متأسفانه بسیاری بر این گمان هستند که دین عبارتست از نماز و روزه و خیرات و حجّ و امثالهم . درحالیکه اینها فروع دین هستند. « فرع » به معنای میوه و ثمره و معلول است، که بطور طبیعی از اصل یک واقعه ای رخ می نماید . اصول دین دو جنبه دارد : اصول عملی و اصول اعتقادی !
اصول اعتقادی دین ما همانها هستند که همه می دانیم یعنی توحید و نبوّت و معاد و عدل و امامت . اینها جنبه ذهنی و احساسی دین است و امری درونی و نامرئی است .
و اما اصول عملی دین همانهایی هستند که اکثر ما از یادشان می بریم و عبادات (نماز ، روزه و ...) را همان اصول عملی دین می پنداریم . در حالیکه عبادات محصول ثانویه عمل به اصول دین هستند و اموری کاملاً شخصی و معنوی محسوب می شوند .
وامّا اصول عملی دین چیست ؟ صداقت ، قناعت ، سخاوت ، صبر، عفّت ، ادب ، خویشتن داری ، محبّت ، رزق حلال ، دوری از زنا و ربا و ریا و... ، اینها همان اخلاق فطری بشرند و ارکان همه مذاهب حقّه الهی می باشند.
انسان به میزانی که این اصول را در زندگی روزمره به فعل در می آورد به باور قلبی اصول اعتقادی دین می رسد و به تدریج عبادات که میوه های وجود یک موٌمن هستند بصورت نیازی روحانی آشکار میشوند که جملگی قلمرو پرستش پروردگارند .
درواقع اصول عملی دین موجب تقرّب انسان به خداوند شده و این تقرّب موجب پرستش می شود و نماز وروزه و انفاق و جهاد و ابلاغ معارف دینی پدید می آیند.
️برخی می پندارند که برای دین دار شدن و ایمان آوردن بایستی عبادت کرد و خیرات داد و امثالهم . در حالیکه برای ورود بر دین خدا و قلمرو ایمان الهی بایستی زندگی را بر اساس فطرت و احکام اخلاق اصلاح نمود . بایستی دروغ و ریا و حرص و بخل و تهمت و حرام خواری و روابط نامشروع را از اعمال خود پاک نمود و این همان رویکرد به خداوند است .
این همان ورود به دین و حرکت بسوی اوست . این حرکت چون به حریم الهی می رسد موجب عبادات می شود همانطور که انسان به هنگام ورود به خانه یک سلطان یا استادی ، کرنش می کند و ادب بجا می آورد و اظهار ارادت می کند. در غیر اینصورت انجام عبادات یک تئاتر است یعنی دین نمائی . واین همان نفاق است.
کسی که دروغ می گوید و تهمت ناروا می زند و نماز هم می خواند . کسی که شغل حرام دارد و زکوة می دهد . کسی که ربا می خورد و به حجّ می رود و..... در واقع مشغول اشدّ معصیت به خداست و خداوند را به گمان خود فریب می دهد . این نفاق است که پست ترین مقام بشر در جهان می باشد و منافقین هم ملعون ترین مردمان در نزد خدا هستند.
دین از توبه آغاز می شود که همان ترک امیال و رفتار نادرست است و سپس انابه آغاز میگردد که رویکرد به فروع دین است .
اول باید از دنیا پرستی و مردم پرستی دست کشید وسپس به خداپرستی یعنی نماز روی آورد.
️اوّل بایستی از حرام خواری دست کشید و سپس روی به خمس و زکوة و انفاق نمود .
اول بایستی از اشاعه جهل و دروغ و جنون دست کشید و سپس به ابلاغ دین و امر به معروف و نهی از منکر پرداخت .
️اول بایستی از نژاد پرستی و خانه و خاندان پرستی دست کشید و سپس روی به خانه خدا (حج) نمود
اول بایستی از جنگ برای دنیا دست کشید و سپس برای دین خدا جهاد کرد و .....
مرحله اول همان اصول عملی دین است و مرحله دوم نیز فروع عملی دین محسوب می شوند که متعاقباً پدید می آیند . ولی بسیاری بطور وارونه عمل می کنند و اینگونه است که یک دین وارونه و یک زندگی و هویت وارونه رخ میدهد . هم عرق می خورد و هم نماز می خواند . هم مال مردم می خورد و هم خیرات میدهد . هم دروغ می گوید و هم قسم بخدا می خورد و.... و این موجب پیدایش جنون است « ودر آن روز ملائک می گویند پروردگارا اکثر مردم که خود را خداپرست می نامند پس چرا دیوانه اند» -قرآن
یکی از بزرگترین علّت نفاق و جنون و پوچی و بی هویتی ما اینست که فروع دین را بجای اصول دین گرفته ایم و اصول عملی دین را از یاد برده ایم. حتی اصول اعتقادی دین(توحید و نبوت و معاد و..) تا زمانیکه اصول عملی دین اجرا نشود تبدیل به یک باور قلبی و یقین نمی شود .
آنچه که موجب ایمان به خدا و قیامت می شود نماز و روزه نیست بلکه صدق و قناعت و عفّت است یعنی تقوا . عبادات محصول ایمان قلبی هستند و گرنه ابن ملجم می پرورند . و ایمان قلبی محصول عمل به تقوا می باشد . انسان بی تقوائی که نماز می خواند و به حجّ می رود و امر به معروف و نهی از منکر می کند در واقع برعلیه دین خدا می جنگد و موجب بی آبروئی دین است .
به همین دلیل خداوند در سوره ماعون ، نمازگزاران سهوی و ریائی را از دشمنان دین نامیده است. دین راهی است که به خدا می رسد . و کسی که بواسطه اصلاح اعمال به حریم الهی رسید اقامه صلواة میکند یعنی به خدا سلام می کند و با اوسخن می گوید .
در غیر اینصورت نماز و روزه و حج و خیرات به مثابه حق حساب و رشوه دادن به خداست و خدا هم رشوه نمی پذیرد و رشوه دهندگان را رسوا می کند وعباداتشان را تبدیل به عذاب می کند .
️دین از تقوا آغاز شده و سپس موجب ایمان به توحید و نبوت و معاد می گردد و مولد عبادات است . ولی بسیاری از مردم این راه را وارونه می پیمایند و لذا بجای اینکه بخدا برسند به شیطان و دوزخ می رسند وآنگاه می گویند که دین خرافه است و موجب بدبختی می شود چون هر چه نماز خواندیم و خیرات دادیم پاسخی نشنیدیم .
☀️منبع :کتاب دائرة المعارف عرفانی جلد2 اثر استادعلی اکبرخانجانی
