نوشته: امیرمحمد تانوردی‌نسب – کارشناس ایمنی | شرکت حدیدپویا توسن سمنگان (زیرمجموعه گهرزمین) ✍️
مقدمه: 🧭
در اعماق تپنده‌ی صنایع سنگین، جایی که فولاد گداخته می‌شود، حرارت بی‌رحمانه جریان دارد و ثانیه‌ها می‌توانند سرنوشت‌ساز باشند، مفهومی به نام «ایمنی» معنا پیدا می‌کند. ایمنی در واحدهای ذوب و ریخته‌گری، تنها یک الزام قانونی نیست؛ بلکه سپری است در برابر سقوط، سوختگی، خفگی و مرگ خاموش. در میان این سنگر، سیستم پرمیت انجام کار (PTW) به عنوان کلیدی‌ترین ابزار مدیریتی و اجرایی، ضامن جان انسان‌ها و استمرار تولید تلقی می‌شود.
جایگاه پرمیت در ساختار ایمنی: 📌
پرمیت انجام کار، سندی زنده و پویاست که مجوز آغاز فعالیت در محیطی خطرناک را تنها در صورت رعایت دقیق و مستند الزامات ایمنی صادر می‌کند. این سند در واقع پلی است میان استراتژی‌های کلان HSE و عملیات میدانی. در یک سالن ذوب، جایی که مواد مذاب با دمای بالای ۱۶۰۰ درجه سانتی‌گراد جریان دارند، هر خطای انسانی می‌تواند به فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر منتهی شود. پرمیت واقعی، با حضور فعال کارشناس ایمنی، بررسی محل، ارزیابی ریسک، کنترل تجهیزات و آموزش مجری، مانع از ایجاد این حلقه‌های معیوب در زنجیره ایمنی می‌شود.
عوامل مؤثر در واقعی‌سازی پرمیت: 🧯
حضور فیزیکی و بررسی میدانی کارشناس ایمنی پیش از صدور پرمیت ✅
ارزیابی واقعی ریسک‌های جاری و پنهان محیط کار ✅
تطابق کامل تجهیزات حفاظت فردی با نوع فعالیت (PPE) ✅
بررسی شرایط اضطراری، تجهیزات اطفای حریق، تهویه، سیستم گازسنجی ✅
ثبت دقیق زمان آغاز و پایان، مجری، محل، نوع فعالیت و مسئول ایمنی ✅
آموزش تیم عملیاتی درباره محدودیت‌های پرمیت و پیامد تخطی از آن ✅
چالش‌ها و آسیب‌های پرمیت‌صوری: ⚠️
یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌های رایج در ساختارهای اجرایی، صدور پرمیت‌های صوری، کپی‌کاری و تکراری است. پرمیتی که بدون بازدید میدانی، بدون تحلیل ریسک، بدون کنترل میدانی صادر شود، نه‌تنها از ایمنی دفاع نمی‌کند، بلکه نقابی از امنیت کاذب به عملیات تزریق می‌کند. این وضعیت منجر به عادی‌سازی خطر، کاهش حساسیت رفتاری و در نهایت افزایش نرخ حوادث شغلی خواهد شد.
تجربه میدانی – از اجرا تا اصلاح: 📚
در مسیر تجربه‌ی من به عنوان کارشناس ایمنی در واحدهای ذوب، بارها شاهد بودم که تفاوت میان یک پرمیت واقعی و یک پرمیت فرمالیته، مرز میان حادثه و سلامت بوده است. پرمیتی که با همراهی تیم تولید، بررسی دقیق، آموزش حین انجام کار و ثبت میدانی مستند شده باشد، نه‌تنها نقش نظارتی دارد، بلکه تبدیل به یک ابزار آموزشی و ارتقایی نیز می‌شود.
نتیجه‌گیری نهایی: 🎯
پرمیت انجام کار، در صنایع ذوب و ریخته‌گری، نماد احترام به جان انسان‌هاست. اگر این ابزار، واقعی، دقیق و با مسئولیت‌پذیری پیاده‌سازی شود، می‌تواند سپری باشد در برابر خطراتی که جان و آینده کارکنان را تهدید می‌کند. به عنوان کارشناس ایمنی، باور دارم که واقعی‌سازی پرمیت‌ها، سرمایه‌گذاری بر روی امنیت فردی، عملکرد سازمانی و توسعه پایدار است. امنیت در قلب پرمیت می‌تپد، اگر آن را زنده نگه داریم.
