داکت اسپلیت یا کولر گازی یکی از محصولاتی است که تازه وارد صنعت تهویه مطبوع شده و در چند سال اخیر رشد زیادی داشته است. با ورود این محصول به بازار تمایل افراد برای خرید کولرهای آبی و اسپلیت های تک پنل کاهش یافته است. به طور کلی داکت اسپلیت از دو قسمت تشکیل شده که یونیت داخلی آن در دهانه کانال قرار گرفته و فن آن فشار بالایی دارد که از طریق آن هوای سرد تولید شده از روی اواپراتور دستگاه، وارد کانال توزیع هوای داخل هر واحد می‌کند. عملکرد این محصول طبق سیکل کامل تبرید بوده و اجزای آن شامل کمپرسور، کندانسور و اواپراتور است. همان طور که از نام آن پیداست (اسپلیت) به صورت دو تکه بوده و کمپرسور و کندانسور آن در فضای خارجی و اواپراتور در فضای داخلی قرار می‌گیرد. معمولاً این دستگاه از ظرفیت دو تن تبرید تا پنج تن تبرید بیشتر استفاده می‌کند. براساس نوع اواپراتور این دستگاه سرما دقیقاً در محل استفاده شده تولید و اتلاف انرژی در طول لوله کشی بین دو یونیت وجود ندارد.
معمولاً داکت اسپلیت‌ها در دو نوع «سرد» و «سرد و گرم» قابل ارائه هستند، البته این را در نظر داشته باشید که در مدل (سرد و گرم) گرمای تولید شده از طریق سیکل معکوس برودتی بوده و در حقیقت دستگاه پمپ حرارتی موردنیاز است. تأمین کنندگان برای تولید گرما، پیشنهاد می‌کنند که یک کویل مسی یا آلومینیومی را در قسمت خروجی هوای یونیت داخلی نصب کنند. در این شرایط آب گرم از طریق پکیج یا موتورخانه مرکزی گرم شده و سپس از طریق فن دستگاه هوای گرم در فضاهای مختلف هر واحد پخش می‌شود. در شرایط اضطراری یا قطع گاز و نبود مولد آب گرم، دستگاه‌های سرد و گرم بسیار کاربردی هستند.
دلایل استقبال از داکت اسپلیت ها
یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت این دستگاه، مستقل بودن هزینه برق مصرفی است. از سمتی دیگر با توجه به نیاز نداشتن یونیت کمپرسور برای هر اتاق، فضای کمتری برای یونیت‌های خارجی نسبت به اسپلیت، موردنیاز خواهد بود. آلودگی هوا در شهرهای بزرگ موجب شده تمایل افراد برای به‌کارگیری کولرهای آبی کاهش یابد. سازندگان مسکن با توجه به این‌که فضای کافی برای عبور کانال عمودی کولرهای آبی از طبقات بالا به پایین اختصاص نداده‌اند، متراژ مفید و بیشتری در پایان کار دارند و همین مسئله تمایل به‌کارگیری این سیستم را افزایش داده است. در نهایت کیفیت بالاتر هوای خروجی و سطح آسایش بیشتری در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گرفته می‌شود و همین دلیل موجب شده روز به روز استقبال بیشتری از داکت اسپلیت‌ها شود.
چند پیشنهاد کاربردی جهت رفع محدودیت‌های داکت اسپلیت ها
به طور کلی پیشنهادهایی برای رفع محدودیت‌های داکت اسپلیت با صرف هزینه‌های جزئی وجود دارد. در رابطه با صدای تولیدی، می‌توان با رعایت برخی موارد آن را کاهش داد. برای کاهش صدا، می‌توانید یونیت را در فضای دور از اتاق خواب‌ها و سالن نشیمن نصب کنید. معمولاً پاگرد ورودی ساختمان مکان مناسبی برای قرارگیری یونیت داخلی است. استفاده از کانال برگشت تأثیرگذار است، سازندگان هوای برگشت را از زیر دستگاه می‌گیرند، اما نصب حداقل چندمتر کانال برگشت، کمک زیادی در کاهش صدا می‌کند. در صورت امکان، اگر بتوان هوا را در ارتفاع 30 و 40 سانتی‌متری از کف دریافت کرد، گرمایش بهتری را در حالت گرمایی خواهید داشت. از موارد دیگر برای کاهش سطح صدا، به‌کارگیری سطح مقطع مناسب کانال‌ها است، به‌طوری‌که سرعت عبور هوا در کانال بین 500 تا FPM1000 باشد، این امر علاوه‌بر کاهش صدا، موجب کم شدن افت فشار شده و توزیع هوا در دریچه‌های دورتر را مناسب‌تر می‌کند.
