سبک خاص و زیبایی از سرامیک سازی، پیش از لعاب کاری ظروف سرامیکی به وسیله نقاشی نقوش خاص و ویژه ای به صورت دستی بر روی ظرف کشیده می شود. اگر به این مدل از ظروف سرامیکی علاقمند هستید، این مطلب را دنبال کنید.
نقاشی زیر لعابی در ظروف سرامیکی راهی برای تزئین به وسیله نقاشی است که پیش از لعاب‌کاری بر ظروف سرامیکی انجام می‌شود. به همین علت نقاشی زیر لعابی بسیار بادوام است؛ چون در زیر لایه‌ای لعابی قرار می‌گیرد و این پوشش لعابی جلوه‌ای جذاب و درخشان به ظروف سرامیکی می‌دهد.
نقاشی زیرلعابی روی سفال یکی از شیوه‌های جذاب و پرکاربرد تزیین مصنوعات سفالی است که هم به عنوان یک فعالیت هنری شخصی و هم به عنوان شیوه‌ای برای تولید و فروش صنایع دستی و کسب درآمد انجام می‌شود.
اگر به نقاشی روی سفال علاقمندید، نقاشی زیرلعابی برای شما فعالیتی لذت‌بخش و هیجان‌انگیز برای خلق آثار هنری خواهد بود. در این مطلب از سایت زییین با تاریخچه نقاشی زیرلعاب و نکات مربوط به شیوه انجام آن آشنا خواهید شد.
اگر به نقاشی زیر لعابی در ظروف سرامیکی علاقه‌مند هستید، به طور قطع این تکنیک برای شما امری جذاب و جالب جهت خلق آثار هنری بر روی ظروف سرامیکی خواهد بود. بنابراین در این نوشتار برای آشنایی بیشتر شما با این هنر جذاب و خاص، به ذکر تاریخچه و نکات مربوط به این تکنیک هنری خواهیم پرداخت.
نام دیگر نقاشی زیر لعابی، زیر رنگی است و از قدیمی‌ترین تکنیک‌های زیباسازی و نقاشی در تمام دنیا محسوب می‌شود. این هنر در ایران زمین حدود قرن یازده و دوازده میلادی در عصر سلجوقیان به اوج خود رسید. نقاشی زیر لعابی در آن زمان با رنگ‌های مشکی و آبی رواج یافت تا به امروز که در طرح و رنگ، تنوع فراوان پیدا کرده است.
رنگ آبی در این نقاشی، از اکسید کبالت و رنگ مشکی آن از مواد معدنی که دارای آهن، منگنز و کروم هستند، ساخته می‌شده است. همچنین سفال‌هایی که از گذشته بر جای مانده نیز نشان دهنده استفاده هنرمندان از این رنگ‌ها در نقاشی زیر لعابی است.
تکنیک نقاشی زیر لعابی در ظروف سرامیکی باعث ایجاد تغییرات متنوع و زیادی در سبک و رنگ‌بندی ظروف شده است. امروزه شاهد طرح‌های ساده و انتزاعی در نقاشی زیر لعابی هستیم که سبب پیشرفت و شکوفایی این سبک نقاشی در خلق آثار بسیار نوآورانه شده است و دلیل به وجود آمدن ظروف سرامیکی مزین و منقوش شده با این تکنیک نقاشی، از همین موضوع ریشه می‌گیرد.
نقاشی روی سفال لعاب‌کاری شده به دو روش کلی زیر لعاب و رو لعاب انجام می‌شود. در نقاشی زیرلعابی به جای نقاشی روی محصول نهایی، رنگ و طرح مورد نظر پیش از لعاب‌کاری نهایی روی بدنه سفال نقش زده می‌شود. سپس برای جلوه‌ای جذاب و درخشنده بخشیدن به سفال، لعاب روی آن اجرا می‌شود.نقاشی زیرلعابی که به آن زیررنگی هم گفته می‌شود یکی از باسابقه‌ترین تکنیک‌های زیباسازی و نقاشی روی سفال در سرتاسر جهان است. دوران اوج این هنر در ایران به حدود قرن یازده و دوازده میلادی و دوران سلجوقیان بازمی‌گردد.تکنیک نقاشی زیر رنگی در ابتدا با رنگ‌های آبی و سیاه در ایران رواج پیدا کرد که با بهره مندی از این تکنیک به نقاشی ظروف می‌پرداختند. این نقاشی‌ها و طرح‌های ایجاد شده بر روی سفال را نقاشی سایه نما می‌نامند.
شاید شما هم برای پذیرایی جذاب‌تر از میهمانان به دنبال خرید وسایل و ظروفی گران قیمت با طرح‌های بسیار ممتاز و لوکس باشید. اما بهتر است بدانید که گاهی اوقات، سادگی زیباترین و جذاب‌ترین راه برای پذیرایی از میهمانان است. این موضوع درباره ظروف سرامیکی به خوبی صدق می‌کند.
