موفقیت محصولات نرم افزاری به تجربه کاربری (user’s experience) وابستگی تنگاتنگی دارد. محصولاتی که به کاربران کمک می کنند تا فعالیت های خود را به روش بهتر و آسانتری انجام دهند شانس بیشتری برای موفقیت دارند. از آنجایی که در کانون موفقیت یک محصول UX قرار دارد، بنابراین باید کاربر در تصمیم گیری های طراحی و توسعه نقش محوری داشته باشد. تنها اهتمام به پیاده سازی نیازهای کاربر در محصول کافی نیست بلکه محصول باید به گونه ای باشد که کاربر به کمک رابط کاربری زیبا بتواند کارهایش را به آسانی و شهودی انجام دهد.
تست کاربردپذیری امکان بررسی مفروضات طراحی را ممکن می سازد و از شکست های غیرمنتظره یا غافلگیری در پایان توسعه یا در هنگام عرضه محصول جلوگیری می کند. ساختن یک محصول نرم افزاری مانند ساختن یک خانه است، یقینا در ساخت خانه، طراحی ، تجربه کاربری و تست کاربردپذیری بر روی فونداسیون و پی ساختمان تاثیر می گذارد . بنابراین بی توجهی به آن موجب فرو ریختن خانه می شود.
در تست کاربرد پذیری تعدادی از کاربران نهایی بالقوه گردآوری می شود و تعامل آنها با نمونه اولیه یا محصول تولید شده (قبل از عرضه محصول به کاربران نهایی یا بازار) مورد مطالعه قرار می گیرد. به کمک تست کاربردپذیری، راحتی استفاده و قابلیت یادگیری محصول ارزیابی می شود. علاوه بر موارد فوق با بررسی واکنش کاربر در هنگام استفاده محصول، عملکرد، ویژگی‌ها و اهداف کلی محصول با خواسته‌های کاربران مطابقت داده می شود.
در این تست برای کاربر وظایف مشخصی تعریف می شود تا آن را انجام دهد. ناظران در حین کار زبان بدن، حالات چهره، احساسات کاربر را زیر نظر می گیرند. از کاربران خواسته می شوند تا با صدای بلند فکر کنند، بدین معنی که در مدت انجام وظیفه محول شده، هر آنچه که در مورد محصول به ذهنشان می رسد را به زبان بیاورند. با این روش داده های کمی و کیفی با ارزشی به دست می آید و مشکلات کاربردپذیری محصول شناسایی می شود.
اگر تست کاربردپذیری در زمان مناسب، با روش مناسب و بوسیله افراد مناسب انجام شود ریسک پیاده سازی محصول اشتباه را تا حد زیادی کاهش می دهد در نتیجه در زمان ، هزینه و دیگر منابع با ارزش صرفه جویی می شود. در صورتیکه این تست در مراحل اولیه و زمان تولید Prototype انجام شود آنگاه مشکلات در مرحله ای شناسایی می شوند که رفع آنها به سادگی و با هزینه کمی انجام می شود. در صورتیکه امکان انجام تست کاربردپذیری بر روی محصول نهایی فراهم شود می توان میزان موفقیت کاربر و زمان صرف شده برای انجام وظایف را به سادگی اندازه گیری نمود.
مثال های زیادی وجود دارد که نشان می دهد هزینه های مربوط به تست کاربردپذیری به نوعی سرمایه گذاری بوده و ضمن برگشت هزینه صرفه شده، باعث کاهش هزینه تولید می شود و موجب کسب سود بیشتر می گردد. به عنوان مثال یک تغییر جزئی پیشنهاد شده در رابط کاربری Mac موجب شد تا تعداد تماس های پشتیبانی حدود 90% کاهش پیدا یابد(ROI ).
1. صرفه جویی در زمان
با انجام تست کاربردپذیری بر روی نمونه اولیه (Prototype) می‌توان واکنش‌های کاربر را پیش از آغاز پیاده سازی ارزیابی نمود. این اقدام باعث می گردد تا از هدر رفت زمان برنامه نویسی و همچنین تحمیل هزینه رفع مشکلات تجربه کاربری (پس از تولید و استقرار برنامه) جلوگیری شود.
تست کاربردپذیری به مدیر محصول کمک می کند تا درک دقیقی از محصول نهایی بدست آورد. درک دقیق و شفاف از هدف، عملکرد و ویژگی های محصول، به مدیر محصول اجازه می دهد تا به موقع برای تامین منابع مورد نیاز برای طراحی و توسعه اقدام نمایند و همچنین تخمین زمانی و برآورد هزینه دقیقی داشته باشد.
