یک تکنیک خیلی مهم که در عکاسی و به خصوص در زمان شروع عکاسی باید یاد بگیرید، مفهوم فوکوس است. در صورتی که به خوبی فوکوس نکنید حتی در صورتی که تمامی تنظیمات دوربین شما هم به درستی انجام شده باشد، باز هم با عکس‌هایی تار مواجه خواهید شد.
بسته به سوژه‌ای که دارید، عمل فوکوس ممکن است یک امر ساده و یا یک موضوع کاملا پیچیده باشد. برای مثال فوکوس در یک منظره‌ی ثابت با فوکوس روی یک پرنده‌ی در حال پرواز خیلی متفاوت است. این راهنما تمامی مواردی که در مورد مفهوم فوکوس، فوکوس صحیح و ثبت تصاویر واضح باید بلد باشید را پوشش می‌دهد؛ تا انتها با ما همراه باشید:
در تمامی تصاویری که شما می‌گیرید، یک صفحه‌ی فوکوس (Focus Plane) وجود دارد. این بخش فضایی است که توانایی این را دارد که تا جای ممکن واضح باشد.
برخی از افراد صفحه‌ی فوکوس را مثل پنجره‌ای می‌بینند که در مقابل صحنه‌ی مورد نظر شما قرار گرفته است. تمامی عناصر داخل تصویر که از این پنجره قابل مشاهده هستند در فوکوس هستند. به عقب و جلو کردن صفحه‌ی فوکوس برای رسیدن به تصویر مورد نظر خودتان و قرار دادن سوژه در وضوح کامل فوکوس کردن گفته می‌شود.
در تجهیزات امروزی، عمل فوکوس معمولا داخل لنز انجام می‌شود و عناصر داخلی آن برای تغییر مسیر اپتیکال نور عقب و جلو می‌شوند. در صورتی که شما لنز را به صورت فیزیکی از دوربین خودتان دور کنید، محل قرارگیری صفحه‌ی فوکوس را تغییر خواهید داد. (اکستنشن تیوب‌ها نیز در عکاسی ماکرو چنین کاربردی دارند)
عمل فوکوس معمولا به صورت خودکار و یا دستی انجام خواهد شد. فوکوس خودکار یا اتوفوکوس به زمانی گفته می‌شود که سیستم دوربین با استفاده از یک موتور عناصر داخل لنز را برای تغییر فوکوس جابجا خواهد کرد. در فوکوس دستی شما باید یک حلقه یا مکانیسم مشابه روی لنز را بچرخانید تا به فوکوس مناسب برسید.
در روزهای ابتدایی عکاسی تمامی لنزها فقط توانایی فوکوس به صورت دستی را داشتند. اتوفوکوس یک اختراع نسبتا جدید در تاریخ عکاسی است و اولین بار در سال 1977 از آن رونمایی شد. با این وجود هنوز هم یک تکنولوژی خیلی مهم است.
سیستم‌های اتوفوکوس از یک موتور داخل دوربین و یا لنز برای فوکوس کردن روی سوژه‌ای که شما به صورت خودکار یا دستی انتخاب کرده‌اید استفاده می‌کند. بنابراین کافیست فقط یک کلید روی دوربین را فشار دهید تا دوربین روی سوژه‌ی موردنظر شما فوکوس کند.
خیلی از عکاس‌ها به جای فوکوس دستی بیشتر از فوکوس خودکار استفاده می‌کنند. دلیل اصلی این موضوع هم فقط سادگی این موضوع است زیرا فوکوس خودکار ساده‌تر از فوکوس دستی است. همچنین اتوفوکوس سریع‌تر نیز هست و در خیلی از موارد گزینه دقیق‌تری هم می‌باشد. به همین خاطر است که عکاس‌های حیات وحش به شدت به اتوفوکوس وابسته هستند.
با این وجود فوکوس دستی هم به دلایل محکمی تابحال باقی مانده است. در صورتی که دوربین شما با فوکوس کردن مشکل داشته باشد. برای مثال در شرایط تاریک، فوکوس دستی می‌تواند تمامی مشکلات موجود را از بین ببرد و تنظیمات دقیقی که دوربین ممکن است نتوانسته باشد را انجام دهد. در صورتی هم که لنز خودتان را روی فوکوس دستی تنظیم کنید، می‌توانید فوکوس را در مجموعه‌ای از تصاویر پشت سر هم قفل کنید. با وجود اینکه خیلی از عکاس‌ها بیشتر از فوکوس خودکار استفاده می‌کنند اما بهتر است که با هر دو سیستم موجود به صورت کامل آشنا باشید.
