تحلیل رفتار متقابل و بازی‌های روان‌شناختی: کلیدهایی برای ارتباطات بهتر
اریک برن پیشنهاد می‌دهد که شخصیت ما از سه حالت خود متمایز تشکیل شده است:
- حالت خود کودک:این حالت نمایانگر احساسات، خلاقیت، شادی و حتی ناامنی‌ها و ترس‌هایی است که از دوران کودکی باقی مانده است.
خود کودک می‌تواند منبعی برای نوآوری و خودانگیختگی باشد، اما همچنین ممکن است نیاز به تایید دیگران یا ترس‌هایی که به‌صورت ناخودآگاه در رفتارها بروز می‌کنند، در این حالت نمود پیدا کند.
- حالت خود بالغ:این حالت مظهر منطق و واقع‌گرایی است. خود بالغ تمرکز بر حل مسائل، تصمیم‌گیری‌های عینی و برخورد عملی با چالش‌های زندگی دارد.
نقش اصلی آن، میانجی‌گری بین خود کودک و خود والد است.
- حالت خود والد:این حالت شامل ارزش‌ها، باورها و رفتارهایی است که از والدین و دیگر شخصیت‌های مرجع آموخته‌ایم.
خود والد می‌تواند حمایت‌گر و محافظ باشد یا انتقادی و قضاوت‌گر، با تاکید بر بایدها و نبایدها.
بازی‌های روان‌شناختی که اریک برن در کتاب "بازی‌هایی که انسان‌ها بازی می‌کنند" توضیح داده است، الگوهای تکراری تعاملات هستند که اغلب به نتایج منفی منجر می‌شوند. این بازی‌ها با انگیزه‌های پنهان انجام می‌شوند و معمولاً ناخودآگاه هستند.
- هر بازی از یک فیلمنامه‌ی رفتاری پیروی می‌کند که به‌صورت ناخودآگاه در طول زندگی شکل گرفته است.
- نتیجه بازی معمولاً به تقویت احساسات منفی یا باورهای نادرست درباره خود یا دیگران منجر می‌شود.
- انگیزه اصلی این بازی‌ها، تامین نیازهایی مانند تایید، کنترل یا فرار از مسئولیت است.
- "اگر من نبودم، این کار هیچ‌وقت انجام نمی‌شد":در این بازی، فرد با تاکید بر نقش خود به‌عنوان ناجی یا مسئول، دیگران را کوچک جلوه می‌دهد. این رفتار معمولاً از خود والد انتقادی سرچشمه می‌گیرد و باعث ایجاد احساس ناکافی بودن در دیگران می‌شود.
- "چرا نمی‌تونی؟ بله، اما":در این بازی، فرد به‌صورت مداوم از دیگران کمک می‌خواهد اما هر پیشنهادی را رد می‌کند. این بازی معمولاً برای جلب همدردی یا حفظ هویت قربانی انجام می‌شود.
- "حالا مچت را گرفتم":فردی که به‌دنبال اشتباهات دیگران است تا احساس برتری یا کنترل خود را تقویت کند.
برای شکستن این الگوها، مراحل زیر پیشنهاد می‌شود:
- آگاهی از الگوها:شناخت بازی‌ها و تاثیر آن‌ها اولین گام برای ایجاد تغییر است.
- برقراری ارتباط مستقیم:به جای استفاده از روش‌های غیرمستقیم، نیازها و احساسات خود را به‌صورت شفاف بیان کنید. به‌عنوان مثال، به جای انتقاد غیرمستقیم، می‌توانید بگویید: "من احساس ناامنی می‌کنم و به کمک نیاز دارم."
- تقویت خود بالغ:خود بالغ را به‌عنوان میانجی بین خود کودک و خود والد تقویت کنید. این حالت کمک می‌کند تا تصمیمات عاقلانه‌تری در تعاملات بگیرید.
- تمرین همدلی و پذیرش:با دیگران با همدلی برخورد کنید و از سرزنش یا قضاوت بپرهیزید. این رفتار می‌تواند فضای امنی برای ارتباطات واقعی ایجاد کند.
تحلیل رفتار متقابل به ما این امکان را می‌دهد تا الگوهای پنهان در روابطمان را شناسایی کرده و آن‌ها را بهبود بخشیم. با آگاهی از بازی‌های روان‌شناختی و تقویت خود بالغ، می‌توانیم روابطی صادقانه، سالم و معنادار ایجاد کنیم. این مسیر نیازمند تلاش و آگاهی است، اما نتایج آن در بهبود کیفیت زندگی و ارتباطات ما بی‌نظیر خواهد بود.
برای مطالعه بیشتر، کتاب "بازی‌هایی که انسان‌ها بازی می‌کنند" نوشته اریک برن توصیه می‌شود. همچنین، می‌توانید از منابع آنلاین تحلیل رفتار متقابل برای گسترش آگاهی خود بهره بگیرید.
