یخ خشک دی اکسید کربن منجمد است که بر خلاف یخ معمولی آب نمی شود بلکه در دماهای بالاتر تصعید شده و از حالت جامد به گاز تبدیل می شود.از این ماده شگفت انگیز در صنایع مختلف پزشکی، کشاورزی، مواد غذایی و ساخت و ساز و همچنین رستوران ها، مراسم عروسی و تدفین، دفع حشرات و غیره استفاده می شود.
یخ خشک فرم جامد دی اکسید کربن است، گازی که به صورت طبیعی در جو زمین وجود دارد، در عمل بازدم انسان ها تولید می شود و در فتوسنتز گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد. این گاز در اکثر فرایندهای صنعتی جمع آوری و برای ساخت یخ خشک بازیافت می شود.مهم ترین کاربرد یخ خشک به عنوان ماده خنک کننده می باشد و از مزایای آن نسبت به یخ معمولی می توان به دمای پایین تر و عدم باقی ماندن ضایعات بعد از استفاده اشاره کرد.یخ خشک در حالت انجماد دمای 78.5 – درجه سانتی گراد دارد و با افزایش دما می تواند تصعید شود، منظور از تصعید تبدیل شدن مستقیم از حالت جامد به گاز – بدون مایع شدن – می باشد، علت نام گذاری یخ خشک نیز همین مسئله می باشد.
کاربردهای یخ خشک
· کشاورزی و رشد گیاهان
گاز دی اکسید کربن از مواد مورد نیاز برای رشد گیاهان است و مقدار کمی از آن می تواند به افزایش رشد گیاهان کمک کند، کافیست هر روز به مدت 10 تا 15 دقیقه مقداری یخ خشک کنار گیاهان مورد نظر قرار دهید.
از یخ خشک برای حفاظت دانه ها و غلات برداشت شده در برابر باکتری ها، قارچ ها و حشرات نیز استفاده می شود.
· ساخت و ساز
هنگام انتقال آسفالت از کارخانه به محل مورد نظر نیاز به حفظ دمای آسفالت می باشد، برای این منظور می توان از یخ خشک استفاده کرد.
استفاده از یخ خشک به پیمانکاران در تسریع فرایند خنک سازی و محکم شدن آسفالت در مدت زمان کوتاه تر کمک می کند.
این ماده با تخلیه اکسیژن از مخازن قابل اشتعال و خطرناک، خطر آتش سوزی ناشی از بخارهای قابل اشتعال در ساختمان ها را کاهش می دهد.
از یخ خشک برای منجمد کردن آب در لوله هایی که نیاز به ترمیم دارند نیز استفاده می شود.
· پزشکی
یخ خشک کاربردهای زیادی در پزشکی دارد، به عنوان مثال برخی پزشکان از یخ خشک برای یخ زدن و از بین بردن زگیل و سایر نواقص پوستی استفاده می کنند اگرچه این کار به دلیل عوارض احتمالی باید حتما زیر نظر پزشک – نه در خانه – انجام شود.
برای خنک نگه داشتن تجهیزات پزشکی حساس به دما و نمونه های آزمایش در حین انتقال از جایی به جای دیگر، از یخ خشک استفاده می شود.
بسیاری از بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی قرار گرفته اند استفاده از کلاه های سرد یخ خشک را راهی موثر برای جلوگیری یا کاهش ریزش مو می دانند.
· حمل و نقل
یکی از مهم ترین کاربردهای تجاری یخ خشک در زمینه حمل و نقل می باشد زیرا بسیاری از کالاهای حساس به دما با بسته بندی های معمولی هنگام انتقال از نقطه ای به نقطه دیگر فاسد شده و از بین می روند در حالی که یخ خشک می تواند از این مشکل جلوگیری کند.
استفاده از یخ خشک به جای یخ معمولی یا ژل های یخی مزایای زیادی دارد زیرا هرگز به فرم مایع و آبکی تبدیل نمی شود و نسبت به یخ معمولی عمر طولانی تری دارد، به همین دلیل از این ماده به خصوص در حمل مواد غذایی رستوران ها و کالاهای پزشکی استفاده می شود.
