در مدرسه، درسهایی مانند ادبیات، تاریخ، دینی و علوم اجتماعی معمولاً با خواندن متنهای نسبتاً طولانی همراهاند. با این حال بسیاری از دانشآموزان نسبت به این نوع درسها احساس فاصله یا بیعلاقگی میکنند؛ گویی ساحلهایی هستند که کمتر کسی به تماشایشان مینشیند. در این مقاله، دلایل این بیمیلی و راهکارهای عملی برای احیای علاقه به درسهای خواندنی را بررسی میکنیم.
وقتی متنهای طولانی فقط خوانده شوند و معنا نشوند، دانشآموز نمیتواند ارتباطی احساسی یا فکری با آنها برقرار کند. خواندنِ بیهدف، بهتدریج خستگی و دلزدگی ایجاد میکند.
بسیاری از دانشآموزان مهارتهایی مثل یادداشتبرداری، خلاصهنویسی، تحلیل متن یا یافتن کلیدواژهها را نیاموختهاند. متن برایشان پیچیده بهنظر میرسد و در نتیجه علاقه کاهش پیدا میکند.
اگر دانشآموز احساس کند مطالب درسی برای زندگی روزمرهاش کاربردی نیست، انگیزهای برای خواندن نخواهد داشت.بارها در کلاس درس از دانش آموزان شنیده ام که می گویند چه لزومی دارد که این مطالب را بخوانم و یاد بگیرم در حالیکه تاثیری بر زندگی و آینده من ندارد.
فضای مجازی، بازیها و ویدئوها سرعت و هیجان بیشتری دارند و ذهن دانشآموز را از مطالعه آرام و متمرکز دور میکنند.نسل کنونی آنقدربه شتاب علاقه دارد که دیگر حوصله کتاب و درس های خواندنی را ندارد.
گاهی چند تجربه بد – مانند نمره کم، درک نکردن متن یا تمسخر همکلاسیها – کافی است تا رابطه دانشآموز با درسهای خواندنی آسیب ببیند.
به جای خواندن صرف، متن باید پرسشبرانگیز شود. پرسشهای ساده مانند
«بهنظر تو نویسنده چه تجربهای داشته؟»
یا «اگر تو جای شخصیت بودی چه میکردی؟»
متن را از حالت خشک خارج میکند.
خلاصهنویسی، نقشه ذهنی، علامتگذاری و یافتن ایدههای اصلی باعث میشود متن برای دانشآموز سادهتر و قابلدرکتر شود.
معلم یا خانواده میتوانند نشان دهند که هر متن چه کاربردی در گفتوگو، تصمیمگیری، شناخت انسانها یا فهم دنیا دارد. وقتی دانشآموز «فایده» را بفهمد، انگیزه پیدا میکند.
پخش یک کلیپ کوتاه درباره موضوع درس، شنیدن یک پادکست مرتبط یا نمایش تصویرهای مفهومی، متن را برای ذهن امروزی جذابتر میکند.
گاهی فقط کافی است دانشآموز یک متن دلخواه کوچک، شعر یا داستان کوتاهی را خودش انتخاب کند تا احساس مالکیت و علاقه پیدا کند.
بیمیلی نباید با سرزنش همراه شود. مهم است که بزرگترها با آرامش، همراهی و تشویق، کمکم دانشآموز را به فضای مطالعه برگردانند.
درسهای خواندنی، اگر درست معرفی شوند، میتوانند دریچههایی زیبا به شناخت جهان و انسان باشند. مشکل اصلی اغلب در «شیوه ارائه» نهفته است، نه در خود درسها. با تغییرات کوچک اما هدفمند—از ایجاد گفتوگو تا آموزش مهارتهای مطالعه—میتوان ساحلهای بیخواننده را دوباره شلوغ و خواستنی کرد.
فاطمه امیرکافی، دبیر ادبیات فارسی هستم با شما هستم با چالش های خواندن و نوشتن.
کنم.