به هر حال محدودیت‌ها و مشکلاتی در رابطه با استفاده از این دستگاه‌ها وجود دارد. تولید صدای نسبتاً زیاد از طریق یونیت‌های داخلی، کنترل نشدن دما در فضاها و اتاق‌های مختلف، مصرف برق بیشتر به سبب سرد شدن فضاهایی که در ساعات مختلف شبانه روز (سالن، نشیمن و اتاق خواب) و نبود گردش هوا در هنگام بسته بودن درب اتاق‌ها از این محدودیت‌ها محسوب می‌شود.
نداشتن کنترل مستقل دما در فضاهای مختلف هر یک از واحدها، از دیگر مشکلات است. با طراحی درست و ابعاد صحیح انشعابات کانال و در نظرگرفتن فاصله تا یونیت داخلی تا حدودی قابل کنترل بوده و در نهایت استفاده از دریچه و دمپر مکانیکی یا برقی این مشکل را رفع می‌کند. برای فضاهایی که در شبانه روز به آن‌ها نیاز ندارید، توصیه می‌شود از دو دستگاه داکت اسپلیت استفاده نمایید. در این صورت فضای اتاق خواب‌ها و نشیمن به صورت جداگانه کنترل خواهند شد. این کار موجب کاهش40 درصد هزینه برق مصرفی می‌شود.
برای اختلال در تهویه اتاق با بسته شدن درب آن‌ها، دو راه‌حل وجود دارد. اولین راه‌حل، کانال‌کشی هوای برگشت از هر اتاق است که اجرای آن تا حدودی مشکل و هزینه‌بر بوده، اما کاملاً مؤثر و به شدت کاربردی خواهد بود. استفاده از شبکه گیریل در پایین درب‌های هر اتاق هنگام بسته بودن برای ممانعت از عبور هوای برگشت است. برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، بهتر است از داکت اسپلیت‌های اینورتر دار استفاده شود. به فاصله محل نصب یونیت داخلی و خارجی توجه نمایید که زیاد نباشد. به‌کارگیری کانال‌های پیش عایق یا عایق‌کاری کانال‌های توزیع هوا، اهمیت دارد.
محاسبه تقریبی ظرفیت داکت اسپلیت
برای انتخاب داکت اسپلیت با ظرفیت مناسب، باید پارامترهایی نظیر متراژ، مساحت محیط و درصد رطوبت موقعیت جغرافیایی را در نظر بگیرید. برای مثال اگر ضریب هوای تهران 400 و متراژ محیط مسکونی موردنظر 100 مترمربع باشد، ظرفیت داکت اسپلیت برابر با 40000=400*100 است. جدول زیر نسبت تقریبی ظرفیت داکت اسپلیت به متراژ محیط در هوای معتدل را نشان می‌دهد.
نکته مهم:
قبل از انتخاب و خرید داکت اسپلیت، علاوه‌بر ظرفیت و حجم هوادهی کافی برای متراژ فضای موردنظر، باید به مسائل دیگری نظیر نوع تک فاز یا سه فاز بودن برق موردنیاز دستگاه، امکان تأمین برق در واحد و ابعاد فیزیکی در رابطه با ارتفاع پنل داخلی دستگاه برای قرارگیری در بالای سقف کاذب واحد مربوطه توجه و دقت کافی داشته باشید.
