اگر حوادث کارگاهی را مرور کنیم و نقش هر یک از عوامل تاثیرگذار را وزن دهی و در پرداخت دیه یا خسارت مد نظر قرار دهیم ،متاسفانه مهندسان ناظر در صف اول اتهامات قرار می گیرند و شوربختانه کمترین نقش کنترلی با توجه به وضعیت نابسامان ساخت و ساز در کشور را ایفا می کنند و اگر بخواهند به وظایف خود بدقت عمل کنند با عدم رضایت سازندگان سودجو مواجه و با ترفندهای قانونی، تعویض و ناظر بعدی که گناهش بی اطلاعی از قوانین و سنگینی بار مسئولیتی که بدوش می گیرد سهل انگارانه، خود و ساکنان بعدی ساختمان را قربانی و در معرض خطر قرار می دهد.
مروری بر حادثه ساختمان سعادت آباد که به ساختمان مرگ مشهور شد و پیامدهای قضایی آن برای مالکان، ناظران ،عوامل شهرداری و سایر نهادهای ذیربط از جمله نظام مهندسی قابل تامل است.
گزیده ای از اتفاقات مندرج در رسانه ها و فضای مجازی در این ارتباط هشدار قابل توجهی است که به یقین پس از مطالعه آنها ضرورت تغییر رویه و اعمال دقت نظر بیشتر در روابط جاری بین کارفرمایان و نهادهای مسئول را در ذهن مهندس ناظر متبادر می کند.
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
حادثهٔ فروریختن ساختمانی در خیابان سعادتآباد تهران حادثه‌ای‌ست که در ساعت هشت و ۴۴ دقیقه روز دوشنبه، ۱۰ تیر ۱۳۸۷ روی داد و در آن هفده کارگر اهل کوهدشت بر اثر ریزش یک ساختمان هفت طبقه در خیابان سعادتآباد تهران در هنگام تخریب ساختمان زیر آوار مانده و جان سپردند.
اهالی محل مدت‌ها پیش از این حادثه وضعیت خطرناک این ساختمان را به مسئولان گزارش داده بودند، اما اقدام به موقع صورت نگرفته و تخریب آن منجر به ریزش ساختمان می‌گردد که مرگ ۱۷ کارگر را در پی دارد.[۴]
دنیای اقتصاد:
ساعت 8:30 صبح دهم تیر ماه آپارتمان نیمه ویران 7طبقه در خیابان فرهنگ منطقه سعادتآباد ریزش کرد و 17 نفر از کارگران تخریب در آن زنده به گور شدند. این واقعه درحالی رخ‌داد که اهالی خیابان فرهنگ سال‌ها بود انتظار آن را می‌کشیدند؛ چون این ساختمان که حالا تهرانی‌ها آن را به ساختمان مرگ تشبیه می‌کنند، سال‌ها بود به دلیل ساخت غیراصولی دچار حادثه ریزش شده بود.
گزارش دنیای اقتصاد از
جزئیات کامل حادثه ساختمان مرگ در سعادتآباد
بازارنامه- ساعت ۸:۳۰ صبح دهم تیر ماه آپارتمان نیمه ویران ۷طبقه در خیابان فرهنگ منطقه سعادتآباد ریزش کرد و ۱۷ نفر از کارگران تخریب در آن زنده به گور شدند.
این واقعه درحالی رخ‌داد که اهالی خیابان فرهنگ سال‌ها بود انتظار آن را می‌کشیدند چون این ساختمان که حالا تهرانی‌ها آن را به ساختمان مرگ تشبیه می‌کنند، سال‌ها بود به دلیل ساخت غیراصولی دچار حادثه ریزش شده بود.
ساختمان فروریخته به پلاک ثبتی ۱۳۱۵/۷۲ قطعه ۲۵۶ واقع در سعادتآباد، خیابان علامه در کوچه ۲۴ شرقی واقع است که به موجب پروانه ساختمانی شماره ۹۷۵/ش/۵۰۲ در تاریخ ۲/۹/۷۰ برای دو طبقه زیرزمین و ۳طبقه روی آن مجوز احداث بنا صادر می‌شود و در تاریخ ۲۹/۲/۷۳ هم گواهی عدم خلاف به شماره ۱۱۲۷ برای این ملک از سوی شهرداری وقت صادر شده است.