برای استفاده از اتوفوکوس از بین لنز و دوربینی که در اختیار دارید، حداقل یکی از آن‌ها باید یک موتور اتوفوکوس داشته باشد. این موضوع به نظر خیلی ساده است اما لنزهای اتوفوکوس همیشه موتور داخلی ندارند و تمامی دوربین‌های موجود در بازار نیز موتور فوکوس ندارند. برای مثال در صورتی که از دوربین‌هایی مثل نیکون D3500 و D5600 (یا مدل‌های قدیمی موجود در همین خط تولید) برای عکاسی استفاده می‌کنید باید از لنزهای سری AF-S و یا AF-P استفاده کنید تا توانایی اتوفوکوس را داشته باشید و از لنزهای AF-D تا جای ممکن دوری کنید.
برای آشنایی با مفهوم فوکوس لزوما شما نباید با تمامی علم پشت سیستم‌های اتوفوکوس آشنا باشید ولی باید دو نوع سیستم اتوفوکوس متداول در بازار یعنی تشخیص فاز و تشخیص کنتراست را به خوبی بشناسید. هر کدام از این دو سیستم نقاط قوت و ضعف مختص خودشان را دارند:
داشتن این اطلاعات در مورد مفهوم فوکوس خیلی خوب است اما چطور می‌توانید برای یک عکس خاص یکی از این دو حالت را فعال کنید؟ جالب است بدانید که این کار خیلی ساده است. در اکثر دوربین‌های DSLR هر وقت شما از طریق منظره‌یاب از اتوفوکوس استفاده می‌کنید سیستم تشخیص فاز درگیر می‌شود و زمانی که از صفحه نمایش برای اتوفوکوس استفاده می‌کنید هم سیستم تشخیص کنتراست درگیر خواهد شد. بنابراین فقط کافیست بسته به نیاز خودتان منظره‌یاب یا Live View را انتخاب کنید. (اکثر دوربین‌های بدون آینه فقط یک سیستم اتوفوکوس دارند و شما نمی‌توانید سیستم اتوفوکوس دوربین خودتان را تغییر دهید.)
به یاد داشته باشید که همیشه یک «صفحه‌ی فوکوس ایده‌آل» در تمامی تصاویر وجود دارد و اغلب اوقات سوژه اصلی شما هم داخل همان صفحه قرار دارد. با استفاده از هر دو سیستم تشخیص فاز و تشخیص کنتراست می‌توانید به این صفحه‌ی فوکوس ایده‌آل دست بیابید. فقط موضوع این است که تشخیص فاز این کار را خیلی سریع انجام می‌دهد و عمل ردیابی را هم خیلی خوب انجام می‌دهد ولی سیستم تشخیص فاز برای سوژه‌های ثابت از دقت بیشتری برخوردار است.
یکی دیگر از تصمیمات مهمی که باید در زمان استفاده از اتوفوکوس بگیرید، انتخاب حالت فوکوس است. دو گزینه خیلی مهم که در اختیار دارید اتوفوکوس پیاپی و تکی است.
برخی دوربین‌ها یک حالت سوم هم دارند که تحت عنوان Auto-Servo شناخته می‌شود. این حالت صحنه را آنالیز می‌کند و یکی از این دو گزینه را انتخاب می‌کند. حتی در صورتی که دوربین شما چنین حالتی هم دارد، اطلاع از اینکه هر کدام از این حالت‌ها چه کاری انجام می‌دهد خیلی مهم است زیرا انتخاب خودکار همیشه دقیق نیست و ممکن است دچار اشتباه شود.
در صورتی که از اتوفوکوس استفاده می‌کنید، ما به شما توصیه می‌کنیم که از حالت Single-Servo برای عکاسی منظره و معماری معمولی استفاده کنید و برای انواع دیگر عکاسی مثل عکاسی حیات وحش و ورزشی، حالت Continues-Servo را انتخاب کنید.
