روايت تاريخ اصفهان بر اساس استعاره ققنوس

استعاره ققنوس يعني اصفهان مي ميرد و دوباره متولد مي شود. بر اساس اين استعاره، مي توان يك بار تاريخ اصفهان را در ده فراز و فروود، روايت كرد.

يك. طلوع اسلام

اصفهان به دوبخش جي و يهوديه تقسيم مي شده است. بخش يهوديه كه اصيل تر و مهم تر و مركزي تر بوده براي يهوديان و جي در شرق براي زرتشتيان بوده است.

فراز:

حكومت ساساني در دوران انحطاط خود قرار داشته است

فرود:

اسلام وارد اصفهان مي شود. دوران طلايي تمدن و علم و فرهنگ آغاز مي شود. مسجد جامع عتيق اصفهان با تغييراتش در تمامي دوره ها نمادي از عظمت دوران اسلامي است.

دو. ظهور آل بويه

فراز:

در اصفهان به مدت سه قرن، حكومت هاي امويان و عباسيان حكمفرما بودند. در اين دوره گرايش هاي نژادي حكمفرما بوده است و به ايرانيان ظلم مي شده است. اين برخلاف شعار اوليه مسلمانان يعني برابري و برادري بود. همچنين در اين دوران در اصفهان مذهب سني گري متعصبانه اي حاكم بوده است كه نشان از آشنا شدن اصفهاني ها با اسلامي در دوره اموي بود.

فرود:

نخستين بار ركن الدوله ديلمي دور اصفهان را ديوار مي كشد و اصفهان را متحد و يگانه مي كند. با روي كار آمدن آل بويه و همچنين تلاش هاي صاحب اين عباد، گرايش هاي محبت اهل بيت عليهم السلام در اصفهاني ها به وجود آمد. آل بويه توانست در مقطعي بغداد را هم فتح كند و نماد اين دوران دانشمنداني در اصفهان بوده كه مهم ترينشان ابن سينا بوده است. همچنين ابن مسكويه و راغب و سايرين هم مطرح بوده اند.

سه. ظهور سلجوقيان

فراز:

در اصفهان قحطي شديدي رخ مي دهد و خيلي ها تلف مي شوند

فرود:

سلجوقيان اصفهان را به عنوان پايتخت انتخاب مي كنند. پس از آل بويه اين دومين بار است كه حكومتي گسترده، اصفهان را پايتخت مي كند. سلجوقيان بسيار قدرتمند بودند و بزرگترين ايران بعد از هخامنشي را درست كردند و حتي قسمت هايي از تركيه را گرفتند. نماد آن ها در اصفهان مناره است. مناره هاي چهل دختران، ساربان و ...

 چهار. مغول ها

فرود:

مغول ها طي ده سال نتوانستند اصفهان را بگيرند تا آن كه يكي از دو گروه هميشه درگير در اصفهان دروازه را به روي مغول ها باز مي كند. آن ها مي پنداشتند مغول ها فقط گروه رقيبشان را مي كشد حال آن كه مغول ها همه را كشتند و اصفهان را نابود كردند.

فراز:

چهل سال از سقوط اصفهان توسط يورش مغول ها نگذشته بود كه اصلاحاتي بر مبناي دين اسلام در حكومت ايلخانيان ايجاد شد. غازان خان در ابتدا مسلمان شد و برادرش اولجايتو هم مسلمان و هم شيعه شد. دوران اولجايتو دوران برخاستن اسلام خفته بود و فرهنگ اسلامي و ايراني توانست با نفوذ در مغول ها اين بار قدرت خود را نشان دهد. از آثار اين دوره در اصفهان مي توان به باباركن الدين، باباقاسم، منار دارالضيافه، محراب الجاليتو و از همه مهم تر منارجنبان اشاره داشت.    

پنج. كشتار تيمور و برخاستن صفويه

فرود:

با ورود تيمور لنگ به اصفهان و پس از يك درگيري، تيمور دستور قتل عام مي دهد و اين قتل عمومي به حدي بوده كه از سرها منار مي سازند.

فراز:

حكومت صفويه تشكيل مي شود و شيعه مذهب رسمي ايران مي شود. شاه عباس اصفهان را پايتخت ايران مي كند و از اينجا درخشان ترين برگ تاريخ ايران رقم مي خورد. شخصيت شيخ بهايي در اين دوره قرار دارد. اصفهان در اوج آباداني است كه نماد آن ميدان نقش جهان است. همچنين در اين دوره ايران مناطق جنوب خود را از پرتقالي ها پس مي گيرد. كاخ هاي باشكوه، خيابان چهارباغ و مساجد و مدارس فراوان از يادگارهاي اين دوران هستند.

شش. دوران بعد از صفويه

فرود:

يكي از هولناك ترين اوراق دفتر تاريخ اصفهان، دوران هفت ساله افغان هاست. آن ها اصفهان را محاصره و پس از قحطي گسترده، حكومت شاه سلطان حسين را سرنگون مي كنند و صفويه براي هميشه نابود مي شود. افغان ها بسياري از آثار در اصفهان را ويران مي كنند. حاصل حكومت آن ها قل و غارت است. بسياري از مدارس، تكايا، كاروانسراوا و نظام اوقاف از بين مي رود.

