یاتاقان چیست؟
خرابی یاتاقان خودرو یکی از اتفاقات ناگواری است که برای هر راننده وسیله نقلیه ای ممکن است رخ دهد. این خرابی به دلیل بالا رفتن دمای یاتاقان، بیشتر از حد ظرفیت آن، رخ داده و منجر به از دست رفتن شکل و فرم اصلی آن می شود.
به طور کلی، اگر بخواهیم این قطعه را در یک جمله توصیف کنیم، به وسیله ای گفته می شود که امکان حرکت بین دو قطعه دیگر را میسر می سازد.
در واقع به منظور کاهش اصطکاک بین دو قطعه ای که به صورت چرخشی با یکدیگر درگیر هستند، از یاتاقان (“bearing”) استفاده می شود. این قطعه به صورت نیم دایره ای شکل بوده و داخل آن ساچمه های فلزی قرار گرفته اند. این ساچمه ها به واسطه روغن روان شده و با اصطکاک بسیار کم، دارای حرکت چرخشی می باشند.
این قطعه از جنس فلز بوده و در برابر ضربه و حرارت مقاومت بالایی دارد.ساختمان نیم دایره ای شکل آن، شامل یک پوسته بیرونی (از جنس برنز یا فولاد) و چند لایه از جنس آلیاژ فلزات قلع، مس، سرب یا جیوه، آنتیموان، آلومینیوم و گالیوم می باشد.
تغییر ترکیبات نام برده شده، بر وزن یاتاقان نقش مستقیمی داشته و نوع ترکیب، در موتور های مختلف، بر اساس تعداد یاتاقان های به کار گرفته شده، تعیین می گردد.
ضخامت مواد یاتافانی در محدوده چند هزارم اینچ بوده و در موتور های مختلف، از تعداد مختلفی از آنها استفاده می شود. هم چنین، بسته به وزن موتور، از این مواد، در 2، 3 و یا 4 لایه روی پوسته استفاده می شود.
لازم به ذکر است که در خودرو از یاتاقان های مختلفی استفاده می شود که یکی از مهم ترین آنها، یاتاقان موتور می باشد. این قطعه در داخل پیشرانه و بین میل لنگ و شاتون قرار گرفته است. با توجه به تعریفی که قبلا از یاتافان داشتیم، ابن قطعه از اصطکاک بین شاتون و میل لنگ می کاهد.
تا به اینجا متوجه شدیم که یاتاقان و روغن موتور به صورت موازی، منجر به کاهش اصطکاک و سایش میان اجزای موتور می شوند. اگر وظایفی که یاتافان در سیستم خودرو بر عهده دارد را بخواهیم معرفی کنیم، به صورت زیر دسته بندی می شوند:
یک یاتاقان مرغوب و با کیفیت باید دارای خصوصیات زیر باشد:
تا به اینجا، ما به معرفی یاتاقان و نقش آن در خودرو پرداختیم. در ادامه این مقاله، قصد داریم شما را با انوع یاتاقان ها براساس نوع دسته بندی آشنا کرده و هم چنین به معرفی انواع فرسودگی ها و موارد مرتبط با خرابی یاتاقان خودرو بپردازیم.
انواع یاتاقان ها
پیش از اینکه به بررسی علائم خرابی یاتاقان خودرو بپردازیم، بهتر است که با انواع دسته بندی این قطعه مهم در خودرو آشنا شوید.
به طور کلی، یاتاقان هایی که در صنعت مورد استفاده قرار می گیرند، دارای دو نوع ثابت و یا متحرک می باشند.
یاتاقان های ثابت همانند یک تکیه گاه برای میل لنگ عمل کرده و میل لنگ در داخل آنها به صورت آزادانه می چرخد.
ساختمان داخلی آن به گونه ای است که متشکل از دو عدد نیم دایره بوده که نیمی از آن، با بخش زیرین محفظه میل لنگ، به صورت یکپارچه می باشد.
معمولا هر میل لنگ دارای دو عدد یاتاقان ثابت در دو طرف خود می باشد. در موتور هایی که دارای بیشتر از یک عدد سیلندر می باشند، یاتاقان ثابت در وسط میل لنگ نیز قرار می گیرد.
جنس آن بخش داخلی از یاتاقان که با میل لنگ در تماس است، از جنس آلیاژی از فلزات نرم بوده و در صورتی که روغن کاری یاتاقان ها به خوبی انجام نپذیرد، در نتیجه مالش و ساییدگی با میل لنگ، می سوزد.
نوع دوم یاتاقان های مورد استفاده در صنعت، نوع متحرک آنهاست. این یاتاقان ها، با نام “یاتاقان دسته پیستون” نیز شناخته می شوند که از نظر ساختمان داخلی، بسیار شبیه به یاتاقان های ثابت می باشند.
محل قرار گیری یاتاقان متحرک در قطر داخلی شاتون بوده و وظیفه آن، جلوگیری از خوردگی شاتون و میل لنگ می باشد.
تفاوت اصلی که این نوع یاتاقان با یاتاقان ثابت دارد این است که یاتاقان متحرک همراه با دسته پیستون حرکت کرده و میل لنگ درون آنها دارای یک حرکت دورانی می باشد.
