پیشروی کند ارتش روسیه در باتلاق اوکراین در مقایسه با پیشروی سریع شوروی در آلمان و افغانستان

منطقه وضعیت

کریمه اشغال از ۲۰۱۴

دونتسک بیش از ۷۰٪ در کنترل روسیه

لوهانسک تقریباً به‌طور کامل در کنترل روسیه

زاپروژیا حدود ۶۰٪، از جمله شهر ملیتوپل

خرسون بخش شرقی، شهر خرسون پس گرفته شده توسط اوکراین

خارکیف و کی‌یف در کنترل اوکراین

در مجموع حدود ۱۸ تا ۲۰٪ از خاک اوکراین تحت اشغال روسیه است.

جمع‌بندی

در مقایسه با پیشروی‌های برق‌آسای ارتش شوروی در جنگ جهانی دوم یا افغانستان، ارتش روسیه در اوکراین با چالش‌های بزرگی روبه‌رو شده است. تفاوت در شرایط ژئوپولیتیک، ساختار ارتش، حمایت‌های بین‌المللی، و قدرت صنعتی موجب شده تا روسیه نتواند همان الگوی موفقیت‌های گذشته را تکرار کند. جنگ اوکراین نشان‌دهنده تغییر ماهیت جنگ‌های مدرن است، جایی که فناوری، اطلاعات و حمایت دیپلماتیک نقش‌هایی تعیین‌کننده‌تر از صرفاً نیروی انسانی و تانک دارند.

اگر نیاز به نسخه PDF، نمودار مقایسه‌ای یا جزئیات بیشتر درباره تولیدات تسلیحاتی در سال‌های مشخص (مثلاً ۲۰۲۳ یا ۲۰۲۴) دارید، خوشحال می‌شوم تهیه کنم.

پیشروی کند ارتش روسیه در اوکراین در مقایسه با پیشروی سریع ارتش شوروی در افغانستان و آلمان نازی

(تغییرات جدید در بخش‌های ۲ و ۳ اعمال شده است)

۲. مقایسه قدرت نظامی و صنعتی روسیه و اتحاد جماهیر شوروی

شاخص اتحاد شوروی (دهه ۱۹۸۰) روسیه (۲۰۲۲–۲۰۲۵)

جمعیت ~۲۹۰ میلیون نفر ~۱۴۵ میلیون نفر

اندازه ارتش ~۴.۵ میلیون نفر ~۱ میلیون (پیش از بسیج)

تولید سالانه تانک ۳۰۰۰+ دستگاه حدود ۲۰۰–۳۵۰ دستگاه در سال (تا ۲۰۲۴)

تولید توپخانه (خمپاره، توپ و راکت‌انداز) بیش از ۵۰۰۰ قبضه در سال تخمین زده می‌شود حدود ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ قبضه در سال

تولید جنگنده بیش از ۱۰۰۰ جنگنده در سال (دهه ۸۰) حدود ۲۰–۴۰ فروند در سال (مانند Su-30، Su-35، Su-34)

تولید بمب‌افکن ده‌ها تا صدها در دهه ۸۰ (Tu-22, Tu-95, Tu-160) کمتر از ۵ بمب‌افکن در سال (خط تولید محدود Tu-160M)

تولید سامانه راکتی (MLRS) گسترده و انبوه (BM-21، BM-27، BM-30، TOS-1) محدودتر، اما در حال افزایش

اقتصاد و صنعت اقتصاد بسیج‌پذیر، متمرکز اقتصاد تحریم‌شده، وابسته به صادرات انرژی

۳. مقایسه سامانه‌های توپخانه‌ای و راکتی: شوروی vs روسیه

الف) توپخانه لوله‌ای (خمپاره و توپ کلاسیک)

ویژگی اتحاد شوروی روسیه کنونی

تولید سالانه (دهه ۱۹۸۰) ~۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ قبضه حدود ۱۰۰۰ قبضه تخمینی (شامل نوسازی ذخایر)

مدل‌های اصلی D-30، 2A36 Giatsint-B، 2S1 Gvozdika، 2S3 Akatsiya نوسازی همان مدل‌ها + مدل‌های جدیدتر 2S19 Msta-S، 2S35 Koalitsiya-SV

مزیت‌ها تولید انبوه و ذخایر عظیم دقت بیشتر، اما تولید پایین و وابسته به ذخایر

ب) سامانه‌های راکتی (MLRS)

سامانه شوروی روسیه

BM-21 "گراد" توسعه و تولید انبوه از دهه ۶۰، ده‌ها هزار قبضه تولید ادامه دارد، اما به‌روزرسانی شده (نسخه Tornado-G)

