آزمون های روانشناسی روش های سیستماتیک هستند که برای اندازه گیری و پیش بینی رفتار، توانایی ها و مشکلات روانشناسی افراد استفاده می شوند. واژه "آزمون" به هر نوع روش (غالبا به صورت رسمی) اطلاق می شود که برای القاء پاسخ هایی که با رفتار انسان در شرایط دیگر مرتبط است، استفاده می شود.
آزمون های روانشناسی دارای تاریخچه طولانی در حوزه سلامت روان هستند و با فرهنگ قرن بیستم آمریکا به شدت در ارتباط هستند. آزمون های روانشناسی در چهار جریان اصلی قابل دسته بندی هستند: سنت بالینی فرانسه، سنت ناموتتیک آلمان، سنت ایدئوگرافیک انگلستان و سنت کاربردی آمریکا.
سنت بالینی فرانسه
سنت بالینی فرانسه در پایان قرن نوزدهم با تلاش های آلفرد بینه و تئودور سیمون برای ساخت یک آزمون هوش برای کودکان شروع شد. آزمون بینه-سیمون نخستین آزمون استاندارد شده بود که برای تعیین سطح عقلانیت و تحصیلات گروه های خاص از کودکان استفاده می شد. آزمون بینه-سیمون پایه و اساس آزمون های هوش معروف دیگر مانند آزمون هوش استنفورد-بینه، آزمون هوش وکسلر و آزمون هاب-کارل را تشکیل داد.
سنت ناموتتیک آلمان در ابتدای قرن بیستم با کار ولفگانگ کولر، کورت لوین و ماکس ورتهایمر در حوزه روانشناسی شکل پیدا کرد. این جریان به بررسی قوانین عام و کلّی رفتار افراد می پرداخت و رابطه علّت و معلول را در نظر می گرفت. آزمون های ناموتتیک به دست گیری خصائص عام و مشترک افراد می پرداختند و از روش های آماری پیشرفته برای تحلیل داده ها استفاده می کردند. آزمون های ناموتتیک شامل آزمون های شخصیت مانند آزمون شخصیت مینه سوتا چندگانه، آزمون شخصیت اکسفورد و آزمون شخصیت نئو و آزمون های علایق مانند آزمون علایق استرانگ-کمبل و آزمون علایق کودر-ریچاردسون بودند.
سنت ایدئوگرافیک انگلستان
سنت ایدئوگرافیک انگلستان در دهه 1930 با کار گوردون آلپورت، هنری موری و جان رایلی در زمینه روانشناسی شخصیت پدید آمد. این جریان به بررسی خصائص منحصر به فرد و اختصاصی هر فرد می پرداخت و رابطه هولیستیک و تجربی را در نظر می گرفت. آزمون های ایدئوگرافیک به دست گیری خصائص خاص و تفاوت های افراد می پرداختند و از روش های کیفی برای تحلیل داده ها استفاده می کردند³. آزمون های ایدئوگرافیک شامل آزمون های نقشه ذهن مانند آزمون نقشه ذهن کلی، آزمون نقشه ذهن لباف و آزمون نقشه ذهن سول و آزمون های تکاملی مانند آزمون تکامل لورانس کولبرگ، آزمون تکامل جین لاب و آزمون تکامل جین پاژه بودند.
سنت کاربردی آمریکا
سنت کاربردی آمریکا در دوران جنگ جهانی اول با نیاز به ساخت آزمون های مناسب برای گروه های بزرگ از سربازان شکل گرفت. این جریان به حل مسائل عملی و کاربردی در زمینه های مختلف مانند آموزش، کار، سلامت و قضایا می پرداخت. آزمون های کاربردی به دست گیری عملکردها و نتایج افراد در شرایط خاص می پرداختند و از روش های تجربی برای تحلیل داده ها استفاده می کردند³. آزمون های کاربردی شامل آزمون های تحصيلي مانند آزمون تحصيلي استانفورد-بینه، آزمون تحصيلي وکسلر و آزمون تحصيلي اسکال، آزمون های شغلی مانند آزمون شغلی مایرز-بریگز، آزمون شغلی هولند و آزمون شغلی کارگر و آزمون های روان سنجی مانند آزمون روان سنجی اسکال، آزمون روان سنجی بک و آزمون روان سنجی مینه سوتا بودند.
دنیای مدرن و آزمون های روانشناسی
با انقلاب IT و ظهور نسل های جدید تکنولوژی آزمون های روانشناسی جلوه جدیدی به خود گرفتند. سامانه هایی که آزمون های روانشناسی را بر روی بستر اینترنت برگزار می کنند و این آزمون ها را در دسترسی همگان قرار می دهند از طرف مردم مورد استقبال قرار گرفت. در ایران سایت قدرتمندی مانند ویکی سنج با تکیه بر آخرین تغییرات و مبتنی بر استاندارهای بومی یکی از طرفدارترین این سامانه ها را به خود اختصاص داده است.
نتیجه گیری
آزمون های روانشناسی ابزارهای مفید و قدرتمندی هستند که به روانشناسان کمک می کنند تا بهتر بفهمند چگونه افراد در شرایط مختلف عمل می کنند و چه نقاط قوت و ضعف هایی دارند. آزمون های روانشناسی دارای تاریخچه پر فراز و نشیبی هستند که با تاثیر از جریان های مختلف فکری و فرهنگی و تکنولوژیک شکل گرفته اند. آزمون های روانشناسی در حال حاضر در زمینه های گوناگون مانند آموزش، کار، سلامت و قضایی به کار می روند و نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی افراد دارند.
