درد و ابعاد روانشناختی آن

درد ، همه افراد درد کشیدن را تجربه کرده اند ، درد های جسمانی و عاطفی ،از همین جا مشخص میشود که درد و تعریف آن فقط محدود به ابعاد فیزیکی نمیشود اما جالب است بدانید که احساس درد فیزیکی نیز ممکن است ناشی از عوامل روانی مانند تجربیات گذشته فرد از درک درد ، عوامل شناختی ،شخصیتی و همچنین عوامل اجتماعی و زمینه فرهنگی که فرد در آن قرار دارد باشد

پدیده هایی مانند درد فانتوم یا درد مزمن میتواند شاهد خوبی بر این مطلب باشد که درد چیزی فراتر از تحریک گیرنده درد و فعالیت نورون های حسی است

در حال حاضر بر سر تعریف درد توافقی وجود ندارد اما جامع ترین تعریف موجود از درد در سال 2020 توسط (IASP) International association for study of pain سازمان بین الملی مطالعه درد ارائه کرد :

درد یک تجربه ناخوشآیند حسی (حواس 5 گانه ) و هیجانی (ترس و اضطراب ) که با آسیب بافتی یا شرایط شبیه به آن به صورت بالقوه یا بالفعل همراه است

درد هم یک تجربه حسی است هم یک تجربه هیجانی و وقتی فرد دچار درد فیزیکی میشود معمولا آن درد توأم با اضطراب و استرس میباشد ، نکاتی که برای IASP در خصوص تعریف درد قابل توجه است: درد چیزی فراتر از nociception (حالتی که گیرنده درد فعال میشود) است چراکه لزوما نباید آسیب بافتی ایجاد شود تا اسم آن را درد گذاشت . در بیان درد انسان روش های متفاوتی دارد برای مثال نوزادی که هنگام درد نمیتواند آنرا بیان کند و شروع به بی قراری و گریه کردن میکند نکته جالب دیگر آن است که سطح ادراک درد افراد تحت تاثیر سازمان شخصیت آنهاست یا حداقل افراد با توجه به شخصیتشان دردی که متحمل میشوند را توصیف میکنند

مسیر ادراک درد

ادراک درد به طور خلاصه در چهار مرحله اتفاق میوفتد : اول- تحریک پایانه عصبی درد در انتهای نورون ها توسط محرک ،

دوم - انتقال اطلاعات مربوط به درد از انتهای نورون ها به مراکز ادراک ،

سوم -تغییر در میزان و نوع درد منتقل شده به مراکز ادراکی (حین انتقال)

چهار - ادراک درد توسط قشر مغز (کورتکس)

برای درک بهتر فرایند درک درد از یک مدل استفاده میکنیم به گونه ای که فرایند را به سه قسمت تقسیم میکنیم

نورون اول : از محل آسیب دیده تا نخاع (انتقال پیام از سیستم اعصاب محیطی به سیستم اعصاب مرکزی )

نورون دوم : از نخاع تا تالاموس ( از محل ورود عصب محیطی تا تالاموس کشیده میشود )

نورون سوم : که پیام عصبی را از تالاموس به کورتکس میرساند

نورون های اولیه : سیگنال های ناشی از دست آسیب دیده از طریق ریشه های پشتی به نخاع منتقل میشود این انتقال بر عهده اعصاب نخاعی میباشد ، در هر عصب نخاعی سه نورون وجود دارد (حسی ،حرکتی ، سمپاتیک) که در بین این سه نورون های حسی نقش اساسی در انتقال درد دارند . وظیفه این نورون انتقال پیام عصبی مربوط به درد ایجاد شده از پایانه عصبی به نخاع است

سیگنال های درد در نخاع با نورون ها در شاخ عقبی (Dorsal horn)تشکیل سیناپس(ساختار زیستی در انتهای آکسون (دم سلولی) که از طریق آن پیام عصبی از سلولی به سلول دیگر منتقل میشود) میدهند

آنها با نورون های بخشی که از آن وارد نخاع شدند و نورون های اطرف سیناپس میزنند و این اتصالات متعدد بخش وسیعی از بدن را درگیر میکند این مطلب توضیح میدهد که چرا بعضی اوقات تعیین دقیق مکان درد ها مشکل است نورون های دوم که پیام عصبی را از نورون اول دریافت کردند در مسیر به سمت تالاموس حرکت میکنند

نورون های سوم : از تالاموس تا کورتکس

تالاموس پس از دریافت پیام های درد آنها را به وسیله third-order neuron به بخش های مختلف قشر مغز میرسد تالاموس این پیام ها را به کورتکس سوماتوسنسوری(مجموعه ای از نورون های عصبی که به تغییرات در سطح یا داخل بدن واکنش نشان میدهند) میرساند و در آنجا محل ، کیفیت و شدت درد درک میشود ، تشخیص محل درد توسط بخشی از کورتکس حسی که نورون ها به آن وارد میشود انجام میگیرد و نورون های مربوط به هر قسمت از بدن بخش خاصی در کورتکس مغز دارند