BM-27 "اوراگان" وارد خدمت در دهه ۱۹۷۰ ارتقا یافته در قالب Uragan-1M

BM-30 "اسمرچ" دهه ۱۹۸۰، راکت‌های ۳۰۰ میلی‌متری با برد بلند تولید محدود در روسیه، ارتقاء به Tornado-S

TOS-1 "بوراتینو"/TOS-1A طراحی در اواخر شوروی، عملیاتی در دهه ۸۰ تولید گسترده‌تر در روسیه، افزایش استفاده در اوکراین

تولید سالانه سامانه‌های راکتی هزاران قبضه (جمعاً) صدها قبضه در بهترین حالت؛ احتمالاً ۲۰۰–۳۰۰ در سال

🔥 TOS-1A یکی از سامانه‌های پرکاربرد در جنگ اوکراین است. دارای مهمات ترموباریک و اثر روانی و تخریبی شدید. شوروی نمونه اولیه را تولید کرد، اما روسیه آن را وارد تولید انبوه کرد.

نکته مهم درباره TOS:

ویژگی شوروی روسیه

طراحی اولیه TOS-1 در دهه ۸۰ (با شاسی T-72) بله، ولی تولید محدود

تولید گسترده ❌ ✅ (TOS-1A و احتمالاً TOS-2)

استفاده عملیاتی محدود به آزمایش‌های افغانستان گسترده در سوریه و اوکراین

برد و توان تخریب ۳–۶ کیلومتر (مدل اولیه) تا ۱۰ کیلومتر در مدل‌های جدید (TOS-2 با مهمات پیشرفته)

۵. وضعیت تولید تسلیحات روسیه برای جنگ اوکراین (۲۰۲۲–۲۰۲۵)

تسلیح میزان تولید تقریبی سالانه توضیح

تانک (T-90M، T-80BVM) ۲۰۰–۳۵۰ (شامل

اقتصاد شوروی یک اقتصاد بسیج‌پذیر و متمرکز بود که به صنعت نظامی اولویت می‌داد، در حالی که روسیه با یک اقتصاد نیمه‌خصوصی و تحریم‌شده، در دستیابی به ظرفیت صنعتی مشابه شوروی ناتوان مانده است

۳. مقایسه سامانه‌های توپخانه‌ای و راکتی شوروی و روسیه

در حوزه توپخانه لوله‌ای (توپ‌ها و خمپاره‌ها)، شوروی سالانه حدود ۵ تا ۷ هزار قبضه تولید می‌کرد. این توپ‌ها شامل مدل‌هایی نظیر D-30، 2S1 و 2S3 بودند. روسیه امروزی با تمرکز بر نوسازی توپ‌های دوران شوروی، مدل‌های پیشرفته‌تری نظیر 2S19 Msta-S و 2S35 Koalitsiya-SV را به کار گرفته، اما ظرفیت تولیدی آن به حدود ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ قبضه در سال محدود می‌شود.

در زمینه سامانه‌های راکتی چندگانه (MLRS)، اتحاد شوروی دارای چندین سیستم گسترده و تولید انبوه بود، مانند BM-21 گراد با راکت‌های ۱۲۲ میلی‌متری، BM-27 اوراگان با راکت‌های ۲۲۰ میلی‌متری، و BM-30 اسمرچ با راکت‌های ۳۰۰ میلی‌متری. این سامانه‌ها با هزاران دستگاه در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ تولید و صادر شدند.

روسیه امروزی با ارتقا و نوسازی این سامانه‌ها، نسخه‌های جدیدی مانند Tornado-G (جایگزین گراد)، Uragan-1M و Tornado-S را توسعه داده، اما ظرفیت تولید آن‌ها محدودتر است و احتمالاً به چند صد واحد در سال می‌رسد. با این حال، تمرکز روسیه بر تولید سامانه‌های تخریبی جدید مانند TOS-1A و TOS-2 افزایش یافت

سامانه TOS-1 در اواخر دوران شوروی طراحی شد، اما تنها به صورت آزمایشی استفاده شد. روسیه پس از ۲۰۰۰ میلادی این سامانه را به طور گسترده وارد خط تولید کرد. نسخه‌های TOS-1A و TOS-2 با مهمات ترموباریک در جنگ سوریه و اوکراین بسیار مورد استفاده قرار گرفته‌اند. تفاوت مهم اینجاست که شوروی پایه‌گذار این سامانه بود، اما روسیه آن را توسعه و به کارگیری گسترده رسانده است.