ظروف سرامیکی با نقاشی زیر لعابی بسیار ساده در عین حال جذاب هستند. در عین حال قیمت بسیار مناسبی دارند و خرید آن‌ها هزینه زیادی روی دست شما نمی‌گذارد. علاوه بر آن می‌توانید از این وسایل در قسمت‌های مختلف خانه استفاده کنید و حتی به عنوان یک اکسسوری جذاب در دکوراسیون به کار ببرید.
به طور مثال برای قرار دادان شیرینی و پذیرایی از میهمانان، نیازی به رولت خوری‌های بسیار لوکس و خاص نیست. یک رولت خوری سرامیکی طرح ترب، به اندازه کافی جذاب است تا بتواند شما را در پذیرایی بهتر از میهمانان همراهی کند.
علاوه بر آن می‌توانید نقاشی زیر لعابی در ظروف سرامیکی را در قسمت‌های دیگر خانه نیز استفاده کنید. شاید شما هم بخواهید حال و هوای آشپزخانه را با گل‌های شاداب پتوس تغییر دهید. در این صورت گذاشتن چند شاخه پتوس در گلدان سرامیکی کوچک طرح دختر، گزینه‌ای جذاب برای تغییر حال و هوای آشپزخانه و یا اتاق خواب است.
یکی از فاکتورهای مهم و جذاب در نقاشی زیر لعابی این است که از طرح‌های ساده در نقاشی استفاده می‌شود. تکرار طرح‌های ساده موجب می‌شود که سادگی در این ظروف غلبه کند؛ اما در عین حال باعث از بین رفتن جذابیت آن نمی‌شود. بنابراین تفاوتی نمی‌کند که خانه‌ای با دکوراسیون و اکسسوری‌های سنتی، کلاسیک و یا لوکس داشته باشید.
همچنین اگر خانه‌ای با دکوراسیون مینیمال و مدرن دارید، به راحتی می‌توانید از این ظروف جذاب در تزیین قسمت‌هایی از خانه استفاده کنید و سادگی و جذابیت آن را به خانه دعوت کنید.
چیزی به یلدا نمانده! برای تزیین سفره شب یلدا کمی خلاقیت را چاشنی کار کنید و میوه‌ها و آجیل را در ظروفی خاص و زیبا بچینید. زیباترین ظروف در شب یلدا، ساده‌ترین آن‌ها هستند. بهتر است با سادگی روزهای گذشته ایرانی همراه شوید.
انارهای سرخ را در یک دیس سرامیکی رنگی بریزید و یک دیس سرامیکی دیگر را پر از میوه‌های رنگارنگ کنید و از میهمانان پذیرایی کنید. فراموش نکنید که برای جذاب‌تر کردن شب یلدا بیشتر از هر چیز نیاز به شاد بودن دارید!
نقاشی روی ظروف لعاب کاری شده با دو شیوه کلی صورت می‌گیرد. این دو شامل زیر لعابی و رو لعابی هستند. در نقاشی زیر لعابی در ظروف سرامیکی، قبل از لعاب‌کاری نهائی، ابتدا رنگ و طرح دلخواه پیاده می‌شود. سپس برای ماندگاری و جلا بخشیدن به ظروف سرامیکی، لایه لعابی روی آن را می‌پوشاند. نوع لعابی که روی نقاشی‌های زیر لعابی استفاده می‌شده است، قلیایی است؛ زیرا لعاب قلیایی به ثبات نقاشی کمک می‌کند و مقاومت بالایی دارد. در ضمن در زیبایی بخشیدن به روی ظروف تاثیر بسیار زیادی دارد.
در تکنیک نقاشی زیر لعابی، ظروف سرامیکی را بعد از آن که در کوره حرارت دادند، رنگ‌دانه‌هایی که مورد استفاده قرار گرفته‌اند و از اکسیدها منتشر می‌شود، در لایه لعاب زیرین رسوخ می‌کند و ترکیب می‌شود. در این قسمت برای براق شدن و زیبایی کار، روی ظروف سرامیکی با لایه لعابی استتار می‌شود تا کیفیت آن را افزایش دهند.
به این ترتیب مانع نفوذ مایعات در ظروف سرامیکی می‌شوند و مقاومت آن را در برابر حرارت بالا می‌برند. این کار باعث ایجاد سطحی صاف و صیقلی بر ظروف می‌شود. با این شیوه، نقاشی زیر لعابی در ظروف سرامیکی مرگ نخواهد داشت و تا مدت‌ها بدون هیچ آسیبی، پایدار باقی خواهد ماند. نکته قابل‌توجه در این است که با طی کردن این مراحل ، ظروف سرامیکی دارای یک لایه محافظتی مقاوم خواهند بود که آن‌ها را قابل شستشو می‌کند.
