سوم دسامبر که با عنوان International day of persons with disabilities شناخته می‌شود روزی در سال است که در راستای آگاه نمودن افراد در جهان نسبت به اشخاص دارای معلولیت نام‌گذاری شده است. به همین جهت بر آن شدم تا مطلبی را در رابطه با قرارداد کار معلولین یا همان قرارداد استخدام افراد دارای معلولیت و نکات حقوقی مختص به آن، مسئله‌ای که کمتر به آن پرداخته شده است بنویسم. با توجه به تفاوت‌های جسمانی و روحی افراد دارای معلولیت، قانون‌گذار نیز در همین راستا اقدام به وضع قوانین و احکام ویژه‌ای برای قراردادهای استخدام معلولین نموده است بنابراین به یاد داشته باشید تا اگر قصد تنظیم چنین قراردادی را دارید حتماً از کمک و راهنمایی افراد متخصص حقوقی در این زمینه استفاده نمایید.
مطابق قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب سال ۱۳۹۶ «فرد دارای معلولیت شخصی است که با تأیید کمیسیون پزشکی- توان‌بخشی تعیین نوع و تعیین شدت معلولیت سازمان بهزیستی کشور با انواع معلولیت‌ها در اثر اختلال و آسیب جسمی، حسی (بینایی، شنوایی)، ذهنی، روانی و یا توأم، با محدودیت قابل‌توجه و مستمر در فعالیت‌های روزمره زندگی و مشارکت اجتماعی، مواجه می‌باشد.» با توجه به این تعریف افراد دارای معلولیت به‌طورکلی به دو دسته افراد دارای تفاوت ازلحاظ جسمی و افراد دارای تفاوت ازلحاظ روانی تقسیم می‌گردند. از دیگر تقسیمات افراد دارای معلولیت، تقسیم بر اساس شدت و میزان این محدودیت و تفاوت است.
قرارداد استخدام معلولین یا همان قرارداد کار معلولین دارای نکات حقوقی و قانونی متفاوتی بوده که در ادامه به بررسی بیشتر آن‌ها خواهیم پرداخت.
۱) به‌طورکلی قراردادها تحت شمول قانون مدنی بوده و اولین اصل در یک قرارداد نویسی حرفه‌ای بحث دقت در این قانون است.
۲) قانون کار، قراردادهای استخدام و کار بر اساس قانون کار تنظیم می‌گردند و مطابق این قانون دارای احکام حقوقی خاص و ویژه‌ای است اما با توجه به تفاوت‌هایی که درزمینه استخدام و کار افراد دارای معلولیت وجود دارد درنتیجه قرارداد کار معلولین نیز تحت شمول قانون ویژه آن‌ها خواهد بود.
۳) قانون حمایت از حقوق معلولان، فصل پنجم از این قانون با عنوان کارآفرینی و اشتغال به احکام قانونی و حقوقی خاص قرارداد استخدام معلولین می‌پردازد
۴) قانون بیمه تأمین اجتماعی در رابطه با بیمه اشخاص دارای معلولیت احکام خاصی دارد که نه تنها در هنگام تنظیم قرارداد کار معلولین باید به آن توجه داشت بلکه از مزایای ویژه مندرج در آن نیز می‌توان بهره برد.
همان‌طور که بیان شد قانون حمایت از حقوق معلولان، اصلی‌ترین قانون در رابطه با کار معلولان است. مطابق ماده ۱۱ این قانون، کارفرمایان و کارگاه‌هایی که اقدام به حمایت در زمینه اشتغال افراد دارای معلولیت می‌نمایند از تسهیلات اعتباری برخوردار خواهند بود. از طرفی مطابق ماده ۱۲ این قانون:
«کارفرمایان بخش خصوصی که افراد دارای معلولیت جویای کار را در مراکز کسب‌وکار خود استخدام کنند، در طول دوران اشتغال افراد دارای معلولیت با رعایت شرایط تعیین‌شده در این قانون از کمک‌هزینه ارتقای کارایی معلولان استفاده خواهند کرد.»
تنظیم قرارداد استخدام معلولان دارای نکات حقوقی ویژه‌ای بوده که این نوع از قراردادها را از قراردادهای کار و استخدام معمول، متمایز می‌نماید. در جهت ارائه کمک‌هزینه به کارفرمایان، قرارداد استخدام معلولین باید برای مدت حداقل یک سال تنظیم گردد، حقوق و مزایای قانونی معلولان شاغل نیز باید مطابق حداقل‌ها و مقرره‌های قانون کار پرداخت شود و علاوه بر آن مزایای شغلی، رفاهی و مالی در نظر گرفته شده در قانون کار نیز باید به آن‌ها پرداخت گردد. درنهایت اگر شما قصد تنظیم قرارداد استخدام معلولان را دارید توجه داشته باشید تا از مزایایی که برای شما مطابق قوانین در نظر گرفته شده استفاده نموده و قرارداد کار معلولین حرفه‌ای را امضا کنید.
بیمه همواره بخشی جداناپذیر از انواع قراردادهای کار و استخدامی است. با وجود انواع و اقسام بیمه‌هایی که برای افراد دارای معلولیت وجود دارد اما مطابق ماده ۱۳ قانون حمایت از معلولان، کارفرمایانی که در مراکز کسب‌وکار خود، افراد دارای معلولیت جویای کار را مطابق شرایط این قانون استخدام نمایند، از پرداخت حق بیمه سهم کارفرمایی در قبال افراد دارای معلولیت جذب‌شده معاف خواهند بود و پرداخت بیمه معلولین از وظایف دولت است.
درنهایت با توجه به شعار روز جهانی اشخاص دارای معلولیت در سال ۲۰۲۰ «NOT ALL DISABILITIES ARE VISIBLE» که به معنای «همه معلولیت‌ها قابل‌مشاهده نیستند» لزوم افزایش آگاهی نه تنها نسبت به تفاوت‌های افراد دارای معلولیت بلکه در رابطه با نکات حقوقی و قراردادی ویژه در رابطه با کار، اشتغال و به‌طورکلی مسائل قانونی خاص افراد دارای معلولیت را بیش‌ازپیش پررنگ می‌نماید. فراموش نکنید که علاوه بر وظایفی که دولت نسبت به افراد دارای معلولیت دارد، ما نیز به عنوان یک انسان لازم است تا اقدام به پذیرش این تفاوت‌ها و رعایت حقوق قانونی و اخلاقی این افراد نماییم و درنهایت نیز باید بدانیم که معلولیت‌ها تنها محدود به موارد جسمانی نبوده و در رابطه با تفاوت‌های روانی نیز باید آگاهی‌های لازم را کسب نماییم.
