نیکولای مارکف (موسیو مارکف): معمار تهرانِ نوین + معرفی مستند «موسیو مارکف»

تهرانِ امروز، بر شانه‌های خشت و آجر ایستاده است؛ و نام نیکولای مارکف – معمار روس‌تبارِ مقیم ایران – در قلب این آجرکاری‌ها می‌تپد. از مدرسه البرز تا عمارت شهرداری تهران و مدرسه ژاندارک، امضای او هنوز در سطرسطر شهر خوانده می‌شود. مستند «موسیو مارکف» تازه‌ترین تلاش برای بازخوانی زندگی و آثار اوست؛ روایتی که معماری را از قاب خاطره عبور می‌دهد و به زبان شهر تبدیل می‌کند.

نیکولای مارکف که بود؟

• تولد: ۹ ژانویه ۱۸۸۳، تفلیس (امروزه تفلیسیِ گرجستان)

• تحصیلات: Imperial Academy of Arts سن‌پترزبورگ + دپارتمان فارسی دانشگاه سن‌پترزبورگ

• مهاجرت و سکونت در ایران پس از تحولات روسیه؛ خدمت در بریگاد قزاق ایران؛ سپس ورود به شهرداری تهران و آغاز دوره‌ای پرفروغ از ساخت‌وساز شهری؛ درگذشت در تهران (۱۹ نوامبر ۱۹۵۷) و آرام‌گرفتن در گورستان دولاب.

• امضای معماری مارکف: آجرکاری هوشمندانه، اقلیم‌گرایی، پیوند سنت و مدرنیته

• آجرکاری‌های ریتمیک با بافت‌های ظریف؛ طاق‌ها و رواق‌هایی که هم زیبایی می‌سازند و هم سایه و تهویه.

• مدرسه‌سازی به‌مثابه شهرک آموزشی: حیاط‌های مرکزی، حرکت‌های خطی، نورگیری هوشمند.

• ترکیب الگوهای ایرانی با نیازهای مدرن: فرم ساده و مصالح بومی، با جزئیات سازه‌ای دقیق.

• آثار شاخص نیکولای مارکف در تهران

مدرسه البرز (Alborz High School)

سرمشقی برای مدرسه‌سازی نوین در ایرانِ آغاز قرن چهاردهم خورشیدی؛ الگوی بسیاری از آموزشگاه‌های بعدی.

عمارت شهرداری تهران (Old Tehran Municipality / بلدیه)

نمادی از مدیریت شهری مدرن در پهلوی اول؛ ترکیب سنگین‌وزنِ انتظام شهری و تزئینات آجریِ سنجیده.

اداره پست و تلگراف تهران

ساختمانی کارکردی با دقت در نما و تناسبات افقی، نماینده‌ی فناوری‌های نوِ شهری

مدرسه ژاندارک (Jeanne d’Arc School)

پیوند ذوق فرانسوی با مصالح ایرانی؛ حیاط منظم و کلاس‌های نورگیر.

زندان قصر (Qasr Prison)

نمونه‌ای بحث‌برانگیز از معماریِ عملکردگرا در دوره گذار شهری.

مدرسه انوشیروان دادگر (Anoushirvan Dadgar)

الگوی پلان آموزشی مدرن؛ هم‌خانواده با الگوهای البرز.

کلیسای حضرت مریم (Holy Mother of God Church)

نمایانگر تسلط مارکف بر تیپولوژی‌های مذهبی متفاوت در تهران.

مسجد فخرالدوله

کاربست ظریف آجر و قوس در بنای مذهبی، با حفظ هویت محلی

برای فهرست گسترده‌تر آثار، نگاه کنید به گزارش‌های مروری و پژوهش‌های شهری درباره مارکف.

مارکف و هویت تهران: چرا هنوز مهم است؟

مارکف معماری را «برای زندگیِ روزمره» نو کرد: بناهایی مقاوم، با مصالح بومی، متناسب با اقلیم و نیازهای شهری. این نگرش، هویت تهرانِ مدرن را شکل داد؛ هویتی که میان سنت و نوگرایی آشتی برقرار می‌کند.

مستند «موسیو مارکف»: روایت یک معمار از زبان شهر

فیلمِ «موسیو مارکف» (کارگردان و نویسنده: مهوش شیخ‌الاسلامی؛ پژوهش: شیخ‌الاسلامی و جمشید صادق؛ فیلم‌بردار: محمدرضا جهان‌پناه؛ تدوین: شیخ‌الاسلامی؛ صداگذار: امیرحسین قاسمی) با رجوع به خاطرات نسلی که با ساختمان‌های دوران تحول بزرگ شد، زندگی و آثار مارکف را مرور می‌کند. اکران آنلاین از ۱۲ شهریور ۱۴۰۴ آغاز شده است؛ تماشا در هاشور.

چرا این مستند را ببینیم؟

• نگاه شخصی-تاریخی به شکل‌گیری تهران مدرن

• خوانش زیباشناسانه از آجر و حیاط و نور

• جمع‌بندی آثار شاخص مارکف در یک روایت منسجم

پرسش‌های متداول (FAQ)

نیکولای مارکف چه نقشی در تهران داشت؟

طراح شماری از مهم‌ترین بناهای آموزشی، اداری و مذهبیِ پایتخت در دوره پهلوی اول؛ نقش او در استانداردسازی مدرسه‌سازی و سیمای آجری شهر کلیدی است.

مهم‌ترین آثار مارکف کدام‌اند؟

مدرسه البرز، عمارت بلدیه (شهرداری تهران)، مدرسه ژاندارک، اداره پست و تلگراف، زندان قصر، مدرسه انوشیروان دادگر، کلیسای حضرت مریم، مسجد فخرالدوله و…

مستند «موسیو مارکف» را از کجا ببینیم؟

اکران آنلاین از ۱۲ شهریور ۱۴۰۴؛ روی پلتفرم هاشور آغاز شده است.