عکاسی خیابانی یکی از چالش برانگیزترین و پرکاربردترین ژانرهای عکاسی است. ثبت تصویر از افراد در محیط روزمره‌شان کار آسانی نیست. عکاسی خیابانی به صبر، سخت کوشی و گاه به شجاعت نیاز دارد تا بتوانید به غریبه‌های نزدیک شوید و از آن‌ها عکس بگیرید. این ژانر از ژانرهای عکاسی مستند، منظره یا پرتره کاملا متفاوت است و می‌توان آن را جزو ژانرهای دشوار عکاسی قرار داد. چرا که در این ژانر علاوه بر تلاش برای ثبت صحنه‌های واقعی با پس‌زمینه‌های جالب، باید قوانین و حقوق عکاسی خیابانی نیز رعایت شود. هر ملتی قوانین و عرف متفاوتی در رابطه با حریم خصوصی دارد و دولت هر کشور تعیین کننده میزان آزادی عکاس در عکاسی خیابانی است.
عکاسی خیابانی شاید در ابتدا ذهنتان را به سمت عکاسی برای گالری بکشاند اما ما در این مقاله قصد داریم در مورد تمامی قوانین عکاسی خیابانی در ایران که در آن‌ها بحث حریم شخصی و حقوق سوژه و عکاس مطرح است، صحبت کنیم. مانند عكاسانی که در رسانه‌ها، نهادهای دولتی یا شخصی کار می‌کنند و در فضاهای عمومی و مواجهه با مردم کار خود را پیش می‌برند.
یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های این نوع عکاسی، عكاسی خبری است که شامل عکاسی برای روزنامه، سایت‌های خبری یا صفحات شبکه‌های اجتماعی است. کمتر از سه دهه پیش عكس‌ها فقط كاركرد تزیینی داشتند و بیشتر برای جلوه دادن به روزنامه‌ها استفاده می‌شدند. اما امروزه اصلی‌ترین روش خبررسانی و انتقال مفاهیم محسوب می‌شوند.
در ادامه تمامی قوانین حریم خصوصی درباره عکاسی خیابانی و خبری و همچنین عکاسی از اماکن مختلف را بررسی خواهیم کرد. تمامی مواردی که در ادامه ذکر می‌کنیم برگرفته از اظهارات کامبیز نوروزی، حقوقدان و كارشناس رسانه در نشست «حقوق حرفه‌ای فتوژورنالیسم در ایران» است. اگر در زمینه عکاسی خیابانی و خبری فعالیت دارید یا قصد شروع عکاسی در این ژانر‌ها را دارید، آشنایی با قوانین عکاسی خیابانی در ایران برایتان ضروری خواهد بود. پس با ما همراه شوید.
بیشتر بخوانید : دوربین مناسب عکاسی خیابانی
فهرست مطالب پنهان
عكاسی در فضاهای نیمه خصوصی، نیمه دولتی
عكاسی از حریم خصوصی سلبریتی‌ها و مسئولین
?
شاید تا به حال به هنگام عکاسی خیابانی با اعتراض افرادی که در کادر دوربینتان قرار دارند مواجه شده و بیخیال ثبت تصویر شده باشید. اما آیا واقعا حق با آن‌ها بوده است؟ چیزی که در این شرایط اهمیت پیدا می‌کند تعیین حریم خصوصی افراد است. برای اینکه بتوانید فضای عمومی و خصوصی را از هم بازشناسید، دولت و حقوق دانان‌رسانه‌ای، این حریم‌ها را مطابق با عرف جامعه تعیین می‌کنند. بنا به قوانین، فضاهایی كه افراد زیادی بدون اجازه می‌توانند در آن رفت و آمد کنند، فضای عمومی تلقی می‌شود.
برای مثال خیابان، سازمان‌ها و شركت‌های دولتی، راهروی وزارت‌خانه‌ها و ادارات دولتی، استادیوم‌های ورزشی و از این قبیل مکان‌ها که افراد زیادی می‌توانند بلیط خریده و وارد آن شوند، فضای عمومی محسوب می‌شوند. و طبق قوانین عکاسی خیابانی در ایران ، عکاسی در فضاهای عمومی آزاد است. البته با رعایت مواردی که در ادامه توضیح خواهیم داد.
تعیین فضاهای خصوصی و نیمه خصوصی توسط اداره اماکن صورت می‌گیرد که بر اساس مقررات این اداره، رستوران‌ها، سالن‌های تئاتر و همایش‌ها، سالن‌های كنسرت و سالن‌های ورزشی با اینکه مكان‌های عمومی هستند، اما نیمه خصوصی و نیمه عمومی محسوب می‌شوند. در بسیاری از این فضاها، افراد یا محوطه کوچکی به عنوان حریم خصوصی دارند یا مکان‌های خصوصی مانند اتاق در این مکان‌ها وجود دارد و یا فعالیتی که در این مکان‌ها صورت می‌گیرد دارای ارزش مادی و معنوی برای سازنده اثر است. مانند تولیدات سینما و تئاتر که عكاس بدون کسب مجوز، امکان عکاسی از صحنه تئاتر را ندارد. بطور کلی برای ورود به فضاهای نیمه خصوصی و عكاسی از آن‌ها باید از صاحب مکان یا اداره مربوطه مجوز گرفته شود.
