مهارت املا، یکی از پایههای اصلی موفقیت دانشآموزان در زبان فارسی است؛ اما واقعیت این است که بسیاری از بچههاهنگام شنیدن املا تمرکز کافی ندارند و همین باعث افزایش غلطهای املایی میشود.
اما خبر خوب این است که مشکل املا، مشکل هوش یا توانایی نیست؛ بلکه مشکل شنیدن درست، پردازش صحیح و تمرکز است. اگر مهارت شنیداری تقویت شود، املا هم خودبهخود بهتر میشود.
در این مقاله چند روش ساده، عملی و اثباتشده را معرفی میکنم که میتوانید همان روز در کلاس پیاده کنید و نتیجهاش را ببینید.
حقیقت این است که بیشتر غلطهای املایی از این موارد ناشی میشوند:
دانشآموز جمله را کامل نمیشنود.
مغز او فرصت پردازش صداها را ندارد.
کلمات همآوا (مثل ز–ذ–ض–ظ) باعث سردرگمی میشوند.
اضطراب، تمرکز را از بین میبرد.
متن املا طولانی یا یکنواخت خوانده میشود.
پس اگر بخواهیم "املا" بهتر شود، باید از "شنیدن" شروع کنیم.
قبل از شروع املا، ۳ تا ۵ دقیقه تمرین شنیداری انجام دهید. این کار معجزه میکند.
تشخیص صداهای مشابه: معلم دو واژه همصدا میگوید؛ بچهها باید تفاوت را کشف کنند.
بشنو و تکرار کن: یک کلمه را آرام بگویید، بچهها همزمان تکرار کنند.
زنجیره شنیداری: هر دانشآموز یک کلمه با آخرین صدای کلمه قبل میگوید.
این چند دقیقه کوچک، مثل گرمکردن قبل از ورزش است؛ گوشها را تیز و ذهن را آماده میکند.
یکی از دلایل مهم خطاهای املایی، ریتم نامناسب خواندن املاست.
بهترین روش:
مرحله اول – یک بار برای فهمیدن: جمله را کامل و بدون مکث بخوانید.
مرحله دوم – یک بار برای نوشتن: جمله را با مکثهای منظم و مشخص بخوانید.
این روش باعث میشود ذهن دانشآموز هم «معنی» را بفهمد و هم «نوشتن» را مدیریت کند.
به جای املاهای طولانی هفتگی، املاهای کوتاه و روزانه بدهید.
۱۰ خط در هفته، همیشه ضعیفتر از ۲ خط در هر روز است.
از دید یادگیری:
دانشآموزان در گروههای ۳ نفره:
یک نفر میخواند
یک نفر مینویسد
یک نفر غلطها را چک میکند
نتیجه: یادگیری بهمراتب بهتر، افزایش اعتمادبهنفس و مشارکت.
گاهی جمله را از آخر بخوانید:
«… در مدرسه با دوستانم بازی کردم»
این روش دقت را تا حد زیادی بالا میبرد چون ذهن را مجبور به تمرکز میکند.
مثل:
زنبور – ذنبور
حوض – حوز – حوضه
این تمرین به درک صدا–نوشتار کمک میکند و خطاهای آوایی را کاهش میدهد.
برای یک املا باکیفیت، کلاس باید آرام و بدون هیاهو باشد.
درب کلاس بسته باشد.
وسایل مزاحم از روی میزها جمع شود.
دانشآموزان پرجنبوجوش در نیمکتهای جلو بنشینند.
متن املا پیش از خواندن اعلام نشود تا رقابتهای استرسی کم شود.
محیط آرام، تمرکز را چند برابر میکند.
دانشآموزی که میترسد اشتباه کند، بدتر مینویسد.
دانشآموزی که احساس امنیت و تشویق ببیند، بهتر میشنود، بهتر مینویسد.
برچسب
نوشتهی «آفرین امروز دقتت عالی بود»
تابلو پیشرفت در کلاس
ثبت «بهبودهای کوچک» نه فقط نمره صد
بچهها عاشق دیده شدناند.
اگر میخواهیم غلطهای املایی کاهش پیدا کند، باید از ریشه شروع کنیم: شنیدن مؤثر.
با چند تمرین ساده قبل از املا، ریتم درست خواندن، املاهای کوتاه و روزانه، و ایجاد محیط آرام و تشویقکننده، میتوانیم مهارت دیکتهنویسی را بهطور چشمگیری ارتقا دهیم.
این روشها نه هزینه دارد، نه ابزار خاص؛
فقط کمی توجه، نظم و علاقه میخواهد.
و نتیجهاش؟
دانشآموزانی که با دقت میشنوند و با اعتمادبهنفس مینویسند.
من فاطمه امیرکافی دبیر ادبیات فارسی هستم در کنار شما هستم با بررسی چالش های درس فارسی و املا.
