زمانی که برای اولین بار به تماشای فیلم «2001 : یک ادیسه فضایی نشستم »، پس از پایان فیلم بود که فهمیدم چندان از معنا و مفاهیم مستتر در فیلم چیزی دستگیرم نشده است . برای همین سعی کردم با جست و جو درباره ی مفاهیم فیلم و حرف هایی که احتمالاً کارگردان قصد بیان کردنشان را داشته است ، ابهام هایی که برایم ایجاد شده بود را رفع کنم. و اینچنین بود که برای اولین بار با یکی از محبوب ترین نویسندگان عمرم آشنا شدم: سر آرتور سی کلارک ، دانشمندی ادیب که بعد از دیدن اقتباس استنلی کوبریک از رمانش به مرور ، بسیاری از آثارش را خواندم . وقتی رمان را با عنوان راز کیهان ، ترجمه ی آقای پرویز دوائی خواندم ، تازه فهمیدم که این نویسنده چه هنری کرده است :
یک اثر ادبی پیشرو که مانند عنوانش آینده ای با شکوه و ستایش برانگیز را برای بشر مُتصور شده است .
فهمیدن کامل فیلم«2001 : یک ادیسه فضایی» ، برای بار اول بسیار مشکل است . چون این فیلم ، عاری از روایتگری به آن شیوه ای که در بسیاری از فیلم های علمی تخیلی مرسوم است می باشد . شخصاً پس از خواندن رمان بود که توانستم با فیلم ارتباط بر قرار کنم و نه قبل از آن . این فیلم یک تجربه ی بصری فوق العاده است که قریب به اتفاق دوستداران سینما را از منتقدان گرفته تا علاقه مندانی چون من را مجذوب خود کرده است و احتمالاً در آینده نیز جذب خواهد کرد .
ادیسه ی فضایی کوبریک در تاریخ سینما اثری چنان سترگ است که در وصف اهمیت آن همین بس که طبق نظر سنجی اخیر نشریه معتبر سایت اند ساوند ، عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما را از منظر کارگردانان ، تصاحب کرد .
اگر بنا باشد در حداکثر ایجاز ، خلاصه ای از داستان را تعریف کنم شاید نتیجه این بشود :
«میلیون ها سال قبل از پیدایش انسان خردمند بر روی زمین ، گونه ای از انسان نماها در مواجهه با شئی ای مرموز ، با خاستگاهی فرازمینی ، از دیگر همنوعان خود به لحاظ تکاملی جلو افتاده و با ساخت ابزارِ شکار بر آنها غلبه میکنند . چند میلیون سال بعد ، انسانها یا نوادگان همان انسان نماهای جهش یافته را می بینیم که رویای تسخیر منظومه شمسی را در سر دارند . آنها اینبار شئی مرموز دیگری را در ماه دیده اند . شئی ای با همان شکل و شمایل ، آیا این به آن معنی است که بشر باید به انتظار تکامل بعدی اش باشد ؟ آیا به زودی زمان ارتقاء میرسد ؟ یا از مدتها قبل شروع شده است ؟ در ادامه شاهد پاسخی برای این پرسش از طریق سفر اشراقی دیوید بومن (تنها فضا نوردی که از جریان حوادث ، نجات می یابد) هستیم .»
از آنجایی که نوشتن رمان ، همزمان با ساخت فیلم صورت گرفته است ، به زعم نویسنده اش شباهت های فراوانی با فیلم دارد ، هر چند که تفاوت هایی هم دارد .
آرتور سی کلارک بعدها داستان ادیسه ی فضایی را به سه جلد دیگر گسترش داد و اینچنین بود که یکی از بهترین مجموعه داستان های علمی تخیلی تاریخ ادبیات متولد شد :
2001 : یک ادیسه فضایی ( منتشر شده به سال 1968)
2010 : ادیسه ی دو (منتشر شده به سال 1982)
2061 : ادیسه سه ( منتشر شده به سال 1987 )
3001 : ادیسه نهایی (منتشر شده به سال 1997 )
کلارک بعدها یک مجموعه ی سه جلدی مستقل دیگر تحت عنوان ادیسه ی زمانی با همکاری استیون بکستر به نگارش درآورد که عبارتند از :
چشم زمان ( منتشر شده به سال 2003 )
طوفان خورشیدی ( منتشر شده به سال 2005 )
نخست زاده ( منتشر شده به سال 2007)
تمام رمان های فوق به غیر از قسمت آخر ادیسه زمان ( نخست زاده ) به فارسی ترجمه شده اند . و ظاهراً این مورد اخیر هم در دست ترجمه است . هر چند متاسفانه سالهاست که مجموعه ی ادیسه فضایی دیگر تجدید چاپ نشده است که واقعاً جای افسوس دارد.
فیلم «2001 : یک ادیسه فضایی» نتیجه ی همکاری یکی از بهترین کارگردان های تاریخ سینما و یکی از بهترین نویسندگان علمی تخیلی است .
خلاصه اینکه اگر این فیلم را ندیده اید به نظرم ابتدا رمان را بخوانید ( فایل پی دی اف ترجمه ی پرویز دوائی را میتوانید با جست و جو در اینترنت پیدا کنید ) و بعد فیلم را ببینید ؛ چرا که رمان و فیلم هر دو عالی هستند .
«... پشت سر هر انسان امروزی سی شبح ایستاده است . به عبارت دیگر تعداد مردگان به این نسبت بر تعداد زنده ها می چربد ! »
کلارک با آوردن این جملات در مقدمه ی رمانش ، از همان ابتدا به خواننده می فهماند که با یک اثر علمی تخیلی معمولی سر و کار ندارد .