پس از گذشت سه سال از زمان دریافت گواهی عدم خلاف پروانه ساختمانی به شماره 7097 در تاریخ 3/8/86 مجوزی مبنی بر موافقت با احداث 5طبقه مسکونی بر روی وضعیت موجود صادر می‌شود که پس از ایجاد بنای جدید در تاریخ 16/11/79 برای این ساختمان با کل زیربنای 70/5466 مترمربع پایان کار ساختمانی به شماره 45793 صادر می‌شود.
بر این اساس بنای مذکور که شامل ۲طبقه زیرزمین و ۸طبقه روی آن شده بود به تعداد ۳۲واحد مسکونی به تعدادی از شهروندان واگذار می‌شود.
اما این ساختمان 4 سال بعد بر اساس اعلام شهرداری تهران یعنی در سال 83 به دلیل نامرغوب بودن مصالح به کار رفته (اهالی محل می‌گویند ریزش ساختمان به دلیل احداث آن بر روی قنات اتفاق افتاده است) دچار ترک‌خوردگی‌های عمیق در ارتفاع و سطوح مختلف و در نتیجه ریزش شد.
ساکنان این ساختمان پس از بروز ریزش و ترک‌خوردگی آنجا را تخلیه کردند و در این رابطه با طرح دعاوی کیفری و حقوقی علیه سازنده که هم اکنون نیز این دعاوی در مراجع قضایی مطرح است و احکامی نیز از طریق مراجع قضایی مبنی بر محکومیت سازنده به دلیل تقصیر صادر شده است، موضوع را پیگیری می‌کنند.
نکته قابل توجه آن است که محکومیت سازنده بر اساس نظر هیات کارشناسی بوده که وضعیت ساختمان را بسیار خطرناک و غیرقابل ترمیم اعلام کرده است.
اما به رغم پیگیری‌های حقوقی ساکنان ساختمان، این بنا کماکان در وضعیت بلاتکلیف و بحرانی باقی می‌ماند.
موید این ادعا درخواست مالکان املاک همجوار، در تاریخ 29/2/86 از شهرداری منطقه 2 است که در آن آنها صراحتا از شهرداری درخواست تخریب ساختمان نیمه مخروبه را داشته‌اند. رونوشتی از این درخواست هم برای مسوولان مختلف ارسال شده است.
براساس درخواست مالکین املاک همجوار، نایب‌رییس کمیسیون اصل۹۰ مجلس در نامه‌ای مورخ ۳۰/۱۰/۸۶ از شهرداری منطقه۲ تهران درخواست اقدام عاجل را می‌نماید، همچنین رییس شورای اسلامی شهر تهران نیز طی نامه‌ای مورخ ۱۴/۱۱/۸۶ از شهرداری منطقه۲ تهران درخواست ایجاد شرایط و تمهیدات ایمنی را می‌کند.
شهرداری منطقه 2 نیز در اجرای وظایف قانونی خود مبنی بر رفع خطر و جلوگیری از بروز خطرات ناشی از تخریب این ساختمان 7 طبقه با استناد به بند 14 ماده 55 قانون شهرداری‌ها و تبصره ذیل آن مراتب را به موجب نامه مورخ 19/10/86 خطاب به معاون دادستان و سرپرست دادسرای ناحیه 7تهران به تفصیل بیان و تقاضای اخطار به مالکان مجتمع مذکور جهت رفع خطر را می‌نماید.
سرپرست دادسرای ناحیه ۷ نیز طی نامه‌ای خطاب به رییس کلانتری منطقه اعلام می‌دارد با توجه به گزارش شهرداری منطقه ۲ و نظریه کارشناسی رسمی دادگستری و ستاد بحران شهرداری منطقه ۲ و نظر به اینکه قانونا مسوولیت خطر بر عهده مالک است به مالکین پلاک یاد شده اخطار داده شود نسبت به تخریب و نوسازی اقدام کنند در غیر این صورت مسوولیت بروز هرگونه حادثه بر عهده آنها خواهد بود.
به این منظور کلانتری مربوطه به موجب گزارش مورخ 17/11/86 به دادسرا اعلام می‌کند که مالکان در محل حضور نداشتند و اخطاریه در محل ساختمان الصاق گردیده است.
