هنگام خرید فرش، واژه‌های شانه و تراکم را از زبان فروشنده‌های فرش می‌شنویم. اما بیشتر ما به درستی معنای آن‌ها را نمی‌دانیم. شانه و تراکم در فرش ماشینی چیست؟ اصلاً آشنایی با این مفاهیم هنگام خرید فرش چه مزیتی دارد؟ و آیا دانستن شانه و تراکم فرش اتاق کودک اهمیتی دارد؟
حتماً تاکنون دار قالی را از نزدیک دیده‌اید یا دست‌کم تصویری از آن در جایی به چشمتان خورده است. اگر به تصویری که در ادامه آمده است نیز دقت کنید یک دار قالی را می‌بینید که نخ‌های سفیدی در سرتاسر آن به صورت عمودی از بالا به پایین کشیده شده‌اند. به این نخ‌ها تار گفته می‌شود.
شاید شما ندیده باشید اما بعد از هر ردیفی که هنرمند قالی‌باف در عرض قالی می‌بافد، یکی دو نخ به صورت افقی از بین تارها رد می‌کند. و بعد به سراغ بافتن راه بعدی می‌رود. به این نخ که به صورت افقی در حد فاصل ردیف‌های مختلف گره قرار می‌گیرد، پود می‌گویند.
بنابراین هر فرش از سه نوع نخ با نام‌های تار (نخ‌های عمودی)، پود (نخ‌های افقی) و خاب (گره‌ها) تشکیل شده است. در فرش‌های ماشینی نیز این نخ‌ها به صورت اتوماتیک به کمک ماشین‌های فرش‌بافی به هم گره می‌خورند. منتها جنس نخ‌ها در فرش ماشینی از نخ‌های فرش دستبافت متفاوت است. در فرش ماشینی معمولاً از الیاف مصنوعی مثل پلی‌استر، اکریلیک و پلی‌پروپیلن استفاده می‌شود.
برای بررسی شانه و تراکم فرش کودک بهتر است ابتدا تعریف شانه و تراکم را در فرش بدانیم. همان‌طور که گفتیم فرش از گره خوردن الیاف خاب به دور تارها بافته می‌شود. حال به تعداد گره‌هایی که در هر یک متر از عرض فرش زده شده، شانه‌ی آن فرش می‌گویند. به عنوان مثال در فرش ۷۰۰ شانه در هر یک متر از عرض فرش، ۷۰۰ بار الیاف خاب دور تارها گره خورده است. و در فرش ۱۲۰۰ شانه در هر یک متر عرضی از فرش، ۱۲۰۰ گره وجود دارد.
برای محاسبه‌ی تراکم نیز باید تعداد گره‌های الیاف خاب را در هر یک متر از طول فرش بشماریم. به عنوان مثال فرشی با تراکم ۱۰۰۰ در هر یک متر از طول خود ۱۰۰۰ گره دارد.
شانه‌ی فرش در طرح و نقش آن و نیز در ضخامتش تأثیر دارد. دانستیم که هرچقدر عدد شانه‌ی فرش بیشتر باشد، تعداد گره‌های الیاف خاب در عرض فرش بیشتر است. بنابراین در فرشی با شانه‌ی بیشتر، طرح و نقش‌های ریزتر و ظریف‌تر می‌توان بافت. اما در فرش‌هایی با شانه‌ی کمتر نمی‌توان این ظرافت را در طرح و نقش داشت. بنابراین به فرش‌های ماشینی با شانه‌ی بالا به دلیل ریزنقش بودنشان، فرش‌های دستباف‌گونه گفته می‌شود.
دانستیم که ریزنقش بودن فرش با تعداد شانه‌ی آن رابطه‌ی مستقیم دارد. یعنی هرچه شانه‌ی فرش بیشتر باشد، طرح آن ظریف‌تر و ریزنقش‌تر است. اما شانه‌ی فرش با ضخامت آن رابطه‌ی عکس دارد. هرچه شانه‌ی فرش کمتر باشد، ضخامت آن بیشتر است. و هرچه شانه بیشتر باشد، ضخامت کمتر است.
اما دلیل رابطه‌ی معکوس شانه و ضخامت فرش چیست؟ با توجه به تعریفی که از شانه ارائه کردیم در فرش با شانه‌ی بیشتر، الیاف خاب به هم نزدیک‌تر و فشرده‌ترند. بنابراین در چنین فرشی ناگزیریم که الیاف خاب با طول کوتاه‌تری داشته باشیم. چرا که اگر ارتفاع نخ خاب بیش از حد استاندارد باشد، طرح و نقش فرش به هم می‌خورد. درست مثل گندم‌زاری که ساقه‌های گندم وقتی خیلی رشد می‌کنند روی هم‌دیگر خم می شوند. الیاف خاب هم در فرش‌هایی با شانه‌ی بالا اگر بیش از حد بلند باشند روی هم خم می‌شوند و طرح فرش را به هم می‌ریزند.
در ادامه ارتفاع استاندارد نخ خاب را برای فرش‌هایی با شانه‌های مختلف برای شما می‌آوریم:
• فرش ۵۰۰ شانه، ارتفاع نخ خاب ۱۲.۵ میلیمتر
• فرش ۷۰۰ شانه، ارتفاع نخ ۱۱ میلی متر
• فرش ۱۰۰۰ شانه، ارتفاع نخ خاب ۹.۵ میلیمتر
• فرش ۱۲۰۰ شانه، ارتفاع نخ خاب ۸ میلیمتر
• فرش ۱۵۰۰ شانه، ارتفاع نخ خاب ۶ میلیمتر
یکی از شگفت‌انگیز‌ترین رخدادهای زندگی هر انسان در دوره‌ی نوزادی، به راه افتادن است! می‌گوییم هزاران بار باید زمین خورد تا راه رفتن را یاد گرفت. بنابراین کودک نوپای شما پیش از درست به راه افتادن بارها و بارها به زمین می‌خورد. و زمانی که به راه می‌افتد تازه دوران بازی و شیطنتش آغاز می‌شود. کودکان برای شناخت و کشف جهان نیاز به بازی و تحرک بالا دارند. بنابراین همیشه در معرض آسیب‌های ناشی از زمین خوردن قرار می‌گیرند.
گفتیم که فرش‌هایی با تراکم بیشتر، سفت‌تر و سنگین‌تر و فرش‌هایی با تراکم کمتر، سبک‌ترند همچنین هر چه شانه و تراکم بالاتر باشد قیمت فرش ماشینی هم گرانتر است. از سویی می‌دانیم که فرش اتاق کودک بیشتر از سایر فرش‌های خانه در معرض انواع آلودگی‌ها و لکّه‌ها قرار می‌گیرد. بنابراین والدین ناگزیرند که برای حفظ بهداشت و سلامت کودک خود، فرش اتاق او را در فاصله‌های زمانی کوتاه بشویند.
بنابراین فرش اتاق کودک باید سبک باشد تا شستشو و خشک شدن آن راحت‌تر انجام پذیرد. بنابراین اگرچه فرش‌هایی با تراکم بالا استحکام و دوام بیشتری دارند اما بهتر است تراکم فرش اتاق کودک پایین باشد.
گفتنی است که مجموعه‌ی افرند فرش‌های کودک خود را از الیاف مرغوب و با کیفیت، به صورت ۵۰۰ شانه و با تراکم ۱۰۰۰ تولید می‌کند. برای بازدید از گالری فرش‌های اتاق کودک افرند می‌توانید از این‌جا وارد شوید.
منبع مقاله: فرش افرند
