نگاهی انتقادی به ضرورت حفظ اصالت فرهنگی در حوزه علوم اجتماعی
دانشگاهها در دهههای اخیر به عنوان **کانون تولید و ترویج دانش**، نقش مهمی در شکلدهی افکار و نگرشهای دانشجویان ایفا کردهاند. با این حال، یکی از چالشهای جدی پیشروی دانشگاهها، بهویژه دانشکدههای علوم اجتماعی، **وابستگی نظری به اندیشههای غربی** است؛ مسئلهای که میتواند به بحران فرهنگی و هویتی در فضای علمی کشور منجر شود.
منشأ این وابستگی را میتوان در روند مدرنیزاسیون ایران دانست؛ جریانی که از دوران قاجار آغاز و در عصر پهلوی شدت گرفت. از زمانی که رضاخان «پیشرفت» را در غربی شدن تعریف کرد و با اقداماتی چون **کشف حجاب اجباری**، به نابودی بخشی از فرهنگ بومی کشور پرداخت، نگاه به غرب به نمادی از تجدد بدل شد. در دوره محمدرضا پهلوی نیز پخش فیلمهای مبتذل در سینماها و الگوبرداری سطحی از جوامع غربی، بیانگر همان تصور نادرست بود؛ تصوری که گمان میکرد تقلید از ظاهر تمدن غربی، نشانه روشنفکری و ترقی است.
در عصر حاضر نیز این شیفتگی به غرب گاه از راه اغراقپردازیهای فضای مجازی، رسانهها و کتابهای ترجمهشده اروپایی استمرار یافته است. بسیاری از مخاطبان ایرانی با دیدن تصویر آرمانی و رؤیایی از جوامع غربی، انتظار دارند جامعه خودشان نیز شبیه آن شود. آنان گمان میکنند که نظام اقتصادی و فرهنگی غرب بینقص است و برخی دانشجویان تنها از زاویۀ ادعاهای مربوط به آزادی سخن میگویند، بیآنکه واقعیتهای پنهان آن را بررسی کنند.
در دانشکدههای علوم اجتماعی، این گرایش غالب به دلیل آشنایی با مفاهیمی چون **مدرنیته، سکولاریسم و سرمایهداری**، بیش از سایر رشتهها نمود دارد. اما مشکل اصلی، نبود نگاه بومی و تاریخی به این مفاهیم است؛ بسیاری از تحلیلها بدون توجه به زمینه فرهنگی و تاریخی ایران انجام میشود.
البته باید به این نکته توجه داشت که علم ذاتاً جهانی است و نمیتوان برای آن مرز جغرافیایی تعیین کرد؛ آشنایی با فرهنگها و اندیشههای دیگر کشورها امری پسندیده و ضروری است، اما تنها به شرطی که افراد **اصالت و هویت ایرانی ـ اسلامی خود را فراموش نکنند.** آشنایی با ملتهای دیگر نباید به گسست از ریشههای فرهنگی و دینی منجر شود.
غربگرایی آثار منفی متعددی دارد؛ از جمله:
1. کمرنگ شدن مبانی فرهنگی و دینی بومی
2. ایجاد شکاف میان نخبگان دانشگاهی و عموم مردم.
این وابستگی، سبب ازخودبیگانگی فرهنگی و علمی میشود و متأسفانه بسیاری از نخبگان را به مهاجرت و ترک وطن سوق میدهد.
راهکارهای پیشنهادی
برای مقابله با این روند و تقویت هویت فرهنگی در دانشگاهها، میتوان اقدامات زیر را در نظر گرفت:
1. پرهیز از ترغیب اساتید به گرایشهای غربمحور و تقویت نگرش بومی و ملی در آموزش و پژوهش.
2. توجه بیشتر به مناسبات فرهنگی و مذهبی در محیط دانشگاه توسط دانشجویان و اساتید.
3. برگزاری مراسم و آیینهای بومی و مذهبی در دانشگاهها، با هدف جذب دانشجویان به فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی.
درود بر شما که عشق به ایران و فرهنگ والایش در جانتان ریشه دوانده و هویت این سرزمین را پاس میدارید؛ آنان که به هیچ قیمتی حاضر نیستند ارزشهای سرزمین خود را فدای تقلید از دیگران کنند.