2. صرفه جویی در هزینه
از دیگر مزایای تست کاربردپذیری این است که نه تنها در زمان، بلکه در هزینه نیز صرفه جویی می شود. در تایید این موضوع کافی است هزینه‌های مربوط به توسعه یا رفع مشکل شناسایی شده در پایان توسعه (که معمولا باید به سرعت رسیدگی شود) را مورد توجه قرار دهید.
همیشه بهتر است محصول را برای عملکرد ایدال بسازید تا اینکه آن را پس از تولید اصلاح نمایید. در حقیقت تست کاربردپذیری به شما امکان می‌دهد تغییرات مورد نیاز را در همان ابتدا شناسایی نمایید و با این کار هزینه‌های غیرمنتظره را کاهش دهید. اولویت بندی تغییرات و اصلاحات بر اساس داده ها و بازخورد واقعی، به جای حدس و گمان، به شما امکان اتخاذ تصمیمات هوشمندانه را می دهد. تصمیمات هوشمندانه بدین معنی است که در طی پیاده سازی از انجام تغییرات گسترده و پرهزینه امتناع نموده و تنها به موارد برنامه ریزی شده بپردازید.
به همه ی موارد اشاره شده این واقعیت را اضافه کنید که تست کاربردپذیری برای پروژه های با هر بودجه ای قابل انجام است. کافی است در یک دوره تست تنها با پنج کاربر واقعی، مهمترین مشکلات تجربه کاربری را شناسایی و سپس جهت رفع آنها اقدام نمایید. از منظر مالی ارزشی که انجام تست کاربردپذیری ایجاد می نماید کاملا شفاف است. در کوتاه مدت با رفع مشکلات UX (قبل از بروز آن در محیط عملیاتی) در هزینه ها صرفه جویی می نمایید. در دراز مدت موجب می شود تا کسب و کار به مشتریان کمک کند که در مقایسه با رقیبان آسانتر و راحتر به خواسته هایشان برسند. این موضوع همراه با افزایش رضایتمندی مشتریان، موجب حفظ مشتریان کنونی و زمینه ساز جذب مشتریان جدید می شود.
3. اعتبارسنجی و تنظیم ویژگی ها بر اساس داده های واقعی
پیش از تولید محصول جدید، احتمالاً در ارتباط با خوب بودن ایده تولید محصول، تحقیقات و بررسی های لازم را انجام داده اید. در نظر داشته باشید گاهی اوقات نتایج مطالعات با انتظارات کاربران واقعی مطابقت ندارد. شواهد و نتایج تست کاربردپذیری مقبولیت و مورد تایید بودن محصول را نشان می دهد. یکی از اهداف اصلی تست کاربردپذیری این است که طرح محصول را با استفاده از داده‌ها و شواهد واقعی تأیید نماید.
آمارها نشان می دهد حدود 64 درصد از ویژگی های نرم افزارها هیچگاه مورد استفاده قرار نمی گیرند یا به ندرت استفاده می شوند. برای جلوگیری از هدر رفتن منابع، ضروری است که پی ببرید که کاربران به کدام یک از ویژگی هایی که قصد ساختن آنها را دارید تمایل دارند. انجام تست کاربردپذیری کمک می کند تا برای سوالات ”چه ویژگی بکار گرفته شود؟“ یا” چه مواردی مورد توجه قرار نگیرد؟“ پاسخ مناسب بدست آورید و سپس به کمک داده ها، نقشه راه محصول را با اطمینان ترسیم نمایید.
4. اطمینان از مقبولیت محصول پیش از عرضه محصول به بازار
انجام تست کاربردپذیری علاوه بر اینکه برای بررسی عملکرد و ویژگی های محصول مزیت محسوب می شود، یک شاخص کلیدی برای موفقیت محصول در بازار نیز بحساب می آید. تست کاربردپذیری مفروضات مربوط به محصول را تأیید یا رد می نماید و آگاه بودن کاربران به ارزش و سودمندی محصول را نیز نشان می دهد. این تست کمک می کند نقاط تاریک محصول را پیش از عرضه شناسایی نموده و از مشکلات پرهزینه و غیر منتظره جلوگیری کنید.
