رنگین توجه ما را جلب می‌کند، تنوّع رنگ خودروها نیز می‌تواند ضمن تقویت بنیادهای زیباشناسانه، روح و روان آحاد جامعه را نوازش دهد. حذف تنوع رنگ، هزینه‌های فرهنگی پنهانی دارد. تکرار بیش از حد رنگ‌های خنثی در فضای شهری، به‌مرور نوعی خستگی بصری و بی‌روحی در ذهن جمعی ایجاد می‌کند. در مقابل، رنگ‌های زنده می‌توانند احساس نشاط، امید و پویایی را به جامعه تزریق کنند.

 تجربیات جهانی

در بسیاری از کشورهای جهان، رنگ خودرو بخشی از هویت فردی و فرهنگی است. در ژاپن رنگ‌های روشن نشانه سرزندگی‌اند؛ در خیابان‌های اروپا خودروهای سبز زیتونی و نارنجی متالیک می‌درخشند و در آمریکا هر سال رنگی تازه به‌عنوان «رنگ سال خودرو» معرفی می‌شود. اما در ایران، انگار رنگ‌ها پشت چراغ‌قرمزِ عادت و اقتصاد جامانده‌اند و به رخوت و کرختی دچار گردیده‌اند.

 جنگ با رنگ در صنعت خودروسازی

چرا این چرخه نازیبا در صنایع خودروسازی شکل‌گرفته است؟ به نظر می‌رسد دو عامل اصلیِ «تولیدکننده» و «مصرف‌کننده» در ایجاد این وضعیت نقش پررنگ‌تری دارند:

دیدگاه خودروسازان: به نظر می‌رسد خودروسازان ایرانی برای ساده‌سازی تولید و کاهش هزینه‌ها، تنوع رنگ را قربانی کرده‌اند. رنگ‌های سفید و سیاه و نقره‌ای علاوه بر اینکه در خط تولید فرایند ساده‌تری دارند، هزینه‌های کنترل کیفی را کاهش می‌دهند. همچنین در دیدگاه آن‌ها، این رنگ‌ها ریسک فروش کمتری دارند و در آب‌وهوای گرم ایران نیز گرمای کمتری جذب می‌کنند.

 دیدگاه خریداران: از سوی دیگر، خودرو در ایران همچنان یک کالای سرمایه‌ای تلقی می‌شود. خریداران غالباً از ترس اُفت قیمت در بازار دست‌دوّم و برای اطمینان از فروش سریع‌تر، به رنگ‌های محافظه‌کارانه‌ای پناه می‌برند که همیشه مشتری دارند.

 آیا زمان تغیر فرا نرسیده است؟

 نتیجهٔ تعامل این دو دیدگاه، خیابان‌هایی یکنواخت است که هیچ نشانی از جسارت و خلاقیت طبیعت در آن‌ها دیده نمی‌شود. شاید زمان آن فرارسیده باشد که این چرخه معیوب متوقف شود. خیابان‌ها و جاده‌های کشور نیازمند بازگشت رنگ‌های جدیدی هستند. رنگ تنها یک ویژگی بصری نیست؛ عاملی است که مستقیماً بر خلق‌وخو و رفتار شهروندی تأثیر می‌گذارد. با ورود خودروهایی با رنگ‌های طبیعی و شاد، می‌توان لبخند و نشاط را دوباره به سیمای شهرها هدیه داد.

جهان به دیده من گلشنی است رنگارنگ

حیات در بر من نعمتی است گوناگون (بهار)