برآورد تولید راکت‌های روسیه طبق گزارش سیا (CIA)

بر اساس برآورد آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) در سال ۲۰۲۳، روسیه توانسته علی‌رغم تحریم‌ها، میزان قابل توجهی از تولید راکت‌های توپخانه‌ای و راکت‌اندازهای چندگانه را حفظ کند. به گفته سیا، روسیه ماهانه بین ۱۰٬۰۰۰ تا ۲۰٬۰۰۰ راکت توپخانه‌ای تولید می‌کند. این راکت‌ها شامل راکت‌های ۱۲۲ میلی‌متری برای سامانه BM-21 گراد، راکت‌های ۲۲۰ میلی‌متری برای Uragan، و راکت‌های ۳۰۰ میلی‌متری برای BM-30 اسمرچ و Tornado-S هستند.

دلایل پیشروی کند ارتش روسیه در اوکراین

پیشروی کند روسیه دلایل متعددی دارد. یکی از مهم‌ترین دلایل، مقاومت سازمان‌یافته اوکراین و کمک‌های بی‌سابقه غربی است. ارسال سامانه‌های پدافندی مانند پاتریوت، توپخانه دقیق HIMARS، موشک‌های ضد زره جاولین و پهپادهای پیشرفته از سوی ایالات متحده و اروپا، قدرت دفاعی اوکراین را به‌شدت افزایش داده است.

از سوی دیگر، ارتش روسیه با مشکلات جدی در حوزه فرماندهی، فساد ساختاری، ضعف لجستیکی، و ناهماهنگی میان واحدها مواجه است. بسیج گسترده شهروندان بدون آموزش کامل، و تکیه به نیروهای ذخیره نیز بهره‌وری ارتش را کاهش داده است.

تحریم‌های اقتصادی نیز بر ظرفیت تولید تسلیحات و نگهداری تجهیزات اثر منفی گذاشته است. روسیه در تولید برخی از قطعات پیشرفته، مانند نیمه‌رساناها و تجهیزات هوافضایی، با مشکل مواجه است. در کنار این، پدافند مؤثر اوکراین مانع از سلطه هوایی کامل روسیه شده است.

از دیگر عوامل مهم، استفاده گسترده اوکراین از تاکتیک‌های چریکی، جنگ ترکیبی، پهپادهای انتحاری، و جنگ سایبری است که بر خطوط تدارکاتی و فرماندهی روسیه تأثیر منفی گذاشته‌اند.

وضعیت مناطق اشغالی اوکراین تا ژوئیه ۲۰۲۵

بر اساس ارزیابی‌های معتبر تا تابستان ۲۰۲۵، روسیه حدود ۲۰ درصد از خاک اوکراین را در اختیار دارد. شبه‌جزیره کریمه از سال ۲۰۱۴ به طور رسمی اشغال شده و تحت کنترل کامل روسیه است. در شرق، مناطق لوهانسک تقریباً به‌طور کامل و بیش از ۷۰ درصد از منطقه دونتسک تحت کنترل نیروهای روس قرار دارد.

در جنوب، روسیه بخش‌هایی از استان زاپروژیا از جمله شهر ملیتوپل و راه‌آهن راهبردی این منطقه را کنترل می‌کند. بخش شرقی استان خرسون نیز همچنان در دست روسیه است، اما شهر خرسون در نوامبر ۲۰۲۲ توسط نیروهای اوکراینی آزاد شد. مناطق مرکزی و غربی مانند کی‌یف، خارکیف، نیکولایف و اودسا تحت کنترل کامل اوکراین باقی مانده‌اند

جمع‌بندی

جنگ اوکراین نشان داد که روسیه برخلاف پیشینه شوروی، دیگر توانایی انجام عملیات‌های سریع و برق‌آسا در مقیاس بزرگ را ندارد. تفاوت چشمگیر در قدرت صنعتی، ظرفیت تولید تسلیحات، ساختار نظامی، و حمایت خارجی موجب شده تا روسیه به جای تکرار موفقیت‌های شوروی در افغانستان یا آلمان، درگیر جنگی فرسایشی، هزینه‌بر و محدود شود. در حالی‌که شوروی با ظرفیت بسیج‌پذیر اقتصادی و صنعتی خود می‌توانست جنگی تمام‌عیار را پیش ببرد، روسیه امروز مجبور است برای تولید مهمات و تسلیحات، به واردات قطعات از کشورهایی چون چین و کره شمالی و ایران متکی شود. این واقعیت‌ها، به‌وضوح تغییر معادلات قدرت نظامی در دنیای امروز را بازتاب می‌دهد.

سفته استنوسازی) عمدتاً بازسازی ذخایر شوروی