در هر شرکتی برای رسیدن به موفقیت معمولا اهدافی تعریف می شود که برای دستیابی به آن نقطه نیاز است که سازمان برنامه ریزی داشته باشد. این موضوع به قدری اهمیت دارد که در صورت نبودن آن هیچ هدفی دست یافتنی نخواهد بود و سازمان تنزل پیدا می کند. در مسیر برنامه ریزی بودجه یکی از مهمترین عواملی است که سازمان به آن نیاز دارد تا راه ارتقا در هر شرکتی هموارتر شود. بودجه به طور کلی در تصمیم گیری های مدیریتی نقش ایفا می کند و از روش های مختلفی قابل تدوین است که هر کدام از آن ها به یک منظور و با یک هدف می تواند تهیه شود که در این مقاله به بررسی روش ها و انواع بودجه در حسابداری خواهیم پرداخت.
مسلما پس از تهیه بودجه که عموما توسط واحد حسابداری مدیریت و یا در شرکت های بزرگتر در دپارتمان اقتصادی تهیه می شود، بودجه در اختیار مدیران سازمان قرار میگیرد تا با استفاده از آن بهترین تصمیم ها را بگیرند پس این موضوع بسیار اهمیت دارد که بودجه بدون خطا و با کمترین انحراف تهیه شود که برای این کار به تناسب کار شرکت می توان از روش های مختلف برای تهیه بودجه استفاده کرد.
با بودجه بندی از بالا به پایین، اهداف بودجه به طور کلی در سطح مدیریت ارشد سازمان و برای هر بخش عمده یا فعالیت در داخل سازمان تعیین می شود. سپس بودجه هر یک از واحد های سازمان به مدیران آن بخش داده می شود و آنها باید بودجه ای متناسب با اهدافی که از بالا به آنها تحمیل شده تهیه کنند. به طور مشابه، وقتی بودجه ها در سطح دپارتمان تنظیم می شوند، اهداف به مدیران پایین سلسله مراتب سازمان داده می شود. این مدیران سپس ملزم به تهیه بودجه هایی می شوند که اهداف مورد نظر برای منطقه عملیاتی آنها را تحقق بخشد.
با بودجه بندی از پایین به بالا، روند بودجه ریزی از سطوح پایین سازمان شروع می شود. مدیران لازم است بودجه ای را برای حوزه فعالیت خود تهیه کنند و این موارد را به فرد یا تیم تهیه بودجه ارائه دهند، که بودجه های سطح پایین تر را به یک بودجه ترکیبی برای کل این اداره ترکیب می کند. بودجه های هر واحد سپس به مدیریت ارشد ارائه می شود و در آنجا که آنها به صورت یک بودجه هماهنگ و جامع با هم ترکیب می شوند. بودجه بندی از بالا به پایین زمان و برنامه ریزی بسیار کمتری نسبت به بودجه بندی از پایین به بالا نیاز دارد و مدیریت ارشد می تواند از بودجه های بالا به پایین برای تحمیل نظرات خود استفاده کند. بودجه بندی از پایین به زمان بسیار بیشتری نیاز دارد و ممکن است پیش نویس بودجه چندین بار مورد بازنگری قرار گیرد تا زمانی که به درستی هماهنگ نشوند. با این حال، بودجه بندی از پایین به بالا دارای دو مزیت بالقوه است.
(الف) منعکس کننده دیدگاه ها و انتظارات مدیرانی است که به عملیات نزدیکتر هستند و بنابراین ممکن است درک بهتری از آنچه که قابل دستیابی نیست و داشته باشند.
(ب) بودجه بندی از پایین به نوعی فرایند بودجه بندی مشارکتی است که می تواند مزایای رفتاری و انگیزشی داشته باشد. اینها در فصل بعدی بیشتر مورد بررسی قرار می گیرند.
با رویکرد “سنتی” بودجه نویسی، که به بودجه بندی افزایشی معروف است، بودجه سال مالی بعدی براساس نتایج واقعی سال مالی جاری است. در ساده ترین سطح، بودجه ای مبتنی بر رویکرد هزینه یابی افزایشی، عملکرد واقعی (یا بودجه) سال جاری است که برای رشد و تورم پیش بینی شده و تنظیم شده است.
بودجه بندی افزایشی در واقع روشی برای بودجه بندی است که در آن بودجه سال آینده با استفاده از نتایج واقعی سال جاری به عنوان نقطه شروع و انجام تنظیمات تورم پیش بینی شده، رشد یا کاهش فروش و سایر تغییرات شناخته شده تهیه می شود.
مزیت اصلی بودجه بندی افزایشی این است که یک روش نسبتاً ساده برای تهیه بودجه است. اگر عملیات جاری به اندازه موثر، کارآمد و اقتصادی باشد، ممکن است بودجه بندی افزایشی نیز روشی منطقی باشد. همچنین برای بودجه بندی برای هزینه ها، مانند حقوق پرسنل، که ممکن است بر اساس حقوق فعلی بعلاوه افزایش تورم برآورد شود، مناسب است، به شرطی که پیش بینی تغییرات قابل توجهی در نیروی کار نباشد و از نظر اداری نسبتاً آسان تهیه شود. با این حال، به طور کلی، این یک بودجه ناکارآمد از بودجه بندی است، زیرا هزینه های بیهوده را برای جابجایی در بودجه ترغیب می کند. ناکارآمدی های گذشته ادامه دارد زیرا سطح هزینه ها به ندرت تحت بررسی دقیق قرار می گیرند.
رویکرد سنتی به بودجه ریزی در بخش دولتی افزایشی بوده است و این امر منجر به قفل شدن الگوی موجود در هزینه های عمومی شده است.
از دیگر بودجه ها می توان به بودجه ثابت و قابل انعظاف، بودجه بندی بر مبنای صفر، بودجه بندی بر مبنای فعالیت و بودجه رولی یا ادامه دار اشاره کرد که به طور جداگانه در مقاله های بعدی به آن ها اشاره خواهیم کرد.
در پایان میتوان گفت جهت پیشبرد اهداف در هر کسب کاری داشتن یک سیستم بودجه ریزی و تدوین یک بودجه مناسب با استفاده از یک روش خوب ضروری خواهد بود پس توصیه ما این است که این موضوع را در کسب و کار خود در اولویت قراردهید. ما در این مقاله سعی کردیم تا به صورت کلی شما را با مفهموم این دو روش از بودجه بندی آشنا کنیم و در مقالات بعدی به بررسی سایر روش های تهیه بودجه می پردازیم. امیدوارم که این مقاله برای شما مفید بوده باشد. لطفا در صورت سوال و یا نیاز به هر گونه مشاوره در زمینه مالی و حسابداری به سایت حسابگو و یا اینستاگرام ما به آدرس HESABGOO مراجعه فرمایید.
در صورت نیاز به هرگونه خدمات مشاوره مالیاتی، مشاوره بیمه تامین اجتماعی و انجام خدمات از قبیل تهیه صورت های مالی و پیاده سازی سیستم و کنترل و راهبری و اجرای آن با همکاران ما در تیم حسابداری حسابگو تماس بگیرید و اطمینان داشته باشید که بهترین خدمات در انتظار شماست.
