رشته آلودگی محیط زیست به مطالعه عوامل آلودگی محیط زیست و تأثیر آنها بر سلامت انسان و اکوسیستم ها می‌پردازد. این رشته در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی به صورت دوره‌کارشناسی ناپیوسته ارائه می‌شود.
دروس تخصصی رشته آلودگی محیط زیست عبارتند از:
در رشته آلودگی محیط زیست، آب یکی از موارد مهم و حیاتی مورد مطالعه است. آب به عنوان یکی از منابع طبیعی مهم و اساسی برای حفظ و حفاظت از محیط زیست و همچنین برای استفاده در فعالیت‌های انسانی، اهمیت بسیاری دارد.
آلودگی منابع آب به معنای وجود آلاینده‌ها، مواد آلی و غیر آلی، میکروب‌ها و انواع مواد شیمیایی در آب است که باعث تغییر کیفیت آب و تهدید سلامتی انسان‌ها و حیوانات می‌شود. آلودگی منابع آب شامل منابع آب سطحی مانند رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، تالاب‌ها و منابع زیرزمینی مانند چاه‌ها و چشمه‌ها می‌شود.
به عنوان مثال، منابع آب سطحی می‌توانند به واسطه دفع فاضلاب‌ها، آلاینده‌های صنعتی، کشاورزی و خانگی، ریز گرد و غبار و آلودگی‌های هوا، آلوده شوند. همچنین، منابع آب زیرزمینی نیز می‌توانند به واسطه نفوذ مواد شیمیایی و زباله‌های آلی به خاک، آلوده شوند.
برای اندازه‌گیری و ارزیابی آلودگی منابع آب، آزمون‌ها و روش‌های مختلفی وجود دارد. این آزمون‌ها شامل تست‌های شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی است که برای اندازه‌گیری آلاینده‌ها و میزان آلودگی در آب استفاده می‌شوند. همچنین، می‌توان از سنسورها و تجهیزات الکترونیکی برای اندازه‌گیری آلودگی منابع آب استفاده کرد.
با توجه به اهمیت منابع آب و تاثیر آلودگی بر آنها، ارزیابی محیط زیست نیز در این رشته جایگاه مهمی دارد. ارزیابی محیط زیست شامل بررسی تأثیرات آلودگی منابع آب بر اکوسیستم‌ها، حیات وحش و انواع گیاهان و همچنین ارزیابی تاثیرات آلودگی بر سلامت انسان‌ها است.
آلودگی خاک به معنای وجود مواد آلوده در خاک است که می‌تواند به شکل طبیعی یا انسانی ایجاد شود. آلودگی خاک شامل وجود مواد شیمیایی مضر، میکروارگانیسم‌ها، عناصر سنگین و مواد زائد در خاک است.
مواد آلوده می‌تواند از منابع مختلفی مانند صنعت، کشاورزی، تخلیه فاضلاب‌ها و نفوذ مواد زائد از دفن زباله‌ها به خاک وارد شود. عوامل موثر در آلودگی خاک شامل مواد شیمیایی مضر، عملیات کشاورزی نامناسب، تخلیه فاضلاب‌ها و نفوذ مواد زائد از دفن زباله‌ها به خاک است.
مواد شیمیایی مضر مانند سموم کشاورزی، فلزات سنگین مانند سرب و جیوه، مواد رادیواکتیو و ترکیبات آلی مضر می‌توانند خاک را آلوده کنند. این مواد می‌توانند اثرات زیان‌باری بر روی سلامت انسان‌ها و حیوانات داشته باشند و همچنین محیط زیست را تخریب کنند.
عملیات کشاورزی نامناسب می‌تواند نیتروژن و فسفر اضافی را به خاک اضافه کند که منجر به آلودگی خاک و آب زیرزمینی می‌شود. این مواد می‌توانند رشد گیاهان را تحت تأثیر قرار داده و به کاهش تنوع زیستی و تخریب زیستگاه‌های طبیعی منجر شوند.
تخلیه فاضلاب‌ها به خاک می‌تواند باعث آلودگی خاک و آب زیرزمینی شود. فاضلاب‌ها شامل مواد آلی، مواد نشاسته‌ای، نیتروژن و فسفر است که می‌توانند به خاک نفوذ کنند و منابع آبی را آلوده کنند.
نفوذ مواد زائد از دفن زباله‌ها به خاک نیز می‌تواند موادی مانند فلزات سنگین، مواد شیمیایی و ترکیبات آلی را به خاک اضافه کند و باعث آلودگی خاک شود.
آلودگی خاک می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری کشاورزی، آلودگی منابع آبی، کاهش تنوع زیستی، بروز بیماری‌های مرتبط با آلودگی خاک در انسان‌ها و حیوانات و تخریب محیط زیست شود
آلودگی هوا به معنای وجود مواد آلوده کننده در هوا است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامتی انسان‌ها، حیوانات و گیاهان تأثیر می‌گذارد. این مواد آلوده کننده می‌توانند از منابع طبیعی مانند آتشفشان‌ها، گرد و غبار صحرا، و ذرات آلی ریز و ترکیبات شیمیایی موجود در هوا باشند.
نوع آلودگی هوا بستگی به نوع و منشأ مواد آلوده کننده دارد. مهمترین منابع آلودگی هوا شامل حرکت خودروها، صنایع، نیروگاه‌ها، سوخت استفاده شده در حمل و نقل و نیز سوخت‌های فسیلی می‌شود. این منابع آلوده کننده از طریق پروسه‌های سوخت‌سوزی، احتراق و تبخیر به هوا رها می‌شوند.
مواد آلوده کننده هوا شامل ذرات معلق، آلاینده‌های گازی مانند دی‌اکسیدکربن، دی‌اکسیدکبریت، نیتروژن‌اکسیدها، آمونیاک ، آلاینده‌های آلی مانند بنزن و تولوئن، مواد شیمیایی و رادیواکتیو و همچنین آلاینده‌های میکروبی می‌باشند.
آلودگی هوا می‌تواند منجر به عوارض جدی بر سلامت انسان‌ها شود، از جمله بیماری‌های تنفسی، بیماری‌های قلبی، آسم، التهاب ریه، سرطان ریه و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مربوط به ریه و قلب شود. همچنین، آلودگی هوا می‌تواند بر روی محیط زیست تأثیرات منفی داشته باشد، از جمله تغییرات اقلیمی، اثرات آب و خاک و کاهش تنوع زیستی.
برای کنترل آلودگی هوا، اقداماتی مانند استفاده از سوخت‌های تمیزتر، استفاده از فناوری‌های پاک در صنایع، توسعه حمل و نقل عمومی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، استفاده از فیلترها در نیروگاه‌ها و صنایع، و کنترل زباله‌ها و مدیریت صحیح آنها انجام می‌شود. همچنین، آگاهی عمومی درباره اهمیت کاهش آلودگی هوا اهمیت فراوانی در راستای حفظ محیط زیست دارد.
برای آشنایی بیشتر با این رشته تحصیلی می‌توانید از لینک زیر استفاده کنید:
برنامه آموزشی رشته آلودگی محیط‌زیست در مقطع کارشناسی ناپیوسته