بیشتر بخوانید : 30 عکاس خیابانی که باید بشناسید
حریم خصوصی به هر فضایی گفته می‌شود که مربوط به شخص یا اشخاص خاصی بوده و اطلاعاتی در آن وجود دارد که فاش و عمومی شدن آن برای این افراد ضرر رسان است و یا علاقه‌ای به فاش شدن آن‌ها ندارند. حریم خصوصی در هر کشور و سنتی تعریف خاصی دارد. برای مثال حرم خصوصی ایرانیان با حریم خصوصی مردم کشور‌های اروپایی کاملا متفاوت است و حتی ممکن است حریم خصوصی در شهر‌های مختلف یک کشور نیز متفاوت باشد.
از نظر قانون عکاسی خیابانی عکس گرفتن از خانه، اتومبیل، اتاق هتل، مسافرخانه، چادر، بطور کلی هر جایی كه فرد در آن سكونت دارد، جزو فضاهای خصوصی محسوب شده و عكاسی از آن‌ها کاملا ممنوع است. از مشكلات عكاسی خیابانی عکاسی از چهره افراد است. چهره افراد نیز جزو حریم خصوصی محسوب می‌شود. عكاسی از چهره افراد در صورتی قانونی است که با اجازه سوژه انجام بگیرد، اما اگر چهره افراد بطور دقیق در کادر تصویر قابل شناسایی نباشد، نیازی به اجازه گرفتن نیست. حریم خصوصی تنها جایی است که عکاسی در آن بطور قطعی ممنوع است. البته می‌دانید که منظور ما عکاسی خیابانی و خبری است.
علاوه بر حریم خصوصی افراد، مکان‌هایی وجود دارد که وجهه امنیتی برای سازمان‌ها، دولت‌ها و نهادهای مختلف دارند و عکاسی در آن‌ها غیر قانونی است. عكاسی از مكان‌های نظامی و امنیتی مانند كلانتری، پادگان، زندان و ساختمان‌های وزارت اطلاعات و غیره که در آن‌ها تابلو هشدار «عكاسی ممنوع» نصب شده است، ممنوع می‌باشد و در صورت عکاسی پیگرد قانونی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید : تکنیک‌های عکاسی خیابانی برای تازه‌کارها
با اینکه به دلیل عرف جامعه، محدودیت‌های زیادی در کشور ما برای عکاسی خیابانی وجود دارد اما اگر این محدودیت‌ها را از نظر قانونی بررسی کنیم تمامی آن‌ها غیرقانونی است و عکاسی از فضاهای خیابانی مانند ترافیك، مغازه‌ها، دستفروشان كنار خیابان و هر نوع عکاسی‌ای که چیزی غیر از چهره افراد را به تصویر بکشد، عکاسی در فضای عمومی محسوب شده و در این موارد هیچ گونه محدودیتی برای عکاسان وجود ندارد.
قوانین عکاسی خیابانی درباره افراد مشهور جامعه صدق نمی‌کند. افرادی كه در جامعه دارای شهرت، منزلت و مقام خاصی هستند، نسبت به مردم عادی، حریم خصوصی متفاوتی دارند و چون به منابع قدرت وصل بوده و بطور دائم با مردم در ارتباط هستند و بر روی افکار و اذهان آنان تاثیر می‌گذارند و در اغلب موارد به عنوان الگو از آن‌ها تقلید می‌شود، حریم خصوصی متفاوتی داشته و رسانه‌ها و عکاسان حق نظارت بر عملکرد آنان را دارند.
ورزشكاران، سلبریتی‌ها، مسئولین و افراد سیاسی از این دسته محسوب می‌شوند. همچنین به دلیل اینکه اداره کشور در دست مسئولین است، رسانه‌ها و عکاسان آزادند تا از عملکرد و دارایی‌های مالی آنان گزارش تهیه کنند. همچنین ثبت چهره افراد در جلسات دولتی و سیاسی، کاملا قانونی بوده و هیچ محدودیتی برای عکاسان در این باره وجود ندارد.
با اینکه عکاسی خیابانی و خبری دردسر‌های زیادی دارد و نیازمند رعایت تمامی قوانین یاد شده است، اما پر مخاطب‌ترین و تاثیرگذارترین ژانر عکاسی از نظر اجتماعی و سیاسی است که هزاران واژه را یک باره در یک کارد کوچک به مخاطب انتقال می‌دهد. پس اگر قصد دارید در این حیطه کار کنید، از همان ابتدای کار قوانین عکاسی خیابانی در ایران را مد نظر قرار دهید و به دنبال ایده‌های ناب عکاسی باشید.
برای خواندن مطالب بیشتر به سایت نورنگار مراجعه کنید.