بنابراین گزارش به دلیل وضعیت خاص ساختمان از حیث خطرناک بودن و عدم اقدام مالکان، شهرداری منطقه مجددا در نامه مورخ ۱۹/۱/۸۷ به معاون دادستان و سرپرست ناحیه ۷ گزارش و تبعات سوء این موضوع را یادآوری می‌کند و درخواست دستور لازم در اجرای وظایف قانونی شهرداری با استناد تبصره ذیل بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری را می‌نماید.
در همین زمینه در کمیته تخصصی رفع خطر ستاد مدیریت منطقه 2 این موضوع مطرح می‌شود که منجر به نظریه مورخ 2/2/87 مبنی بر تخریب کامل ساختمان و رفع خطر به لحاظ نشست آن و عدم استحکام در برابر نیروهای دینامیکی می‌گردد.
سرپرست دادسرای ناحیه ۷ نیز در نامه مورخ ۱۰/۲/۸۷ با ارسال درخواست شهرداری منطقه به کلانتری مجوز تخریب ساختمان را صادر می‌نماید.بنابر گزارش شهرداری تهران که روابط عمومی شهرداری آن را منتشر کرده، شهرداری منطقه ۲ در حالی به تخریب این ساختمان مبادرت کرد که به دلیل حاد بودن وضعیت این ساختمان، این بنا در ابتدای روند تخریب به صورت کامل فرو ریخت و تعدادی از کارگران زحمت‌کش در این سانحه جان سپردند.به محض وقوع این حادثه دادستان تهران به عنوان مدعی‌العموم با حضور در محل ریزش ساختمان حکم دستگیری مهندس محاسب، سازنده، پیمانکار و مهندس ناظر را صادر کرد.اما در حالی‌که ساختمان نیمه ویران که سال‌ها بود در محله سعادتآباد سرشناس شده بود اکنون تخریب کامل شده، شهرداری تهران و سازمان نظام مهندسی نظرات متفاوتی درباره عوامل موثر در این حادثه بیان می‌کنند.
قالیباف شهردار تهران معتقد است تا زمانی‌که نظارت مهندسی و فنی در ساختمان نباشد، شاهد این اتفاقات هستیم. وی تصریح کرد: این کار وظیفه سازمان نظام مهندسی است و برخی از مهندسان ناظری که بعضا خارج از کشور هستند یا بدون اینکه به ساختمان سر بزنند امضا می‌کنند، باید پاسخگو باشند.
قالیباف خاطرنشان کرد: دادستانی که مدعی‌العموم است باید با پیمانکاری که غیرقانونی با مصالح غیراستاندارد، ساخت غیراستاندارد می‌کند و مهندس ناظری که حضور پیدا نمی‌کند، برخورد کند.از سوی دیگر سازمان نظام مهندسی درباره حادثه سعادتآباد معتقد است، مهندس ناظری که برای ساخت آپارتمان ۷طبقه سعادتآباد انتخاب شده، توسط سازمان نظام مهندسی نبوده است.
علت فروریختن ساختمان تا چند روز آینده اعلام می‌شود
گروهی کارشناس برای تعیین علت دقیق ساختمان فرو ریخته سعادتآباد مشخص شده‌اند که به زودی علت دقیق وقوع آن را اعلام می‌کنند.
همچنین رضا احمدی، کارشناس مسائل شهری در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس در خصوص حادثه سعادتآباد گفت: علت حادثه ساختمان سعادتآباد تقریبا مشخص است. وی ادامه داد: چندین سال است که ساختمان سعادتآباد در حال تخریب قرار داشته و به دلیل عدم وجود حکم کار تخریب به تعویق افتاده است. این کارشناس مسائل شهری با اشاره به اینکه برای تخریب ساختمان‌ها دستورالعمل تخریب وجود دارد، گفت: کار تخریب مهم و حساس است و هر کسی نمی‌تواند این کار را انجام دهد.
احمدی افزود: متاسفانه پیمانکاران کار تخریب را به دست کارگرانی می‌سپارند که هیچ تخصصی در این امر ندارند و تقریبا به همین دلیل هر هفته شاهد وقوع حوادث آوار در سطح شهر هستیم.