· دفع آفات
حمله ساس ها یک مشکل جدی و آزار دهنده است زیرا در حال حاضر اکثر مواد شیمیایی مورد استفاده برای از بین بردن آن ها ممنوع یا محدود شده اند، خوشبختانه به دلیل علاقه حشرات به دی اکسید کربن می توان از یخ خشک برای جذب کردن و به دام انداختن ساس، پشه ها و سایر حشرات و آفات خزنده استفاده کرد.
هشدار: لمس یخ خشک خطرناک است و لازم است هنگام استفاده از آن احتیاط کنید.
· صنعت
انفجار یخ خشک یکی از کاربردهای مهم دی اکسید کربن در کل صنعت است، این انفجار نیز مانند انفجار ماسه از یک نازل جت و هوای فشرده استفاده می کند.
یکی از مهم ترین موارد استفاده از انفجار یخ خشک، پاکسازی می باشد به این صورت که گلوله های یخ خشک از یک نازل با هوای فشرده روی سطوح مورد نظر شلیک شده و به تمیز شدن تجهیزات صنعتی کمک می کنند.
از جمله موارد پاکسازی می توان به تمیز کردن جوهر، چسب، روغن، رنگ، کپک ها و لاستیک اشاره کرد.
انفجار یخ خشک می تواند جایگزین انفجار ماسه، انفجار بخار، انفجار آب یا انفجار حلال ها شود و از آن جا که باقی مانده انفجار تصعید می شود بر خلاف روش های دیگر ضایعات از آن باقی نمی ماند.
یخ خشک برای گاز زدایی بخارهای قابل اشتعال مخازن ذخیره سازی نیز مفید است.
· صنایع غذایی
زمانی که یخ خشک به مایعات افزوده می شود به بخار CO2تبدیل می شود، نوشیدنی معمولی طی این فرایند گاز را جذب کرده و به یک نوشیدنی گاز دار تبدیل می شود، به همین دلیل از این گاز به طور گسترده در تولید نوشیدنی های مختلف استفاده می شود.
یخ خشک برای بسته بندی مواد غذایی همچون بستنی که می خواهیم بدون استفاده از خنک کننده های مکانیک منجمد بمانند به کار می رود.
از یخ خشک برای جلوگیری از فعالیت باکتری ها در ظروف بسته بندی شده مواد غذایی و همچنین کنسروها استفاده می شود زیرا از فاسد شدن مواد غذایی جلوگیری می کند.
هنگامی که فریزر خانه مشکل پیدا می کند می توان از یخ خشک برای نگهداری موقت مواد غذایی تا زمانی که فریزر یا یخچال درست شود استفاده کرد.
· سرگرمی
حاصل ترکیب یخ خشک با آب داغ به دلیل تصعید سریع یخ، نمایش زیبایی از حباب ها و مه غلیظ به راه می اندازد که می توان از آن برای جذابیت هر چه بیشتر مراسم و مجالس، جاذبه های گردشگری، تئاتر و غیره استفاده کرد.
یخ خشک برای جلوگیری از ذوب مجسمه های یخی، دیوارهای یخی و غیره کاربرد دارد.
· سایر کاربردها
از یخ خشک می توان برای حفظ بدن متوفی در مراسم تشییع جنازه استفاده کرد. این روش نسبت به استفاده از مواد شیمیایی مسمومیت زا، دوستدار محیط زیست بوده و هزینه کمتری دارد.
از یخ خشک در بسیاری از پروژه های علمی سرگرم کننده و خلاقانه داخل مدرسه از جمله توضیح آتشفشان ها، گازها، عمل تصعید و غیره استفاده می شود.
یخ خشک در آزمایش های دمای پایین، کند کردن کاتالیست های شیمیایی، طولانی کردن عمر یخ معمولی، تولید نان، انقباض فلزات و صدها مورد دیگر کاربرد دارد.
مضرات استفاده از یخ خشک
به دلیل دمای بسیار پایین و سرمای شدیدی که توسط یخ خشک ایجاد می شود هنگام نگهداری از آن خطر بروز سوختگی ناشی از انجماد وجود دارد و باید در این مورد احتیاط شود.
یخ خشک اگرچه چندان سمی نیست اما گاز خارج شده از آن می تواند در فضاهای بسته به هیپرکاپنی یا سطح غیر طبیعی دی اکسید کربن در خون منجر شود.
همتا گاز مهراباد
