آیا مصالح سنتی پر کاربرد در صنعت ساخت و ساز در ایران را می شناسید؟

در گذشته عموما مصالحی که استفاده می شد ، معمولا به صورت مشترک و سنتی در اکثر نقاط به کار گرفته می شد . معمولا مصالح سنتی به صورت طبیعی یافت می شوند و با کمترین تغییر در خاصیت شیمیایی آن ها ، در ساخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرند . مصالح سنتی ، به طور مستقیم توانایی پاسخ به تغییرات پیرامون خود را ندارند ، اما در گذشته معماران و سازندگان بنا قادر بودند تا با بهترین انتخاب بناهایی را طراحی کنند تا در برابر تغییرات محیط بهترین واکنش را داشته باشند . همچنین معماران این نکته را دریافته بودند که مصالح بومی هر منطقه بهترین پاسخ را در برابر تغییرات جوی می توانند داشته باشند .

مصالح سنتی :

مصالح بومی : شامل خاک ، چوب ، سنگ های ساختمانی
فراورده های خاکی : شامل آجر و کاشی و سرامیک
مصالح سخت شونده : شامل آهک ، گچ ، ملات ها و اندودها ، سیمان ، بتن
عایق ها : شامل عایق های حرارتی ، عایق های رطوبتی ، عایق های صوتی
سایر مصالح : شامل مصالح فلزی ، شیشه ، پلاستیک ها ، مواد مرکب (کامپوزیتها) ، رنگها و پوشش های محافظ

مصالح سنتی پرکاربرد در ایران :

• خاک : خاکی که در ساختمان سازی به کار گرفته می شود دارای قطر کمتر از 0.002 میلیمتر هست .خاک رس بیشترین نوع خاکی است که به عنوان مصالح ساختمانی مهم از آن استفاده می شود .خاک رس خاکی است که حالت چسبندگی دارد و آب را از خود عبور نمی دهد ، برای همین است که در مکان هایی مانند پشت بام به منظور ضد آب کردن آن استفاده می شده است .
• سیمان : سیمان به صورت پودر و غالبا با رنگ روشن عرضه می شود . خاصیت سیمان این است که در هنگام ترکیب با آب به یک ماده بسیار مقاوم تبدیل می شود و به دلیل مقاومت سیمان در برابر حرارت ، رطوبت و ... به عنوان بهترین ماده در صنعت ساختمان سازی به کار گرفته می شود .
• چوب : چوب از زمان باستان در ایران به عنوان مصالح ساختمانی در بخش های مختلف ساختمان ها به کار می رفته است .و عموما کاربرد سازه ای داشته و تنها در مناطقی که میزان دسترسی به چوب بیشتر بوده و در عین حال با شرایط آب و هوایی آن منطقه سازگار بوده از آن به عنوان مصالح غیر سازه ای هم مورد استفاده قرار می گرفته است . امروز از چوب بیشتر در نمای داخلی استفاده می شود . مهمترین کاربرد چوب در ساخت کابینت چوبی است . مقاومت در برابر پوسیدگی ، هوا و آب ، ترک خوردگی ، رشد باکتری و ... از جمله ویژگی های کاربرد چوب در ساخت و ساز می باشند .
• سنگ : سنگ ها از جمله مصالحی هستند که هم در داخل بنا و هم در نمای ساختمان استفاده می شود . در گذشته ایرانیان هنگامی که می خواستند ساختمانی بسازند که همیشه پا برجا بماند از مصالح سنگی برای ساختن آن سود می بردند. البته امروزه سنگ ها بیشتر در تزئینات نمای بیرونی ساختمان ها نظیر نمای رومی مود کاربرد قرار می گیرند .مقاومت در برابر خوردگی ، تغییرات جوی و زیبایی عوماملی هستند که از آن ها در ساختمان سازی استفاده می شود .
• سرامیک : سرامیک نیز مانند سنگ از جمله مصالح ساختمانی است که بیشتر جنبه تزیئنی در نمای داخلی و به ویژه کف پوش ساختمان ها دارد . از نظر جنس از خاک رس ، ماسه و فلدسپار تشکیل شده است . صنعت سرامیک با توجه به رشد چشمگیر استفاده از آن در ساختمان های مدرن ، نسبت به بقیه صنعت ها در حال گسترش است .
• آهک : آهک از همان مصالح ساختمانی طبیعی است که از دل معادن و به صورت سنگ آهک استخراج می شود و پس از فراوری های لازم به پودر آهک تبدیل می شود و به مواد و مصالح دیگری برای افزایش مقاومت و .. اضافه می شود . سارروج نوعی از ملات آهکی سنتی و ضد آب است که در معماری ایرانی کاربرد زیادی داشته است .
• ماسه : ماسه به سنگ ریزه هایی گفته می شود که از شن خورد تر بوده و معمولا در کنار دریا و سواحل به راحتی دیده می شوند . ماسه یکی از عناصر اصلی مصالح ساختمانی به حساب می آید که ترکیب آن با آهک یک ماده مقاوم در ساختمان های آجری را تشکیل می دهد . ماسه بادی ، ماسه رودخانه ای ، ماسه کوهستانی سه نوع ماسه ایی هستند که در اکثر کشورها به عنوان مصالح بومی استفاده می شوند . شن و ماسه قسمت اصلی بتن را نیز تشکیل می دهد .
• گچ : گچ از پختن و آسیاب سنگ به دست می آید و جزء گروه کلسیم دار می باشد که به وفور در طبیعت یافت می شود و از لحاظ فراوانی در رتبه پنجم قرار دارد . زودگیر بودن یکی از مهمترین مزایای گچ است . گچ در بخش های مختلف ساخت و ساز نظیر : اندود ، سفیدکاری ، تمیزکاری ، پراخت ، گچ بری (البته امروزه بیشتر ابزار پلی یورتان جایگزین گچ بری های سنتی شده است .) ، ملات های گچی ، آجر و ... استفاده می شود . گچ تنها ملاتی است که هنگام سفت شدن یک درصد به حجمش اضافه می شود و پس از خشک شدن هم تقلیل حجم پیدا نمی کند . که این امر از ترک و شکاف در آن ممانعت کرده و در نتیجه حشرات نمی توانند در این سطح نفوذ کنند . ویژگی مهم دیگر گچ مقاومت آن در برابر آتش است . آکوستیک بودن هم خاصیت دیگر گچ است .
• آجر : آجر معمولا به دو صورت آهکی و رسی تهیه می شود . در نوع آهکی از سنگدانه های سیلیسی و در نوع رسی از سیلیکات های آلومینیوم استفاده می شود . در گذشته آجر بیشتر برای ساخت دیوارها کاربرد داشت اما امروزه به عنوان یک ابزار تزئینی داخلی هم به کار گرفته می شود که به آجر نسوز معروف بوده و مقاومت بالاتری نسبت به نوع معمولی دارد.
• ملات : ملات را به عنوان چسب ساختمانی می شناسند . به همین دلیل مهم ترین مصالح ساختمانی هستند که در هر بنا باید به کار گرفته شود . از ملات برای چسباندن آجر ، سنگ و بلوک استفاده می شود . ملات در حالت کلی شامل : سیمان ، آهک ، گل ، خاک رس و ماسه است .