یکی از بخش‌های خیلی مهم در مورد مفهوم فوکوس انخاب حالت منطقه‌ی اتوفوکوس است. با استفاده از این بخش است که به دوربین می‌گوئید قصد دارید از چه استراتژی فوکوسی استفاده کنید. نکته‌ی خیلی مهمی که باید در مورد این حالت‌ها بدانید این است که سیستم اتوفوکوس از نقاط فوکوس تشکیل شده است. این نقاط در قسمت‌هایی قرار دارند که دوربین می‌تواند روی آن‌ها فوکوس کند.
معمولا تعداد نقاط بیشتر بهتر است و نشان دهنده‌ی پوشش بهتر است. زمانی که دوربین شما چندین نقطه‌ی فوکوس داشته باشد که بخش بزرگتری از تصویر را پوشش داده‌اند ردیابی سوژه خیلی راحت‌تر است. با این وجود، شما باید به دوربین بگوئید که چطور از این نقاط استفاده کند وگرنه به تنهایی نمی‌توانند خیلی به شما کمک کنند. اینجاست که حالت‌های منطقه‌ی اتوفوکوس وارد می‌شوند:
همه‌ی دوربین‌های موجود در بازار از تمامی این گزینه‌ها پشتیبانی نمی‌کنند و برخی دوربین‌ها حالت‌های دیگری هم (به خصوص برای اتوفوکوس در زمان فیلمبرداری) دارند. اسم این حالت‌ها نیز بسته به دوربین شما ممکن است متفاوت باشد اما ساختار کلی آن‌ها خیلی متفاوت نیست.
به سرعت متوجه خواهید شد که کدام حالت منطقه‌ی اتوفوکوس برای شما مناسب‌تر است و چگونه می‌توان در شرایط خاص، عکس‌های با کیفیت بیشتری بگیرید. با این وجود برای یادگیری کامل این حالت‌ها به زمان و تمرین خیلی زیادی نیاز دارید و چیزی نیست که بتوانید یک شبه آن را یاد بگیرید.
یکی دیگر از چیزهایی باید برای درک مفهوم فوکوس بلد باشید، آشنایی با کلید AF-On است. به صورت پیشفرض اکثر دوربین‌ها وقتی که شما کلید شاتر را تا نیمه فشار می‌دهید به صورت خودکار فوکوس می‌کنند. این قابلیت خیلی موثر است اما برخی اوقات شما نیاز دارید که این دو عملکرد (فوکوس کردن و عکاسی) از هم جدا باشند. اکثر دوربین‌ها به شما اجازه می‌دهند با اختصاص دادن عمل فوکوس به یک کلید دیگر این کار را انجام دهید و عمل فوکوس را از کلید شاتر جدا کنید. این کلید معمولا با اسم کلید AF-On شناخته می‌شود و به آن فوکوس دکمه پشتی هم گفته می‌شود.
AF-On دقیقا مثل فشار دادن کلید شاتر تا نیمه است ولی معمولا در جای دیگری قرار دارد. این موضوع خیلی مهم به نظر نمی‌رسد اما شرایط متعددی وجود دارد که شما می‌خواهید وقتی کلید شاتر را فشار می‌دهید دوربین دوباره عمل فوکوس را انجام ندهد؛ به همین خاطر AF-On یک قابلیت ضروری است. توصیه می‌کنیم در صورت امکان از این کلید به جای کلید شاتر استفاده کنید. این عمل هیچ نکته منفی ندارد و در واقع سرشار از نکات مثبت است.
بیشتر بخوانید : راهنمای جامع حالت‌های اتوفوکوس
ممکن است بپرسید که کلید AF-On چه زمانی به شما کمک می‌کند؟
به خاطر همین دلایل و دلایل دیگر ما به شما توصیه می‌کنیم که به جای استفاده از فوکوس نیم شاتر، از کلید AF-On برای فوکوس استفاده کنید. در صورتی که همیشه از کلید شاتر برای فوکوس استفاده کرده‌اید، ممکن است چند روز اول استفاده از کلید AF-On برای فوکوس خیلی سخت باشد اما این موضوع چیزی است که از آن پشیمان نخواهید شد. (برخی دوربین‌ها کلید AF-On ندارند اما شما می‌توانید یکی از کلیدهای دیگر را برای این موضوع شخصی‌سازی کنید.)
