هر کدام از ما وقتی در معرض دید دیگران قرار می گیریم احساسات متفاوتی را تجربه خواهیم کرد؛از احساس غرور و سرمستی تایید شدن قسمتهای مثبت و ارضای نیاز به دیده شدن تا احساسات منفی شرم،خجالت کشیدن یا حتی احساس تحقیر به واسطه دیده شدن قسمتهای منفی.در واقع مجموع این احساسات است که تعیین می کند ما بخواهیم دیده شویم یا از دیده شدن فرار کرده و خود را پنهان سازیم.
شرم یکی از قویترین احساسات منفی است که فرد حتی حاضر به بیان آن به دیگران هم نیست.کلماتی که افراد در بیان شرم خود استفاده می کنند به خوبی گواه این موضوع است."حاضرم بمیرم ولی اون شرایط تکرار نشه"یا ااینکه"کاش در اون لحظه زمین دهان باز می کرد و من رو می بلعید".اینها جملاتی هستند که حتی در زبان انگلیسی نیز برای بیان موقعیت شرم آور استفاده می شوند.
شرم زمانی ایجاد می شود که فرد خود را در نگاه دیگری کوچک و حقیر می پندارد.در واقع نه در نگاه دیگری بلکه در نگاه خودش است که خود را حقیر می بیند.او فردی است که تحمل نقایص خودش را ندارد و شاید فکر می کند باید بدون نقص باشد یا اینکه نقصهای او از بقیه مهمتر هستند.شاید استانداردهای ذهنی این فرد به او اجازه هیچ کمبودی را نمی دهد؛آنچه در مقاله"وجدان"بیشتر توضیح داده ام.
باید بدانیم احساس هر فرد از خودش در کودکی و بسته به نگاه والدینش شکل می گیرد.معروف است که چشم مادر آینه ای است که کودک خودش را در آن می بیند.اگر والدین کودک خود را در هر شرایطی دوست بدارند و دوست داشتن را مشروط نکنند کودک خود را ارزشمند خواهد دید.این نگاه والد هیچ ربطی به بیان کلامی او ندارد یعنی مهم اصل نگاه والد است نه آنچه به کودک می گوید.والدینی که موفقیت و کمال اصل اول زندگی آنها است نمی توانند نقائص کودک را بپذیرند و احساس کم بودن به فرزند خود القا خواهند کرد و این فرد در یزرگسالی همواره خود را کم خواهد دید و در برابر دیگران احساس شرمساری می کند.در واقع نگاه والد در ذهن فرد جایگزین همه نگاههای دیگر خواهد شد.
این افراد برای فرار از احساس حقارت رابطه های خود را کاهش داده و حتی حاضر به نشان دادن تواناییهای خود نیز نخواهند بود.مثلا نمی تواند جلوی دیگران پیانو بزند یا معلم شود یا سخنرانی کند چون فکر می کند دیگران او را منفی ارزیابی خواهند کرد.البته این افراد معمولا برای جبران احساس حقارت خود همواره نگاهی عمیق به نقاط ضعف دیگران دارند و دیگران را منفی قضاوت می کنند.از طرفی برخی از این افراد برای سرپوش گذاشتن بر این احساس تحقیر خود شروع به بذله گویی بر اساس تمسخر دیگران می کنند که می تواند در نگاه اول آنها را افرادی شوخ طبع نشان دهد ولی این شوخ طبعی بر القای احساس تحقیر در دیگران بنا شده است؛چیزی که خودشان از آن هراس دارند.فراموش نکنیم که این فرد مجبور است ترس انتقام افرادی که مسخره کرده است را نیز تحمل کند.
در مجموع نوع نگاه ما به دیگران نشاندهنده نگاه ما به خودمان نیز هست.اگر ضعفهای دیگران را بزرگ می بینیم احتمالا ضعفهای خودمان را نیز غیر قابل تحمل ارزیابی می کنیم و با فاش شدن آنها مجبوریم خجالت بکشیم یا احساس تحقیر کنیم.