و اما یک نوع دسته بندی دیگر برای یاتاقان ها وجود دارد و آن هم دسته بندی بر اساس نوع عملکرد می باشد. بر این اساس، یاتاقان به دسته های زیر تقسیم می شوند:
در ادامه، هر کدام از موارد فوق را به صورت جداگانه توضیح خواهیم داد:
یاتاقان ساده: این نوع یاتاقان ها به دلیل اصطکاک زیادی که متحمل می شوند، طول عمر بالایی نداشته و دارای کارآیی بیشتر در سرعت های پایین می باشند. یاتاقان های بوش ها، نوعی از یاتاقان های ساده می باشند.
یاتاقان غلتشی: در ساختمان این یاتاقان ها، به منظور کاهش اصطکاک، از ساچمه و غلتک استفاد می شود. از آنجایی که این نوع یاتاقان ها در معرض دما و ارتعاش هستند، نیاز به مراقبت دارند.
یاتاقان مرصع: در این نوع یاتاقان ها، به واسطه پیچیدن یکی از قطعات خارج از مرکز، تحمل نیرو صورت می پذیرد. در صورت رسیدگی به موقع به آنها، دارای طول عمر بالایی می باشند. سرعت این نوع یاتاقان ها پایین می باشد.
یاتاقان لغزشی: در این نوع یاتاقان ها، تحمل نیرو به واسطه سیال انجام می پذیرد. از‌آنجایی که یاتاقان لغزشی فقط هنگام شروع و پایان کار دچار مقدار کمی فرسایش می شود، نیازمند مراقبت خاصی نمی باشد. و از آنجایی که اصطکاک کمی متحمل می شود، دارای طول بیشتری نسبت به سایر انواع یاتاقان است.
یاتاقان مغناطیسی: تحمل نیرو در این نوع یاتاقان، توسط یک میدان مغناطیسی امکان پذیر می شود. در واقع این میدان مغناطیسی، از برخورد دو جسم فلزی به یکدیگر جلوگیری میکند. انرژی مصرفی در این نوع یاتاقان ها بالا بوده و سرعت و طول عمر نامحدودی نیز دارند.
یاتاقان خمشی: از این نوع یاتاقان ها در سیستم های هم تراز نوری استفاده شده و دارای سرعت بسیار خوبی می باشند.
ما در بخش بعدی، به معرفی نشانه های مرتبط با خرابی یاتاقان خودرو ، که آشنایی با آنها نقش بسیار زیادی در جلوگیری از وارد شدن آسیب جدی به وسیله نقلیه شما خواهد شد، خواهیم پرداخت.
علائم و دلایل خرابی یاتاقان خودرو
همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، یاتاقان ها یکی از اصلی ترین و حساس ترین قطعات یدکی خودرو محسوب می شوند که فرسودگی آنها می تواند منجر به مختل شدن عملکرد خودرو شود. بنابراین آشنایی با موارد مرتبط با خرابی یاتاقان خودرو امری بسیار حائز اهمیت می باشد.
نشانه های خرابی یاتاقان خودرو شامل موارد زیر می باشد:
قفل شدن پیشرانه و عدم روشن شدن آن: این حالت مربوط به زمانی می باشد که راننده استارت می زند، ولی موتور به هیچ عنوان روشن نمی شود. بنابراین به احتمال زیادی شما با خرابی یاتاقان خودرو مواجه شده اید و به اصطلاح،خودروی شما یاتاقان زده است.
شنیدن صدای تق تق هنگام گاز دادن: در صورتی که هنگام گاز دادن و یا بالا بردن دور موتور، صدای تق تق از پیشرانه به گوشتان رسید، یکی از دلایل می تواند خرابی یاتاقان خودرو باشد. در صورت مواجه شدن با چنین مشکلی، بدون اینکه موتور را روشن کنید، به یک مکانیک متخصص مراجعه کنید.
روشن شدن چراغ چک: یکی از دلایل روشن شدن چراغ چک، می تواند خرابی یاتاقان خودرو باشد. البته روشن شدن چراغ جک می تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد.
کاهش قدرت موتور: در صورتی که احساس کردید موتور عملکرد سابق را نداشته و هنگام گاز دادن با مشکل مواجه می شوید، یکی از دلایل می تواند به خرابی یاتاقان خودرو مرتبط شود.
تا به اینجا، با نشانه های خرابی یاتاقان خودرو آشنا شدید. در ادامه قصد داریم شما را با دلایل فرسودگی این قطعه نیز آشنا کنیم.
عواملی که می توانند منجر به خرابی یاتاقان خودرو شوند، شامل موارد زیر می باشند:
گرم شدن بیش از حد پیشرانه: جالب است بدانید که بالا رفتن دمای موتور به هر دلیلی منجر به خرابی یاتاقان خودرو می شود. بنابراین توجه ویژه به این موضوع، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی یاتاقان ها خواهد داشت.
سرعت بالای خودرو: در صورتی که دور موتور یکباره افزایش یابد، فشار زیادی به یاتاقان ها وارد شده و شما شاهد خرابی یاتاقان خودرو خواهید بود.
استفاده از روغن موتور نامرغوب: استفاده از روغن موتور بی کیفیت و هم چنین عدم تعویض به موقع آن، می تواند نقش مهمی در خرابی یاتاقان خودرو داشته باشد. عدم توجه به این دو موضوع، می تواند منجر به جرم گرفتن فیلتر روغن و مجاری عبور روغن موتور شود.
خرابی پمپ بنزین: در صورت به کارگیری روغن موتور نامرغوب، پمپ روغن خودروی شما دچار خرابی می شود. در صورتی که پمپ روغن خراب باشد، روغن کاری قطعات مختلف به درستی صورت نگرفته و به تبع آن، اصطکاک میان قطعات کاهش نمی یابد.