ناگفته نماند که در روش نقاشی زیر لعابی برای پخت، از دمای بیشتری نسبت به روش رو لعابی استفاده می‌شود که طیف رنگ‌های مورد نظر را محدودتر می‌کند. در این سبک از نقاشی می‌توان طرح‌های دقیق را هنرمندانه بر روی سرامیک نقش زد.
در نقاشی زیر لعابی، رنگ‌ها از چهار بخش اصلی درست می‌شوند که عبارت‌اند از: رنگ دهنده، تثبیت‌کننده (لعاب)، حلال (آب) و افزودنی‌های روان کننده. از ترکیبات متفاوت این مواد برای درست کردن رنگ در نقاشی زیر لعابی استفاده می‌شود که با گذر زمان، مهارت و تجربه لازم در ترکیب بهینه آن‌ها افزایش یافته است.
در تکنیک نقاشی زیر لعابی در ظروف سرامیکی، ماده اصلی رنگ‌دانه یا پیگمنت است. رنگ‌دانه‌ها در این تکنیک باید قادر باشند که دمای بالا را تحمل کنند. زیرا افزایش دمای کوره‌ها گاهی به ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. به همین خاطر است که در نقاشی زیر لعابی امکان استفاده از رنگ‌های معمولی مانند رنگ اکرلیک وجود ندارد.
رنگ‌هایی که برگرفته از طبیعت هستند، بی‌گمان جزء بهترین رنگ‌ها برای نقاشی زیر لعابی هستند. سال‌های سال است که این رنگ‌دانه‌های طبیعی جایگزین بهتری نداشته است. مواد معدنی مثل فلزات رنگی یا اکسید فلزات گوناگون از این دسته رنگ‌دانه‌های طبیعی هستند.
اما به هر شکل مواد رنگی طبیعی نیز محدود هستند و برای داشتن طیف رنگی متنوع و رهایی از محدودیت، مواد قلیایی را به لایه لعابی اضافه کردند و به‌این‌ترتیب صنایع شیمیایی را برای فرآوری مواد معدنی در تکنیک نقاشی زیر لعابی در ظروف سرامیکی به کار گرفته شد تا رنگ‌های متنوع در طیف‌های وسیع در دسترس قرار بگیرد.
این روزها رنگ‌دانه را از مواد معدنی نظیر اکسیدهای کروم، تیتانیوم، ترکیبات تنگستن، وانادیوم و مولیبدن تولید می‌کنند. آن‌ها را بعد از استخراج و فرآوری به رنگ‌دانه‌های صنعتی مبدل می‌کنند تا به‌راحتی در دسترس هنرمندان باشد. آستین (stain) نام کلی این رنگ‌دانه‌ها هست و هر رنگ دارای کد مخصوص و جداگانه است تا خرید مشتریان به سهولت انجام شود.
آستین‌ها رنگ‌های نقاشی زیر لعابی و سایر متغیرهای مربوط به آن را ثابت نگه می‌دارند و باید موقع استفاده از آن‌ها به این نکته توجه داشت که هر آستین دارای بازه دمایی مخصوص به خودش است که در لعاب‌کاری باید به این موضوع دقت کرد.
یکی از افزودنی‌هایی که در نقاشی زیرلعابی به منظور پیشگیری از بروز ایرادهای مختلف در محصول نهایی به کار می‌رود پودر لعاب است. این لعاب به رنگ افزوده می‌شود و با لعاب نهایی روی سفال تفاوت دارد.افزودن پودر لعاب به رنگ نقاشی زیرلعابی باعث افزایش غلطت و چسبندگی بیشتر میان اجزای رنگ می‌شود. و به تثبیت بیشتر رنگ روی بدنه سفال پس از پخت کمک می‌کند.
برای پیشگیری از ایرادات در نقاشی زیر لعابی، در مرحله پایانی تثبیت کننده در محصول نهایی به کار می‌رود. برای تثبیت بیشتر رنگ بر روی ظروف سرامیکی این مرحله لازم است تا غلظت و چسبندگی میان اجزای رنگ حاصل شود.
پس از اجرای نقاشی با استفاده از رنگ‌ها و تکنیک‌های مختلف به منظور افزایش استحکام سطح سفال، تثبیت رنگ‌ها و بخشیدن جلوه‌ای براق به سفال، باید آن را به صورت کامل با لعاب شفاف ساده بپوشانید. سپس مجدداً در کوره تا دمای معین حرارت دهید تا نتیجه نهایی حاصل شود.
این میزان از اهمیت دادن در تهیه رنگ نقاشی در زیر لعابی به خوبی نشان دهنده کیفیت بالای این نوع ظروف سرامیکی است. بنابراین می‌توانید با خیال آسوده از آن‌ها استفاده کنید و نگران کمرنگ شدن رنگ آن‌ها به مرور زمان و با شستشوی مکرر نباشید.
منبع: زییین، جویا، چیدانه