وی خاطرنشان کرد: تخریب دارای اصولی است که باید رعایت شود.
این کارشناس مسائل شهری اضافه کرد: همچنین عدم نظارت مهندسان ناظر در امر تخریب باعث بروز حوادث آوار می‌شود.
وی با اشاره به اینکه این ساختمان در حالت تخریب قرار داشته است، گفت: چطور پیمانکار آن اجازه سکونت به این کارگران را در ساختمانی که در وضعیت اضطرار قرار داشته، داده است.
احمدی تصریح کرد: باید قوانین تخریب به خصوص در ساختمان‌های بلند مرتبه رعایت و همچنین باید کارگاه‌ها ایمن شوند.
این کارشناس مسائل شهری افزود: معمولا در کارگاه‌های ساختمانی نکات ایمنی رعایت نمی‌شود و کارگران بدون کلاه ولباس ایمنی مشغول کار کردن هستند.
شهردار منطقه ۲: ریزش ناشی از بی‌توجهی مالکان بوده است
شهردار منطقه 2 تهران ریزش ساختمان 7 طبقه در سعادتآباد را ناشی از بی‌توجهی مالکان ساختمان به هشدارهای شهرداری دانست.
مهندس بهاری در این باره گفت: ساختمان مذکور با متراژ ۸۴۱ مترمربع در سال ۷۰ برای ۲ طبقه روی همکف و زیرزمین پروانه ساختمانی گرفته است، اما در سال ۷۶ تغییر نقشه یافته و ۵ طبقه به آن اضافه شده است. این مجتمع در روز شانزدهم بهمن‌ماه سال ۷۹ با مساحت ۵هزار و ۴۶۶مترمربع پایان کار اخذ کرده است.
وی افزود: این ساختمان پس از 2 سال ترک برداشته که همین امر موجب شده تا شهروندان محل را ترک کنند. از این رو شهرداری به مالکان واحدهای این ساختمان اعلام کرده بود تا نسبت به رفع خطر اقدام کنند که متاسفانه آنها به این موضوع توجهی نکردند.
مدیرکل حقوقی شهرداری: مسوول حادثه، مجری و مهندس ناظر است
مدیر کل حقوقی شهرداری تهران مسوول وقوع و پاسخگویی به حادثه سعادتآباد را مجری و مهندس ناظر ساختمان عنوان کرد و گفت: شهرداری به کلیه وظایف قانونی خود در این رابطه عمل کرده است.
نادر نوروزی، مدیر کل حقوقی شهرداری تهران در گفت‌وگو با فارس با تاکید بر این که شهرداری مستندات لازم را در رابطه با انجام وظایف قانونی خود در رابطه با حادثه سعادتآباد در اختیار دارد، تصریح کرد: عدم توجه مالک اصلی ساختمان، مجری و مهندس ناظر ساختمان به ضوابط و قوانین شهرسازی موجب بروز این مشکل شده است.
وی در پاسخ به این سوال که چرا کار تخریب با تعلل انجام گرفته است، گفت: استنکاف مالکین و اختلاف حقوقی میان ساکنین و مالکین موجب طولانی شدن روند تخریب از سال 83 تا به امروز شده است. نوروزی خاطرنشان کرد: شهرداری از مالکین و ساکنین ساختمان ویران شده به واسطه منافعی که داشتند تا به امروز هیچ نامه‌ای دریافت نکرده است. مدیر کل حقوقی شهرداری تهران در پاسخ به مطالب مطرح شده در رابطه با تعلل قوه قضائیه در پاسخ به درخواست تخریب شهرداری منطقه گفت: چنین موضوعی صحت ندارد. مساله مطرح شده در واقع مربوط به پرونده شکایت ساکنان 33 واحد ساختمان از مالکان اصلی ساختمان بوده است و ربطی به تعامل میان شهرداری و قوه قضائیه ندارد.
وی تاکید کرد: بر اساس قواعد حقوقی رفع خطر بر عهده عامل ایجاد کننده خطر است.
