رث یعنی انتقال قهری ترکه یا همان اموال منقول و غیرمنقول و به طور کلی تمامی دارایی هایی است که شخص مزبور در زمان فوت خود به جای گذاشته به بازماندگان یا وراث می باشد.
عد از اینکه فردی فوت میکند رابطه وی با اموالش قطع می شود و به طور قهری و غیرارادی اموال و ماترک متوفی به ورثه تعلق می گیرد و به اصطلاح به ارث می رسد. ورثه و کسانی که ارث می برند به خویشاوندانی گفته می شود که از نزدیک ترین درجه و طبقه شروع می شوند و تا دور ترین درجات خویشاوندی مثل عموها و عمه ها و دایی ها و خاله ها و فرزندان آنها و فرزندان فرزندان آنها پیش می رود.نکته مهم اینکه وجود هر درجه از خویشاوندان، خویشاوندان بعد را از ارث محروم می کند و به تعبیر و اصطلاح حقوقی حاجب است. به طور مثال در صورت وجود فرزند برای متوفی خواهرها و بردارهای وی ارث نمی برند و در صورت وجود پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ ارث نمی برند و همین طور الی آخر.در ادامه این مطلب تلاش شده است که با بیان کلیات مقررات ارث سهم هر کدام از ورثه در فروض مختلف محاسبه شود به نحوی که مخاطب با مطالعه این مطلب بتواند سهم کلیه ورثه را محاسبه نماید
به موجب قانون مدنی اشخاص به موجب نسب و سبب ارث می برند.
سبب همان رابطه زناشویی می باشد و اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند ۳ طبقه هستند و وارثین طبقه بعد وقتی ارث می برند که از وارثین طبقه قبل کسی در قید حیات نباشد.
طبقه اول شامل؛ پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد می باشند و طبقه دوم؛ اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها و طبقه سوم؛ اعمام و عمات و اخوان و خالات و اولاد آنها می باشند.
موروث یا همان شخص فوت شده هرچه دارد به بازماندگانش می رسد به استثناء وصیتی اگر کرده باشد آن هم به قدر ثلث اموال (یک سوم کل اموال) خویش نافذ می باشد و داخل در ترکه نمی شود.
پس باید پذیرفت که اصل، انتقال تمام اموال و حقوق مالی موروث است و ترکه شامل تمام اجزای دارایی اعم از منقول و غیرمنقول اعیان و منافع و حقوق و دیون و مطالبات است که به ورثه می رسد اما به زوجه موروث، تنها از اموال منقول ارث می رسد و از قیمت اموال غیرمنقول و زوجه از عین اموال غیرمنقول مانند زمین ارث نمی برد.
برای تعیین میزان ترکه باید همه اموالی که هنگام مرگ در ملکیت متوفی بوده است به حساب آید هرچند که پس از آن تلف شود و مطالبات موروث را نیز باید بر آن مجموعه افزود هرچند که طلبکار از وارثان باشد و در اثر مالکیت مافی الذمه و تهاتر از بین برود و آن اموالی که سبب آن به وسیله موروث فراهم آمده است جزو ترکه محسوب می شود و خلاف آن باید اثبات شود.
دیه قتل موروث که باید آن را در شمار اموال مقتول لحاظ کرد یا مالی است که برای جبران ضرر وارثان به طور مستقیم به آنان داده می شود و در ترکه نمی آید
ترکه شامل ۲ بخش می شود:
بخش مثبت یعنی اموال و حقوق و مطالباتی است که به وارثان می رسد.
بخش منفی یعنی دیون و تعهداتی است که در دارایی می ماند و باید از محل آن پرداخته شود و با تصفیه ترکه شرکت قهری وارثان و طلبکاران و موصی له برهم می خورد و مالکیت بر گروه وراث استقرار می یابد.
یعنی تا زمان انحصار وراثت، ورثه در خصوص دیون متوفی هم مسئولیت دارند و هر کدام به اندازه سهم خویش در ترکه مسئول پرداخت دیون متوفی هم می باشد و بعد از انحصار وراثت سهم هر کدامشان مشخص شده و به نوعی مالک سهمی از ترکه (هم مثبت هم منفی) شده اند.
سهم الارث چیست
کی از مهم ترین اسباب مالکیت در قانون ، ارث بردن از اشخاص متوفی است . ارث به این معناست که شخصی که فوت می کند ، برخی از اموال خود را برای خانواده ، خویشاوندان و به طور کلی بازماندگان خود به جای می گذارد که ایشان بتوانند از آن استفاده نمایند . لذا معنای سهم الارث و ارثیه اجمالا نزد همه مشخص و معین است
جالب است بدانیم که سهم الارث برخی از ورثه طبق قانون سهم الارث به صورت دقیق مشخص شده است ؛ مثلا یک دوم ، یک چهارم ، دو سوم . اما سهم الارث برخی از ورثه در قانون مشخص نشده است
سپس ، تمامی آن اموالی که باقی می ماند را می توان به عنوان مجموعه ارثیه یا ترکه متوفی نامگذاری کرده و طبق قانون ، اقدام به تقسیم این ارثیه نمود . در این مرحله ، میزان ارثیه ای که به هر کدام از ورثه تعلق می گیرد را اصطلاحا سهم الارث می نامیم . سهم الارث هیچ فردی را نیز نمی توان از وی گرفته و یا اینکه اقدام به محرومیت از ارث نمود .
یکی از مهم ترین بدهی های متوفی در خصوص آقایان ، مهریه همسر ایشان می باشد که اگر آن را در طول حیات پرداخت نکرده باشند ، قابل مطالبه از ترکه ایشان می باشد . البته گفتنی است که اگر ترکه یا ارثیه متوفی کفاف پرداخت تمام دیون و بدهی های میت را ندهد ، ورثه می توانند از پرداخت آن بدهی ها از اموال شخصی خودشان سر باز زنند .
با این حال ، نکته مهمی که در مورد سهم الارث وجود دارد آن است که نمی توان تمامی دارایی های فرد را حین فوت تقسیم کرده و به ورثه واگذار کرد ؛ بلکه قبل از تقسیم و محاسبه سهم الارث باید مخارج واجبی از قبیل هزینه های کفن و دفن و تجهیز میت انجام شود . علاوه بر این ، در صورتی که متوفی به دیگران بدهکار است ، قبل از تقسیم سهم الارث در میان طبقات و درجات ارث ، باید این بدهی ها را از اموال متوفی پرداخت کرد .