فراز:

حوزه اصفهان در ابتداي دوره قاجاريه با شخصيتي هايي چون حاجي كرباسي و سيد شفتي جان مي گيرد. پيش از اين ها در دوره زنديه آقامحمدبيدآبادي سرآغازي بر عرفان اسلامي و حكمت صدرايي بوده است و اصفهان سرآغاز بسياري از حركت هاي علمي مي شود. اين مهم ترين مركز علمي شيعه بعد از نجف است. همچنين در دوره فتحعليشاه با اقدامات جناب صدر اصفهان گام هاي روبه جلويي برمي دارد كه نماد آن مدرسه صدر است.

هفت. اصفهان در سراشيبي قاجاري و تولد مشروطه

فرود:

اصفهان بيش از سي سال تحت حكومت حاكمي ظالم و مستبد به نام ظل السلطان بوده است. در اين دوره اصفهان دوران انحطاط خود را طي مي كند. نماد آن روزگار خراب كردن آثار تاريخي دوران صفويه مانند برج جهان نما و ... توسط ظل السلطان بوده است. اين دوران كه عمدتا در دوران ناصرالدين شاه بوده را مي توان دوران عقب ماندگي اصفهان ناميد. بسياري از آباداني ها، رو به خرابي مي رود.

فراز:

مردم اصفهان به رهبري حاج آقانورالله به قيام مشروطه ملحق مي شوند كه منجر به تشكيل قانون اساسي و مجلس مي شود. با اعتصاب و تحصن مردمي ظل سلطان مجبور به عزل و استعفا مي شود. همچنين در دوران استبداد صغير نيروهاي مردمي مشروطه با نيروهاي حاكم قاجاري درگير مي شوند كه با ورود نيروهاي بختياري به اصفهان، اصفهان توسط مشروطه خواهان فتح مي شود. 

مشروطه در اصفهان يك حركت اصيل مردمي به رهبري علما بوده است كه ابعاد گوناگوني از جمله تاسيس شركت اسلاميه، مدارس، روزنامه ها، بيمارستان و ... داشته است.

هشت. تسلط كامل بيگانگان و كوتاه كردن دست آن

فرود:

هنوز چيزي از مشروطه نگذشته بود كه در جنگ جهاني اول با آن كه ايران اعلام بي طرفي كرده بود توسط روس از شمال و انگليس از جنوب اشغال شد. اين اشغال به قحطي گسترده منجر شد كه بسياري از اصفهاني ها در آن كشته شدند. پس از آن انگليس ها، رضاشاه را بر سركار آوردند. در اين دوره سياست هاي فرهنگي انگليس ها در ايران اجرا شد. رضاشاه با اشغال ايران توسط آمريكا، انگليس و شوروي از سلطنت بركنار شد. پسرش با حمايت انگليس ها روي كار آمد. ايران تحت نفوذ و سلطه انگليس بود تا اين كه اين نقش به آمريكا رسيد.

دوره حدود 60 ساله پهلوي را مي توان دوره فرودي دانست كه براي اولين بار حكومتي تا اين حد تحت فرمان خارجي ها بوده است.

فراز:

با انقلاب اسلامي ايران سلطه آمريكايي ها بر ايران تمام مي شود. نظام مستبد شاهنشاهي براي هميشه سرنگون مي شود. از مهم ترين نشانه هاي انقلاب اسلامي در ايران پايين كشيدن مجسمه رضاشاه در ميدان انقلاب در روز عاشورا بوده است. در اين روز جمعيت از چهار محور (4 پل خواجو، سي وسه پل، فلزي و بزرگمهر) راهپيمايي مي كنند.

نه. سقوط خرمشهر و فتح آن

فرود:

بلافاصله پس از پيروزي انقلاب اسلامي، در پي حمله سراسري عراق به ايران در 31 شهريور 1359 جنگ تحميلي آغاز مي شود و بسياري از خاك ايران توسط نيروهاي بعثي اشغال مي شود از جمله خرمشهر پس از مقاومتي جانانه سقوط مي كند. اصفهان نيز مورد بمباران هوايي قرار مي گيرد.

فراز:

با هماهنگي نيروهاي سپاه و ارتش و حضور نيروهاي مردمي و پس از يك دوره عمليات هاي موفق سرانجام در سوم خرداد 1361 خرمشهر آزاد مي شود اولين گروهي كه وارد خرمشهر مي شود نيروهاي تحت فرماندهي احمد كاظمي و حسين خرازي بودند همچنين در اين عمليات رزمندگان ايران تحت فرماندهي دو قرارگاه نصر و فتح بودند كه فرمانده قرارگاه فتح، مصطفي رداني پور بود. 

 ده. 25 آبان

فرود:

حدود 700 نفر از اصفهان (استان اصفهان) در عمليات محرم شهيد مي شوند.

بخش اصلي اين شهدا در فاز اول اين عمليات به شهادت رسيدند جايي كه به يك باره با تندباراني، سدي در بالادست مي شكند و سطح آب بالا آمده رودخانه فصلي بسياري از رزمنده هاي به آب زده را با خود مي برد.

فراز:

اصفهان به يك باره در 25 آبان همچون ققنوسي دوباره متولد مي شود با سه نشانه:

اول: تشييع شهدا بسيار باشكوه برگزار مي شود

دوم: اهدا خانه در يك شب به گلستان شهدا براي دفن پيكرها

سوم: از همه مهم تر هجوم مردمي براي اعزام به جبهه ها