اغلب اوقات شما باید روی سوژه‌ی اصلی خودتان فوکوس کنید. معمولا در زمان عکاسی از اشخاص باید روی یکی از چشم‌های آن‌ها فوکوس کنید. همین موضوع برای عکاسی حیات وحش، رویداد و… نیز صدق می‌کند. با این وجود برخی اوقات کمی آزادی هنری برای فوکوس کردن در اختیار دارید. برای مثال تصور کنید که قرار است از یک گل عکاسی کنید؛ در این موقعیت باید روی نزدیک‌ترین گلبرگ آن فوکوس کنید یا روی مرکز گل؟ هیچکدام از این دو گزینه اشتباه نیستند و شما می‌توانید از هر کدام که تشخیص می‌دهید استفاده کنید. این موضوع به احساسی که شما می‌خواهید با استفاده از عکس خودتان منتقل کنید بستگی دارد.
واضح‌ترین سوژه در تصویر باعث جلب توجه مخاطب خواهد شد. شما می‌توانید از این موضوع به نفع خودتان استفاده کنید. در صورتی که بخواهید می‌توانید روی بخشی که بیننده انتظار ندارد فوکوس کنید تا توجه او را به بخش خاصی از تصویر منعطف کنید. برای مثال در عکاسی پرتره می‌توانید به جای فوکوس روی چشم‌های سوژه روی دست‌های او فوکوس کنید. هیچ قانون سفت و سختی برای اینکه روی چه جایی فوکوس کنید وجود ندارد و این موضوع یک تصمیم هنری و خلاقانه است.
یکی از تکنیک‌هایی که ممکن است پس از درک مفهوم فوکوس اسم آن را خیلی زیاد بشنوید، انباشت فوکوس نام دارد. با استفاده از این متد شما می‌توانید چندین عکس بگیرید که فوکوس آن‌ها روی نقاط مختلفی انجام شده است و سپس واضح‌ترین قسمت هر عکس را با هم ترکیب می‌کنید تا به یک عکس کاملا واضح برسید. در شرایط ایده‌آل تمامی قسمت‌های عکس نهایی واضح خواهند بود.
بیشتر بخوانید : عمق میدان و عمق فوکوس چه تفاوتی با هم دارند؟
انباشت فوکوس به خصوص برای عکاسی ماکرو و منظره که رسیدن به یک عکس واضح از ابتدا تا انتها غیرممکن است، خیلی موثر خواهد بود. با این وجود این متد مشکلات خاص خودش را هم دارد. در صورتی که هر کدام از عناصر داخل عکس ثابت نباشد و حرکت کند، انباشت فوکوس تقریبا غیرممکن خواهد بود. حتی در بهترین سناریو ممکن هم این تکنیک به زمان بیشتری در زمان عکاسی و ادیت نیاز دارید. اما برخی اوقات انباشت فوکوس تنها روش ممکن برای دستیابی به عمق میدان کافی در یک عکس خواهد بود. البته باید به یاد داشته باشید که انباشت فوکوس یک تکنیک تخصصی است و اشتباه کردن در آن خیلی ساده خواهد بود. به همین خاطر فقط وقتی که هیچ گزینه دیگری در اختیار ندارید از آن استفاده کنید.
فوکوس یک موضوع پیچیده در عکاسی است و درک آن نیز خیلی مهم است. زمانی که عکس‌های شما به خوبی فوکوس شده باشند واضح و با جزئیات خواهند بود و نشان‌دهنده‌ی مهارت و مقصود عکاس هستند. این موضوع در انواع مختلف عکاسی از عکاسی ورزشی گرفته تا منظره صادق است. بهتر است به سرعت این مفهوم را از روش درست خودش یاد بگیرید تا در طول مسیر دچار عادت‌های بد نشوید.
امیدواریم این راهنما توانسته باشد به شما کمک کند که در مسیر درست قرار بگیرید و به صورت کامل با مفهوم فوکوس آشنا شده باشید. در صورتی که سوال خاصی در مورد نحوه‌ی فوکوس صحیح و مفهوم فوکوس دارید، از طریق قسمت نظرات همین مطلب با ما در ارتباط باشید.
جهت خواندن مطالب بیشتر به سایت نورنگار مراجعه نمایید.
