صادرات زعفران برای مصارف خوراکی و دارویی از زمان‌های گذشته رواج داشته است. ایران بیش از 95 درصد زعفران دنیا را تامین می‌کند و در جایگاه اول صادرات زعفران در دنیا قرار دارد. در واقع ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان است. همچنین زعفران ایرانی به عنوان مرغوب‌ترین نوع این گیاه در سطح جهان شناخته می‌شود. در این مقاله به بررسی بازارهای زعفران، قوانین گمرکی و استانداردهای لازم برای صادرات زعفران می‌پردازیم. اگر تولید کننده زعفران هستید و یا می‌خواهید به یکی از تاجران موفق این صنعت تبدیل شوید این مقاله را تا انتها بخوانید.
زعفران (saffron) گران‌بهاترین محصول کشاورزی ایران است که در آب و هوای گرمسیری رشد می‌کند. مهم‌ترین مناطق تولید زعفران در ایران استان‌های خراسان رضوی و جنوبی هستند. کاشت این محصول در سایر استان‌های کشور مانند خراسان شمالی، کرمان و چهار محال و بختیاری به شکل پراکنده انجام می‌گیرد.
در طی سال‌های اخیر تولید این گیاه در کشورهای اسپانیا و افغانستان در سطح محدودی صورت گرفته است.
بازرگانان به دو روش فروش عمده و خرده فروشی می‌توانند نسبت به صادرات زعفران اقدام کنند. مانند هر محصول دیگری قیمت فروش عمده زعفران به صرفه نیست و سود زیادی برای تجار ندارد. اما خرده فروشی مسیری پیچیده‌تر و پرسودتر است چرا که نیازمند بازاریابی صادراتی بهتر، گرفتن مجوزهای لازم و ثبت شرکت است. به همین دلیل تمایل بازرگانان بیشتر به سمت فروش عمده است.
صادر کنندگان برتر زعفران در دنیا در سال 2017 کشورهای ایران (114 میلیون دلار)، اسپانیا (63.2 میلیون دلار)، افغانستان (18.4 میلیون دلار)، یونان (6.97 میلیون دلار) و فرانسه (6.42 میلیون دلار) هستند.
از وارد کنندگان برتر زعفران می‌توان کشورهای اسپانیا (54.7 میلیون دلار)، هنگ کنگ (20.8 میلیون دلار)، ایالات متحده (18 میلیون دلار)، ایتالیا (16.7 میلیون دلار) و هند (16.6 میلیون دلار) را نام برد.
تعرفه گمرکی صادرات زعفران (HS CODE) باتوجه به گرم آن متفاوت است. موارد زیر نشان دهنده تعرفه‌های گمرکی زعفران هستند:
* تعرفه گمرکی زعفران در بسته بندی کمتر از 10 گرم 09102010 است.
* برای انواع پودر زعفران، تعرفه گمرکی در بسته بندی کمتر از 10 گرم 09102020 است.
* تعرفه گمرکی زعفران در بسته بندی کمتر از 30 گرم 09102030 است.
* تعرفه گمرکی انواع پودر زعفران در بسته بندی کمتر از 30 گرم 09102040 است.
* زعفران در بسته بندی بیش از 30 گرم شامل تعرفه گمرکی به میزان 09102090 است.
طبق گزارشات سازمان توسعه تجارت ایران، در سال 97 میزان صادرات زعفران نسبت به مدت مشابه در سال قبل افزایش داشته است. نمودار زیر میزان صادرات زعفران از کشورهای مختلف را نشان میدهد:
نمودار زیر میزان واردات زعفران توسط کشورهای مختلف را نشان میدهد. همانطور که مشاهده می‌کنید اسپانیا بزرگترین وارد کننده زعفران و همچنین بزرگترین صادر کننده آن بعد از ایران است.
همچنین کشورهای مختلفی در منطقه نیز هستند که می‌توانند بازارهای بالقوه‌ای برای صادرات زعفران باشند. مانند: ویتنام، ایتالیا، تایلند، چین، تایوان، ژاپن، فیلیپین، پاکستان، مالزی و بنگلادش.
صادرات زعفران مانند دیگر کالاها، مراحل خاص خودش را دارد. مراحل صادرات زعفران در ایران به صورت زیر است:
* بازاریابی صادراتی
* خرید یا تولید زعفران مرغوب
* بسته بندی حرفه‌ای زعفران برای صادرات
* داشتن گواهی استاندارد و بهداشت نباتی
* و درآخر انجام تشریفات گمرکی و ارسال زعفران به کشور مقصد
در ادامه هر یک از مراحل صادرات زعفران را توضیح خواهیم داد:
اولین گام برای صادرات زعفران بازاریابی است. شناخت بازار هدف و راه‌های نفوذ به آن می‌تواند شما را در چگونگی آماده سازی محصول و پیدا کردن مشتری یاری کند.
