در طول هشت سال جنگ تحمیلی،شاهد وجود یگان ها و نیروهای زیادی بودیم که در مقابل دشمن تا پای جان ایستادند و حماسه آفریدند اما گردان ۱۵۱ پیاده دژ خرمشهر به یقین نخستین یگانی است که در آغاز جنگ این حماسه را رقم زد.
?جنگ ایران و عراق
گردان ۱۵۱ دژ که بخشی از لشکر ۹۲زرهی اهواز بود در هنگام شروع جنگ ایران و عراق وظیفه حفاظت از مرز های ایران در استان خوزستان،حد فاصل شلمچه تا کوشک را بر عهده داشت. در واقع راه زمینی اصلی که یگان های نیروی زمینی عراق قصد داشتند از طریق آن از نقطه مرزی شلمچه به سوی خرمشهر پیشروی و آن شهر را تصرف کنند،در محدوده استحفاظی و ماموریت این گردان قرار داشت.
مرز ایران و عراق از زمان حکومت محمدرضا شاه و بعد از عهدنامه الجزایر دارای یک دژ بود که در حد فاصل نیرو های ایران و عراق کشیده شده بود و مسؤلیت دفاع از این دژها بر عهده گردان ۱۵۱ بود.
شدت درگیری گردان دژ با نیروهای عراقی چنان بود که فقط در هفته اول جنگ،پنج بار فرماندهی این گردان به دلیل کشته یا مجروح شدن فرمانده ها تغییر کرد.نام پنج فرمانده که یکی پس از دیگری کشته شدند:سرهنگ جاموسی،سرگرد چهارمحالی،سرگرد شاهان،سروان کبریایی،ستوان گیوتاج بود.
در این دفاع ۳۰ روزه از ۱۹ افسرگردان ۱۵۱ دژ،فقط یک افسر زنده ماند.
?تاریخچه گردان دژ
گردان ۱۵۱ دژ خرمشهر در سال ۱۳۴۹ تاسیس شد.این گردان شامل ۵ گروهان تفنگدار و یک گروهان ارکان بود،که بخشی از پوشش نیروی زمینی ارتش از خط مرزی شلمچه تا طلائیه را بر عهده داشت و برای انجام ماموریت به ۳۲ پاسگاه تقسیم شد.برای کنترل ماموریت این گردان،دو پاسگاه یا دو دژ مرکزی در نظر گرفته شده بود که یکی از آن ها در شلمچه و دیگری در کوشک مستقر بود.فاصله دژ های ۳۲ گانه از يکديگر ۳ کیلومتر بود و در هرکدام از دژها ۱۴ نیروی انسانی مستقر شده بود که شامل دو نفر افسر یا درجه دار و ۱۲ نفر سرباز بود.گفته های علی قمری درباره ساختمان سنگر دژ:این ساختمان ها،پیش ساخته بود که سقف آن با کف زمین یکسان بود و دژ را یک اسرائیلی به نام میرزا مسعود در طرحی ۶ ماهه ساخت و مکان آن از خرمشهر به طرف شلمچه،به فاصله دوکیلومتری از مرز عراق قرار داشت.در ارتش استعداد گردان دژ ۱۲۰۰تا۱۲۵۰ نفر بود با این حال این گردان ۱۵۶۰ نفر نیروی سازمانی اش بود یعنی بیشتر از دو گردان.چرا که مسیری که در بر می گرفت ۹۰ کیلومتر بود بنابراین در هر سه کیلومتر یک دژ داشتیم و به ازای ۹۰ کیلومتر ۳۳ دژ قرار داشت.
?تنها بازمانده دژ
علی قمری تنها بازمانده ۱۹ نفر از افسران گردان دژ خرمشهر بود.به گفته خودش تنها کسی است که ۳۱۰۰ روز حضور در جبه به صورت داوطلبانه دارد.می گوید در سال ۱۳۴۷ وقتی نخستین حمله از سوی عراق به ایران آغاز شد،ارتش تصمیم به ساخت گردان مرزی دژ گرفت.همین گردان بود که در روز ها و ماه های اولیه شروع حمله عراق در سال ۱۳۵۹ جلوی پیش روی سریع عراق را گرفت.عراق که برای جلوگیری از اقدام ایران در شکل دهی دژ به سازمان ملل شکایت کرده بود،به دلیل قدرت نفوذ ایران نتوانست راه به جایی ببرد بنابراین عراق در سال ۱۳۵۴ اقدام به ساخت رودخانه پرورش ماهی مقابل ایران کرد که همین رودخانه دلیل سقوط نکردن بصره در عملیات رمضان شد.عراق ۱۵ و ۲۰ فروردین ۱۳۵۹ حمله به پاسگاه ها را در غرب و جنوب شروع کرده و برخی از آن ها را تصرف کرده بود ،او می گوید ما بارها از مسؤلان خواستیم که تسهیلات را در اختیار ما قرار دهند اما این اتفاق نمی افتاد چون در دست سیاسی ها به ویژه بنی صدر بود.
?فرمانده گردان دژ درگذشت
سرهنگ علی قمری،قهرمان خرمشهر،قهرمان ایران و اسوه ارتش شب ۲۰ تیرماه به علت بیماری دارفانی را وداع گفت و به دیدار هم رزمان شهید خود شتافت.
پژوهشگر: پرنیان سفری
استاد: علی اکبر حسنوند