مهندسان شهرداری در حال تخریب ساختمان‌های مجاور
شهردار تهران شنبه گذشته در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی در مورد شکایت همسایگان ساختمان تخریب شده در سعادتآباد از شهرداری تهران گفت: اطلاعی از این شکایت ندارم.محمدباقر قالیباف اظهار کرد: از زمانی که دادگاه اجازه تخریب به شهرداری داد، بدون فوت وقت تخریب این ساختمان شروع شد؛ چرا که در حکم دادستانی زمان تخریب املاک مشخص می‌شود.وی اضافه کرد: همسایگان این ساختمان به عنوان شهروندان تهرانی در این حادثه آسیب دیده‌اند و شهرداری تهران زمینه اسکان این افراد را تا ترمیم کامل منازلشان در یکی از هتل‌های تهران داده است و مهندسان شهرداری نیز در حال ترمیم این ساختمان هستند.
خطر در کمین بناهای مجاور ساختمان مرگ
بقایای حادثه دهم تیرماه در محله سعادتآباد، تهدید جدی برای ساکنان املاک مجاور به شمار می‌رود.این تهدید جدی اگر از سوی نهادهای مسوول، پیگیری اساسی نشود این احتمال وجود دارد که حادثه وحشتناک دیگری دیر یا زود در این محله اتفاق بیفتد.
متاسفانه چسبندگی ساختمان‌ها در خیابان فرهنگ و محل حادثه باعث شد در زمان تخریب کامل آپارتمان 7 طبقه، ساختمان مجاور دچار آسیب و تخریب شود، به‌طوری‌که دیوار مجاور آپارتمان آسیب دید و از چند محل دچار ریزش شد.
همچنین ستون‌های افقی در آپارتمان مجاور آسیب دیده‌اند و مشاهدات ظاهری از ساختمان مجاور نشان می‌دهد ساختمان کج شده است.ساکنان این ساختمان در‌حال‌حاضر توسط شهرداری در هتل استقلال ساکن شده‌اند اما تکلیف این ساختمان هنوز معلوم نیست.این در حالی است که چنانچه این ساختمان هم، همچون ساختمان مرگ به حال خود رها شود احتمال دارد در آینده‌ای نزدیک دچار ریزش شود، بنابراین اکنون پیگیری این ساختمان به اندازه پرونده ساختمان مرگ باید برای مسوولان مهم باشد.نکته قابل توجه دیگر نحوه تخریب یا نوسازی ساختمان مجاور است؛ چرا که این ساختمان نیز همچون ساختمان مرگ به ساختمان مجاورش چسبیده است و برای انجام هرگونه عملیات ساختمانی نیز باید فکر اساسی شود.
مسوولان! به دادمان برسید
سه روز بعد از حادثه ریزش کامل آپارتمان ۷ طبقه، جمعی از مالکان این آپارتمان در خیابان فرهنگ سعادتآباد در زمین محل حادثه چادر زدند و با اقامت شبانه‌روزی در آنجا خواستار رسیدگی دادستان تهران به موضوع شدند.
مالکان چهارشنبه همان هفته همچنین با نصب پلاکاردی در محل خواستار رسیدگی و پیگیری مسوولان به حقوقشان شدند.اهالی محل می‌گویند مالکان ساختمان ویران‌شده به این علت اکنون در زمین ملکشان چادر زدند که خواستار تعیین تکلیف حقوق و اموال از دست‌رفته‌شان هستند.
به گزارش خبرنگار دنیای‌اقتصاد، در حالی که بیش از یک هفته از این حادثه می‌گذرد؛ اما خیابان فرهنگ همچنان مملو از مردمی است که با تعجب و نگرانی محل حادثه را نگاه می‌کنند.
شهروندان با رسیدن به این محل مدت کوتاهی به بقایای حادثه نگاه می‌کنند.یکی از اهالی محل از صبح حادثه تعریف می‌کند: «صدای مهیبی در ساعت 8:30 صبح آمد. چند ثانیه قبل از شنیدن صدا احساس کردم ساختمان تکان خورد، فکر کردم زلزله است؛ اما با شنیدن صدای مهیب سریع، خانه را ترک کردم و گرد و خاک زیادی را از سر کوچه مشاهده کردم. تا سر کوچه رسیدم، دیدم ساختمانی که سال‌ها بود به علت ریزش متروکه شده بود، دیگر وجود ندارد. چند دقیقه بعد هم مامورین آمدند و تازه متوجه شدم ساختمان سر کوچه ریزش کرده است.»