همچنین تست کاربردپذیری نشان می دهد که استفاده از محصول چقدر آسان (یا دشوار) است و تاحدی میزان پذیرش بالقوه محصول را نیز مشخص می کند. اگر محصول آسان و شهودی نباشد و اهداف تولید محصول را پوشش ندهد، هیچ کس از محصول استفاده نخواهد کرد. تست کاربردپذیری کمک می کند تا پیش از عرضه محصول همه این موارد را تأیید یا رد نموده و با اطمینان محصول را به بازار عرضه نمایید.
5. شناسایی فرآیندهای پیچیده
گاهی بعضی از فرآیندهای نرم افزار چند مرحله ای است (مانند فرآیند پرداخت الکترونیک). ممکن است چند مرحله ای شدن فرآیندها، کار را برای کاربر پیچیده نماید. تست کاربردپذیری ساده و شهودی بودن فرآیندها را به خوبی نشان می دهد.
6. مشخص شدن بخش هایی که باید تغییر داده شوند
یکی از اهداف تست کاربردپذیری، شناسایی مشکل محصول از دیدگاه کاربر واقعی است. توجه نمایید اگر فرآیندی باعث درگیری کاربر شده و موجب درک اشتباه می شود آنگاه باید اصلاحات و تغییرات لازم صورت گیرد. برای متقاعد نمودن سازمان جهت انجام تغییر کافی است ویدئوهای کوتاه ضبط شده از واکنش کاربران نمایش داده شود.
7. ایجاد فضای همدلی و همراهی برای کاربران واقعی
در اغلب موارد توسعه دهنده با پروژه بسیار آمیخته می شود و گاهی فراموش می کند که کاربر نهایی دانش و مهارت آنها را ندارد. این موضوع باعث می شود که خطاهای جزئی از نظرشان دور بماند و ایرادات ساده رفع نشود. تست کاربردپذیری حس همدلی و همراهی را در کاربر واقعی ایجاد کرده و موجب شناسایی بسیاری از این موارد می شود. بازخوردهای حاصل از همدلی و همراهی باعث بهبودهای قابل توجهی در محصول می شود.
معمولا محصولات نرم افزاری که در سازمان های دولتی و خصولتی تولید می شوند دارای شرایط خاصی هستند که این محصولات را از محصولات تولید شده در شرکت ها متمایز می سازد. در زیر دو ویژگی مهم محصولات نرم افزارهای دولتی اشاره شده است:
1- اغلب محصولات نرم افزاری دولتی در بازار رقیب ندارند.
2- کاربران محصولات نرم افزاری دولتی مجبور به استفاده از آن هستند و انتخاب جایگزین ندارند.
آیا با وجود بی رقیب بودن محصولات نرم افزاری دولتی و اجبار کاربران در استفاده از این محصولات صرف هزینه برای بهبود کابردپذیری محصول (انجام تست کاربردپذیری) توجیح دارد؟ ممکن است این سوال توسط مدیران تصمیم گیر در سازمان ها مطرح شود بنابراین مدیر محصول باید پاسخ قانع کننده ای برای آن داشته باشد. تمام مطالبی را در بخش "فواید انجام تست کاربردپذیری" مطرح شده است می تواند دلیلی برای انجام تست کاربردپذیری باشد. علاوه بر این در زیر دلایل انجام تست کاربردپذیری در سازمان های دولتی به صورت فهرست وار آورده شده است:
1- افزایش رضایت کاربران (و مردم)
2- افزایش تمایل کاربران به استفاده از خدمات آنلاین
3- کاهش مراجعات حضوری و کاهش هزینه های مرتبط
4- کاهش هزینه آموزش کاربران به دلیل شهودی بودن محصول
5- کاهش هزینه های پشتیبانی با افزایش راحتی استفاده از محصول
6- کاهش سردرگمی و کلافه شدن کارکنان که باید زمان طولانی از سامانه استفاده می نمایند
7- کوتاه شدن زمان انجام فرآیندهای کسب و کار به دلیل راحتی استفاده
8- کاهش ثبت داده های نادرست
- https://uxplanet.org/why-is-it-important-to-do-usability-testing-5080a5640df3
- https://praxent.com/blog/usability-testing-4-reasons-top-priority
- https://www.optimizely.com/optimization-glossary/usability-testing/
- https://usabilitygeek.com/remote-usability-testing-best-practices/
- https://www.indeed.com/career-advice/career-development/usability-testing
- https://www.hotjar.com/usability-testing/
- https://balsamiq.com/learn/articles/usability-testing-wireframes/
- https://www.javatpoint.com/usability-testing
