همانطور كه میدانیم فرهنگ صحیح تهیه و مصرف نان، شامل خرید متناسب و مناسب (با تاكید بر اینكه نانهای سبوسدار مثل نان سنگك، بهترین نوع نان و نانهای سفید، كم خاصیتتر از انواع دیگر نان هستند)، خنك كردن نان قبل از بستهبندی، بستهبندی نان در بستههای مناسب، نگهداری نان در منزل به طریقه صحیح و... میباشد كه متاسفانه در این رابطه، برنامه آموزشی كمتری برای عموم مردم وجود داشته و این امر دولت و مردم را دچار مخاطره كرده است. اگر طی فرآیندهای آمادهسازی خمیر و پخت، دما و فعالیت آنزیمی تنظیم و كنترل شده باشد، از بیات شدن نان جلوگیری میشود.
بیات شدن، تغییرات ناخواسته و نامطلوبی است كه بین زمان تولید و مصرف نان اتفاق میافتد و این تغییرات در دو قسمت پوسته و بافت داخلی نان ایجاد میشود. نظر به اینكه عوامل مختلفی در بیات شدن نان موثر میباشند، ولی قسمت عمده آنها به دست اندركاران تولید تا مصرف گندم، آرد و نان ارتباط دارد. در این مقاله بیشتر سعی شده به مردم كه مصرفكننده اصلی هستند آموزش چگونگی خرید، نگهداری و مصرف نان ارائه گردد.
جوانان حداقل 40-30 سال پیش نیز به خاطر دارند كه نان مورد نیاز، به صورت روزانه خریداری میشد و حتی بعضی از خانوادهها روزانه دو بار نان میخریدند (نان صبح و نان شب)، اما امروزه با افزایش جمعیت و سرعت روز افزون زندگی شهری، نه تنها زمان خرید دوبار نان در روز وجود ندارد، بلكه خرید نان روزانه نیز به فراموشی سپرده شده است، چرا كه اكثر خانوادهها با توجه به صفوف طولانی نانوایی، نان را برای چند روز خریداری میكنند كه این امر خود اشتباه است.
در گذشته، وسیله حمل نان فقط سفرههای پارچهای بود و مردم عملا نان را پس از خنك كردن داخل این سفرهها قرار میدادند و به منزل میبردند، اما امروزه با افزایش كیسههای پلاستیكی، نان خریداری شده، بلافاصله داخل این كیسهها قرار میگیرد و به دلیل تجمع بیش از حد بخار نان در كیسه، سرعت بیات شدن آن افزایش مییابد. تا دیروز نان به محض رسیدن به منزل مصرف میگردید و یا به جهت نیاز به نگهداری طولانی، در سفرههای مخصوص پارچهای و یا ظروف مسی نگهداری میشد، اما امروزه نان نیمه بیات شده كه به منزل میرسد یا بلافاصله با همان كیسه پلاستیكی داخل یخچال قرار داده میشود و یا در ظروف پلاستیكی معروف به جا نانی قرار میگیرد كه هر دو عمل، باعث بیات شدن كامل نان میگردند و همه میدانیم به سر نان بیات شده چه میآید. پس با تغییرات ایجاد شده در شیوه زندگی، سعی كنیم به اندازه نیاز و درست خریداری و مصرف كنیم، یعنی نانی بخریم كه:
قطعا با رعایت موارد مذكور، بخشی از ضایعات نان خانوار كاهش خواهد یافت.
بررسیهای انجام شده نشان میدهند كه محصولاتی مانند انواع نان در شرایط محیطی و درجه حرارت خنك آشپزخانه (دمای بین 21 تا 35 درجه سانتیگراد كه بهترین محدوده دمایی برای ذخیره نان میباشد) میتوانند برای مدت كوتاه و مناسب (2 تا 3 روز) نگهداری شوند و این در حالی است كه نگهداری در شرایط یخچال (در محیط سردتر از معمول) به بیات شدن سریعتر محصول كمك خواهد نمود (دمای بین 5/6- تا 10+ درجه سانتیگراد منجر به افزایش سرعت سفت شدن بافت داخلی نان میگردد).
تجربه و تحقیق نشان داده است كه نگهداری در فریزر، مناسبترین روش برای نگهداری فرآوردههای نانوایی میباشد. قاعده كلی این است كه محصولات قابل فریز شدن (مانند نان) هر چه سریعتر در فریزر قرار گیرند، میزان كاهش كیفیت و آسیب دیدن محصول كمتر بوده و حداكثر تا 3 ماه قابل نگهداری خواهند بود (دمای بین صفر تا 5/6- درجه سانتیگراد اثر بیاتشدگی به اندازه یك روز بر نان داشته و در دمای كمتر از 5/6- درجه سانتیگراد، تمامی عوامل موثر بر بیات شدن نان، برای مدت نامحدودی متوقف خواهند شد).