🔍 بررسی سیستم رفتار ایمن:
یکی از ابزارهای بنیادین برای کاهش حوادث شغلی، سیستم مدیریت رفتار ایمن (BBS) است. رفتار ناایمن، عامل اصلی بیش از ۸۰٪ حوادث شغلی است. به‌عنوان کارشناس ایمنی، وظیفه‌ی ما فراتر از ثبت فرم و پایش پرمیت است؛ ما باید بینش ایمن را به رفتار روزمره تبدیل کنیم. این مهم از طریق مشاهده مستقیم، بازخورد رفتاری و آموزش هدفمند محقق می‌شود.
🛡 ارزیابی خطرات محیطی و تحلیل ریسک:
تحلیل ریسک یک فرآیند دینامیک است که باید متناسب با شرایط محیط، تغییرات تجهیزاتی و فصلی بروزرسانی شود. کارشناسان ایمنی با استفاده از متدولوژی‌هایی نظیر HAZOP، FMEA یا JSA، عوامل خطرناک را شناسایی کرده و اقدامات کنترلی مشخصی پیشنهاد می‌کنند. هر فعالیت روزمره در صنعت ذوب، نیازمند ارزیابی پیشگیرانه دقیق است تا حادثه‌ای در پیش رو رقم نخورد.
📊 نقش مستندسازی در اثربخشی ایمنی:
مستندسازی صحیح، پشتوانه‌ی قانونی و عملکردی سیستم ایمنی است. پرمیت، چک‌لیست، فرم ارزیابی و گزارش وقایع، باید با دقت تکمیل و نگهداری شوند. اما مهم‌تر از خود فرم، روح آن است؛ یعنی مشارکت فعال کارکنان، مشاهده میدانی واقعی و تحلیل داده‌ها برای تصمیم‌گیری آینده.
🎓 جایگاه آموزش مستمر در ایمنی:
دانش ایمنی باید در سطح کارکنان جاری باشد. آموزش‌های اجباری کافی نیستند. آموزش اثربخش، آموزشی است که از دل حادثه، تحلیل، بازخورد و تجربه واقعی می‌آید. به‌عنوان سرخط ایمنی سازمان، کارشناس ایمنی باید زبان قابل درک، مثال ملموس و پیام ماندگار داشته باشد.
🚦 ایمنی ترافیکی و نظم حرکتی در محیط‌های صنعتی:
در صنایع بزرگی نظیر ذوب و ریخته‌گری که تردد لیفتراک‌ها، خودروهای حمل مواد، جرثقیل‌های سقفی و پرسنل همزمان در جریان است، ایمنی ترافیکی به یک اصل حیاتی بدل می‌شود. ایجاد مسیرهای تعریف‌شده، جداسازی فیزیکی خطوط پیاده و وسایل نقلیه، استفاده از علائم هشداری دینامیک، رنگ‌آمیزی کف سالن و تعیین سرعت مجاز، تنها بخشی از الزامات است. اما آنچه این سیستم را زنده نگه می‌دارد، آموزش مداوم، بازرسی فعال و پیاده‌سازی قوانین بازدارنده برای متخلفان است. فرهنگ‌سازی ترافیکی در دل صنعت، از نجات جان تا افزایش بهره‌وری را شامل می‌شود.
🧠 نگاه راهبردی به ایمنی: فراتر از واکنش، به سوی پیش‌بینی:
ایمنی مدرن، دیگر تنها واکنشی به حادثه نیست. سازمان‌های پیشرو، رویکردی پیش‌نگر و داده‌محور به ایمنی دارند. پایش مستمر شاخص‌های پیش‌نگر (Leading Indicators) همچون نرخ مشارکت کارکنان در گزارش‌دهی شبه‌حادثه‌ها، سطح رعایت تجهیزات حفاظت فردی، دفعات آموزش هدفمند و تحلیل روند چک‌لیست‌ها، به عنوان پایه‌ی برنامه‌ریزی و تخصیص منابع شناخته می‌شود. این یعنی ایمنی را باید قبل از حادثه دید، نه بعد از آن تحلیل کرد.
