نگاه آیزایا برلین به تاریخ و اشاره به نکته‌ای جالب

آیزایا برلین می‌گوید وقتی به تاریخ نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که الگوهای کلی فکر و زندگی کارشان را با نجات مردم از خطا و سردرگمی و از دنیایی غیرعقلانی آغاز می‌کنند. سپس می‌کوشند این دنیا را به یاری همان الگوها برای خود تبیین کنند، اما کم‌وبیش همۀ آن‌ها سرانجام باعث و بانی اسارت همان مردم می‌شوند؛ زیرا نمی‌توانند کل تجربه و زندگی آن مردم را توضیح دهند. این الگوها در آغاز آزادی‌بخش هستند و در پایان کار به نوعی خودکامگی می‌رسند.