با این حال درد هایی موجود اند که چگونگی آنها سوال برانگیز است مانند دردهای فانتوم

درد فانتوم معمولا برای افرادی که دچار نقص عضو شدند رخ میدهد ، ماجرا از این قرار است که فرد در ناحیه قطع شده احساس درد میکند ، این درد منشأ فیزیکی ندارد و حاصل خطای شناختی میباشد گویی که ذهن میان ذهن و بدن ارتباطی آنچنان قوی وجود دارد که بعد از قطع عضو ذهن هنوز به آن عضو وابسته است و این وابستگی موجب بروز درد میشود ، افرادی که دچار درد فانتوم میشوند مستعد ابتلا به افسردگی و اضطراب اند

این درد ممکن است از طیف خفیف تا شدید را دربر گیرد و تا چند روز ادامه یابد در این مورد فرد ادعا میکند که در عضو قطع شده احساس خارش ، سوزش ، پیچ خوردگی میکند

علت ایجاد درد فانتوم را از دید فیزیولوژیک میتوان اینگونه توصیف کرد که درد فانتوم معلول ارتباط نادرست در سیستم عصبی و نوعی اختلال شبه جسمی است ، سیستم عصبی محیطی به سیستم مرکزی (مغز و نخاع )سیگنال هایی را ارسال میکنند که به بدن دستور دهد چگونه حرکت کند و پس از قطع عضو ارتباط عصبی همچنان در بدن وجود دارد حتی اگر عصب های یک اندام دیگر موجود نباشند قطع عضو موجب تروما می‌شود و مغز در حال یادگیری نحوه سازگاری با این تغییر است. گاهی اوقات، اعصاب به دلیل تروما یا تغییرات دچار واکنش می‌شوند و ممکن است سیگنال‌های بیشتری نسبت به حالت عادی ارسال کنند یا سیگنال‌ها را اشتباه تفسیر کنند. مغز سیگنال‌هایی را که دریافت می‌کند، نادرست تفسیر کرده که حساسیت را افزایش داده و منجر به درد می‌شود

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

از دیگر وجهه های روانشناختی درد ، درد مزمن است

درد مزمن کمی مبهم است ، در حالت عادی زمانی که فرد جراحتی را دچار میشود سنسور های درد فعال میشوند و پیام را به کورتکس میرسانند درد عادی توسط آسپرین یا گذشت زمان از بین میرود اما در درد مزمن مدتی طولانی پس از ایجاد آسیب مغز به دریافت سیگنال های درد ادامه میدهد

بر اساس چند مطالعه علمی ثابت شده که افرادی که درد های عمیق عاطفی مانند شکست عشقی را تجربه میکنند به گونه ای درد را تجربه میکنند که انگار یک آسیب فیزیکی برای بدن آنها رخ داده و اثبات این امر به طور علمی توسط حسگر ها رخ داده حتی ممکن است که یک نفر در اثر مشاهده شکست و ناکامی دیگران و به خصوص افراد خانواده و نزدیکان خود نیز احساس درد مشابهی داشته باشد . روانشناسی درد سعی دارد به این افراد توجه ویژه‌ای داشته باشد تا در بلند مدت با مشکلات بیشتری مواجه نشوند. توصیه متخصصان درد درباره دردهای فیزیکی آن است که اگر درد منشأ فیزیکی داشته باشد و به عنوان مثال شما از درد دندان و یا کمر درد رنج می‌برید، بهتر است که حواس خود را پرت کنید و به مسائل دیگری توجه داشته باشید این ساده‌ترین راهکاری است که می‌توان به افراد مبتلا به دردهای فیزیکی پیشنهاد کرد تا شاهد کاهش احساس درد خود باشند این روش در مورد دردهای عاطفی و غیر فیزیکال نیز این روش به خوبی جواب می‌دهد و در صورتی که سعی کنید حواس خود را از شکست ها و ناکامی‌های خود پرت کنید میتوانید احساس درد کمتری را تجربه کنید گرچه موقت باشد

در پایان با توجه به پیشرفت علم و تلاش های اندیشمندان درد مسئله ای همچنان مبهم است که البته این موضوع بستگی به نگرش محققی دارد که در باب درد مطالعه میکند ، با این حال نمیتوان دوگانگی درد (تلفیقی از حس (پنج گانه ) و هیجان) را انکار کرد و مسائل روانشناختی بر ادراک شدت و کیفیت درد موثر است