کلاس معکوس ( Flipped Classroom) شکل جدیدی از کلاس‌های درسی حضوری است. در این کلاس‌ها فعالیت‌هایی که به‌طور سنتی در کلاس‌های درس انجام می‌شده مثل تدریس مطالب اصلی هر درس در خانه توسط دانش آموزان انجام می‌شود.
کلاس معکوس را نوعی روش آموزشی جدید می‌داند که در آن دانش‌آموزان قبل از حضور در کلاس، تدریس ویدئویی درباره موضوعات درسی آن روز را مشاهده میکنند. سپس در کلاس حضور می‌یابند و معلم به پرسش‌های آن‌ها پاسخ می‌دهد. این روش سبب می‌شود محوریت معلم نیز کاهش یابد.
در یادگیری به شیوه معکوس، دانش‌آموز با استفاده از ویدیو یا یک چند رسانه‌ای میتواند تدریس معلم را بارها و بارها تماشا کند، آن را عقب و جلو ببرد، مکث کند، روی بخش خاصی بیشتر تمرکز کند و مطالبی را تکرار و ذخیره کند. در این صورت، هر دانش‌آموز بر اساس ویژگی‌های شخصی و با توجه به تفاوت‌های فردی خود، به درک مطلب و یادگیری می‌پردازد. بنابراین، کلاس معکوس به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد بر برخی از عناصر از جمله زمان، مکان، مسیر یادگیری و همین‌طور سرعت یادگیری کنترل داشته باشند، چرا که میتوانند از طریق اینترنت، هر جا که بخواهند، محتوای آموزشی را دریافت و مسیر یادگیری را با سرعت مورد نظرشان طی کنند .
دانش‌آموزان با گذشت مدتی از حضورشان در کلاس معکوس، پرسش‌های بهتری می‌پرسند و عمیق‌تر به موضوعات می‌اندیشند. به نظر وی، از جمله مهم‌ترین مزایای استفاده از آموزش‌های ویدیویی، «امکان برقراری روابط انسانی عمیق‌تر» است، چرا که زمان آزاد شده به‌وسیله آموزش‌های اولیه (فایل‌های ویدیویی) امکان تعامل و ارتباط بیشتری را بین معلم و دانش‌آموز در کلاس درس فراهم می‌سازد و از محوریت بالای معلم در کلاس درس می‌کاهد
مراحل انجام تدریس معکوس با امکانات موجود در ایران
۱. پیش از آغاز سال تحصیلی از تدریس خودتان فیلم بگیرید.
۲. در آغاز نخستین جلسه فیلم‌ها در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید.
۳. از دانش‌آموزان بخواهید فیلم تدریس را تا جلسهٔ بعد نگاه کنند. در هر زمان و هر مکانی و به هر تعداد که دوست داشتند.
۴. تمرین‌ها و تکلیف‌هایی برای کار در خانه به دانش‌آموز بدهید. این تکلیف‌ها خیلی خیلی باید کم باشد.
۵. در جلسهٔ بعد سر کلاس فقط به بررسی تکلیف‌ها حل تمرین‌های بیشتر می‌پردازید.
۶. اگر دانش‌آموزی فیلم را نگاه نکرده بود یا هنوز یاد نگرفته بود با کمک دانش‌آموزان دیگر و شما میتواند جبران کند.
۷. نیاز نیست شما تمام جلسات تدریس یعنی کل کتاب را به یک باره تدریس کنید و فیلم‌برداری کنید. همینکه یک یا دو جلسه از دانش‌آموزان‌تان جلوتر باشید کافی است.
معایب آموزش معکوس
الف) مانع فناورانه: از قبیل نبود دسترسی همه فراگیرندگان به فناوری‌های لازم، نا‌آشنایی معلمان با تولید و کاربرد فناوری‌های مرتبط با کلاس معکوس.
ب) کمبود زمان: تولید فایل‌های ویدیویی و چندرسانه‌ای زمان‌بر است و این امکان وجود دارد که معلمان برای تولید مواد مورد نیاز آموزش‌های قبل از کلاس با کمبود وقت مواجه شوند.
ج) معکوس کردن تفکر خود: مهم‌ترین مانع پیش روی معلمان در تغییر روش آموزش متداول به روش وارونه، معکوس کردن تفکر خود است. زیرا در شیوه سنتی معلم، دانش‌آموزان و حتی والدین آن‌ها به سبک آموزشی سنتی خو گرفته‌اند و آن را مناسب می‌دانند. در تمام جوامع، نسبت به تغییر مقاومت وجود دارد و وارونه کردن کلاس نیز از این امر مستثنا نیست. قبل از هر چیز، معلمان باید طراحی آموزشی خود را وارونه کنند و در طراحی آموزشی خود جای تدریس مستقیم و انجام فعالیت را جابه جا کنند.
د) مسئولیت‌پذیری متفاوت دانش‌آموزان: عوامل متعددی (از جمله سن، فرهنگ و محیط)، مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال دانش‌آموزان دوره ابتدایی نسبت به دانش‌آموزان دوره متوسطه در قبال آموزش‌های فردی (کار در خانه) مسئولیت‌پذیری پایین‌تری دارند. این امر بیانگر این موضوع است که معلمان دوره ابتدایی در طراحی آموزشی کلاس وارونه خود و در خصوص واگذاری آموزش‌های انفرادی به دانش‌آموزان خود باید دقت بیشتری به خرج دهند.
آموزش معکوس در خدمت آموزش مجازی:
با تعطیلی مدارس در پی بیماری همه گیر کرونا آموزش معکوس یک راه حل مناسب برای آموزش دانش آموزان است . دانش آموران دیگر در کلاس درس حضور ندارند و محیط یادگیری و تعامل دانش آموز و معلم تغییر کرده است لذا فضای مناسب جهت تدریس مانند سابق وجود ندارد لذا می بایست روش تدریس نیز تغییر کند و از امکانات فضای مجازی برای تدریس مجازی استفاده نمود . آموزش مجازی سبب آشنایی دانش آموزان به فناوری های روز شده و دیگر دغدغه حضور آنلاین دانش آموز مطرح نیست . مطالعه در بستر مجازی در خانه انجام میپذیرد و دانش آموزان مسئولیت خود را درک میکنند . لذا بستر استفاده از روش معکوس محیاست.
اتد پلاس در خدمت آموزش مجازی و تدریس معکوس
سامانه جامع آموزش مجازی اتد پلاس در خدمت آموزش معکوس قرار گرفته است . این سامانه با بیش از 10 هزار ویدئو بر اساس بودجه بندی کتب درسی و بر اساس میزان پیشرفت تدریس معلم در هر هفته و ماه در اختیار معلمان قرار گرفته شده است .
معلم میتواند با مراجعه به ارشیو محتوایی خود محتوای فصل و هفته جاری خود را مشاهده کند ، ویدئو مربوط را ببیند و بصورت خیلی ساده در اختیار دانش آموزان قرار دهد و نیازی به ضبط و آماده سازی ویدئو توسط معلم دیگر نیست .
دانش آموزان ویدئو آموزشی را قبل از برگزاری کلاس میبینند و با دانش ابتدایی وارد کلاس درس خود می شوند. و صد ها بار میتوانند این ویدئو ها را مشاهده کنند . معلم در حین تدریس و پاسخ به سوالات دانش آموزان میتواند کلاس خود را ضبط کند تا دوباره دانش آموز ویدئو را مجدد مشاهده نماید . این سبب تثبیت یادگیری دانش آموزان می شود .