دستیابی به شناخت بازار هدف می‌تواند از طریق استفاده از اطلاعات و آمارهای رسمی، مذاکره با خریداران، شرکت کردن در نمایشگاه‌های بین‌المللی و ارتباط گرفتن با رایزنان بازرگانی و اتاق‌های بازرگانی به دست آید.
اگر خودتان تولید کننده زعفران هستید باید بدانید که چگونه آن را کشت کنید تا یک زعفران مرغوب برداشت کنید و اگر می‌خواهید آن را از تولید کننده خریداری کنید باید بدانید که فاکتورهای یک زعفران درجه یک صادراتی چیست.
پس از آن باید قیمتی مناسب برای زعفران انتخاب کنید و برای انجام این کار باید به سراغ کمیسیون نرخ گذاری بروید.
صادرات زعفران در بسته‌های حداکثر 30 گرمی صورت می‌گیرد و بیشتر از آن، صادرات فله‌ای قلمداد می‌شود. بسته بندی جذاب و مناسب از مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار در یک تجارت موفق است.
در مرحله بعد باید مجوزهای صادرات زعفران را تهیه کنید مانند گواهی استاندارد و گواهی بهداشت نباتی
در این مرحله فرآیند ترخیص زعفران انجام شده سپس بارنامه ارسال کالا به کشور مقصد صادر شده (عموما با توجه به وزن و حجم بسته بندی روش حمل به صورت هوایی است) و پس از تهیه اسناد مربوطه از قبل اینویس، پکینگ لیست، گواهی مبدا و گواهی بهداشت نباتی به بارنامه هوایی ضمیمه شده و به کشور مقصد ارسال می‌گردد.
استراتژی قیمت گذاری، انتخاب روش پرداخت و شرایط فروش مناسب و ارائه قیمت کامل و دقیق که همه هزینه‌ها را در بر بگیرد، نکات اساسی برای سود آوری در صادرات زعفران هستند. می‌توان گفت از میان موارد بالا استراتژی قیمت گذاری یکی از دشوارترین اقدامات است. قیمت گذاری شما باید با در نظر گرفتن هزینه‌های زیر صورت گیرد.
* بها و ارزش زعفران صادراتی
* هزینه بیمه محموله زعفران صادراتی
* هزینه بسته بندی محموله زعفران
* هزینه حمل و نقل زعفران صادراتی به کشور مقصد
* هزینه‌های افتتاح حساب
* حق استفاده از امتیاز نقشه
* علامت بازرگانی
* سایر هزینه‌ها
در سال‌های اخیر فروش زعفران در بازار داخلی کاهش یافته است و بخشی از سود تولید کنندگان که حاصل از فروش در بازار داخلی بود کاهش یافته است. بنابراین راهکار این موضوع می‌تواند سرمایه گذاری در تولید محصولات دیگر بر پایه زعفران باشد.
البته بحث برندینگ و بسته بندی مناسب نیز می‌تواند ارزش افزوده و در نتیجه سود مناسبی را ایجاد کند.
در ادامه مقاله، صادرات زعفران به برخی کشورها را توضیح خواهیم داد.
یکی از کشورهای وارد کننده عمده زعفران ایران، کشور اسپانیا است. اسپانیا زعفران را با قیمتی پایین خریداری کرده و پس از فرآوری محصول و بسته بندی آن با برند اسپانیا، آن را به سراسر دنیا صادر می‌کند.
اگر به میزان واردات و صادرات زعفران در اسپانیا نگاهی بیندازیم خواهیم دید که تولید زعفران در اسپانیا بسیار محدود انجام می‌شود. و از این راه سالانه میلیاردها دلار ذخیره ارزی به دست می‌‌آورد.
بخشی از زعفران ایرانی به ترکیه صادر می‌شود. مردم ترکیه با زعفران آشنایی زیادی ندارند اما اگر به رستوران‌های ترکی، عربی، هندی و ایرانی ترکیه سر زده باشید و یک وعده غذایی را مهمان آن‌ها باشید، خواهید دید که در بسیاری از غذاهایشان از زعفران ایرانی استفاده می‌کنند.
به علاوه به گفته کسبه بازار ادویه ترکیه، توریست‌های حاشیه خلیج فارس به زعفران بسیار علاقه مندند و زعفران ایرانی را خریداری می‌کنند.
صادرات زعفران به عمان توجه بسیاری از بازرگانان را به خود جلب کرده است. زعفران در این کشور در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده می‌شود.
زعفران ترکیباتی مانند کروسین و پیکروکروسین و سافرانال دارد که خاصیت آنتی اکسیدانی دارد و در تولید دارو از زعفران استفاده می‌شود.
کشور ایران روابط تجاری نزدیکی با کشور افغانستان دارد و این کشور می‌تواند بازار خوبی برای زعفران ایرانی باشد به علاوه کشور هند علی رقم واردات زعفران همچنان پتانسیل خوبی برای صادرات دارد.
میزان صادرات زعفران به این کشور با میزان نیاز آن تفاوت زیادی دارد، در واقع ظرفیت باقیمانده صادرات به هند به ارزش 15.1 میلیون دلار است.