🧩 سیستم ایمنی مبتنی بر رفتار (BBS):
ایمنی مبتنی بر رفتار (Behavior-Based Safety) یکی از پیشرفته‌ترین مدل‌های مدیریت ایمنی است که بر پایه درک علمی از رفتار انسان‌ها طراحی شده است. در صنایع با ریسک بالا مانند ذوب و ریخته‌گری، جایی که کارگران با مخاطرات واقعی فیزیکی و شیمیایی درگیرند، توجه صرف به تجهیزات کافی نیست. BBS به دنبال اصلاح الگوهای رفتاری، کاهش خطاهای انسانی و ایجاد فرهنگ ایمنی درونی شده است.
پیاده‌سازی موفق BBS شامل مراحل زیر است:
• مشاهده میدانی دقیق رفتار کارکنان در حین فعالیت واقعی
• تحلیل رفتارهای ناایمن بدون سرزنش، با رویکرد سازنده
• ارائه بازخورد فوری، کاربردی و قابل فهم به کارکنان
• مستندسازی، گزارش‌گیری و تحلیل آماری روند تغییر رفتارها
• مشارکت فعال تمامی سطوح سازمان – از اپراتور تا مدیریت ارشد
کارشناس ایمنی در BBS به‌جای یک بازرس، تبدیل به یک مربی، ناظر دلسوز و رهبر فرهنگی می‌شود. این سیستم ایمنی را از سطح فرم و قانون، به سطح رفتار و ارزش درونی‌شده سوق می‌دهد.
🔥 کنترل ریسک‌های حرارتی و انفجار در کوره‌های فولادسازی:
در فرآیند ذوب فولاد، دمای کاری اغلب از ۱۶۰۰ درجه سانتی‌گراد عبور می‌کند. ریزش ناگهانی مذاب، تماس رطوبت با فلز داغ، یا نفوذ ناخالصی‌ها در بوته، می‌تواند منجر به انفجارهای آنی شود. استفاده از مانیتورهای حرارتی، تجهیزات نسوز شخصی (PPE حرارتی)، فاصله‌گذاری فنی و بررسی رطوبت مواد اولیه از الزامات پیشگیرانه است.
⚙️ نگهداری پیشگیرانه (PM) تجهیزات سنگین:
از قیف شارژ تا جرثقیل‌های سقفی، هر تجهیز در صنعت فولاد تحت تنش‌های دینامیکی، حرارتی و فرسایشی است. برنامه PM باید شامل بازرسی‌های دوره‌ای، روان‌کاری، کالیبراسیون سنسورها و بررسی ترک‌های سازه‌ای باشد. عدم اجرای PM به‌موقع، علاوه بر خطر ایمنی، توقف ناگهانی تولید را به‌دنبال دارد.
🧪 ایمنی در آزمایشگاه‌های متالورژی:
آزمایشگاه‌های صنعتی در صنعت فولاد با مواد شیمیایی خورنده، اسیدها، دمای بالا و تجهیزات تحت فشار سروکار دارند. الزامات ایمنی شامل: سیستم تهویه موضعی، کابین‌های لامینار، آموزش استفاده از مواد خطرناک (MSDS) و ایزولاسیون اتاق‌های انفجاری می‌باشد.
📦 ایمنی در انبارش و حمل محصولات فولادی:
محصولات نهایی فولادی همچون بیلت، شمش یا اسلب، وزن بالا و شکل لغزنده‌ای دارند. چیدمان چندلایه، بارگیری غیرایمن یا عدم استفاده از جداکننده‌ها، می‌تواند منجر به ریزش‌های مرگبار شود. سیستم کدگذاری انبار، دستورالعمل چیدمان، علائم هشدار و آموزش اپراتور لیفتراک از ملزومات کنترل این ریسک است.
ضرورت واقعی‌سازی و اجرای مؤثر پرمیت‌های ایمنی در صنایع ذوب و ریخته‌گری
https://www.linkedin.com/pulse/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%DB%8C%D9%81%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D9%81%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF-amir-tanavardi-iao8c?utm_source=share&utm_medium=member_android&utm_campaign=share_via
