تمام ماجرای شناخت مسجد سید از همان هسته اولیه شکل گیری آن باید فهمید. مسجد سید را عالمی دینی ساخته است و نه حکومت. در واقع این مسجد از همان روز اول مسجد مردم است نه مسجد شاه.
این مهم همان چیزی است که به تمامی برداشت های ما از این مسجد جهت می دهد. اکنون سوال می شود چرا این مسجد از حوادث پیش از انقلاب اسلامی تا اکنون مکان تجمعات سیاسی بوده است؟ برای پاسخ باید ابعاد مختلف را در نظر گرفت. پیش از هر چیز تذکر می دهیم که این دلایل رابطه علت و معلولی مستقیم به پاسخ ندارند باید هر کدام می توانند به نوع خود موثر باشند.
1- اصفهان چهار مسجد درجه اول دارد: مسجد جامع عباسی، مسجد جمعه، مسجد حکیم و مسجد سید.
مسجد امام خمینی پیش از انقلاب اسلامی تحت نظر مستقیم میراث بوده است و نمی توانسته محل تجمعات باشد. مسجد جمعه هم چنین محدودیتی داشته به علاوه آن که در مسجد جمعه گرایش مذهبی و نستی غالب است تا انقلابی. مسجد حکیم در ابتدا مکان اجتماعات انقلابی بوده است و علت انتخاب آن این بوده که راه فرار داشته و مردم به کوچه و بازار می ریختند و مامورین معمولا آنجا نمی آمدند. سخنرانی حسن روحانی در این مسجد از سخنرانی های معروف آپیش از انقلاب است. در این میان مسجد سید بزرگ ترین مسجد در میان چهار مسجد باقیمانده است.
2- نقطه عطف: مسجد سید میزبان مراسم حاج آقا مصطفی خمینی بود. از آن زمان توجهات به مسجد سید بیشتر می شد.
3- شخصیت حاج آقا مهدی مظاهری: می توان به نوعی گفت شخصیت محبوب حاج آقای مظاهری، فعالیت های معنوی خود را به مسجد جمعه اختصاص داده بود اما محور فعالیت های اجتماعی ایشان در مسجد سید بود. همین مهم برخی توجهات ر به مسجد سید جلب می کرد. از آن جا که ایشان در مناقشات به طور صراحت گونه وارد نمی شد، مسجد سید بری گروه های مختلف فکری محترم ماند. این در حالی است که مسجد علی با اژه ای ها شناخته می شد و مسجد اعظم حسین آباد هم با طرفداران آیت الله طاهری اما مسجد سید در مرتبه ای بالاتر از این تفاوت ها قرار می گرفت.
4- مسجد سید نسبت به برخی مساجد دیگر هم برتری داشت. مثلا مسجد رکن الملک در تخت فولاد قرار داشت و تنها وجهی معنوی داشت. مسجد حاج رسولیها به آیت الله خادمی شناخته می شد و مسجد آقانور هم مسجدی محلی بود. مساجدی هم به نام مرحوم طیب، مرحوم ارباب و مرحوم صدیقین شناخته می شدند که چندان سیاسی نبودند. با این اوصاف به دلیل زیبایی و محیط بزرگ مورد توجه بود. علاوه بر آن سه ورودی هم داشت که به تخلیه جمعیت کمک می کرد.
5- مکان مسجد سید در محاصره محله های سنتی و مذهبی است. همین امروز خیابان فروغی، چهار باغ پایین تا طالقانی سرچشمه نفرات و مکان های مذهبی بوده است. مدرسه احمدیه برای جذب طیف نخبه گرا و نزدیک منزل آیت الله خادمی در طرف دیگر به اهمیت آن محدوده می افزاید.
6- بعد از انقلاب یکی از دو گروه متولیان مسجد سید گرایش به طیف مسجد حسین آباد داشتند و برای همین آن جناح که عمدتا بخشی هایی از حاکمیت را در اختیار داشتند و نمادی از انقلابی گری هم بودند میل آن داشتند که تجمعات در مسجد سید برقرا باشد.
7- زمان که گذشت این خصلت بر این مسجد ماند. مساجد عصر صفوی بیشتر مورد دقت میراث فرهنگی بودند و این مسجد قاجاری آزادانه تر عمل می کرد. مسجد امام بیشتر به مراسم رسمی اختصاص یافت. مسجد جمعه در کنار قبر علامه مجلسی عهده دار امر سنت شد. مسجد حکیم از اهمیت افتاد و مسجد سید بیشتر دیده شد و با برگزاری مراسم فاتحه افراد سرشناس بیششتر جا افتاد.
8- با برگزاری جلسات نامزدهای ریاست جمهوری در دهه هشتاد نام مسجد بیشتر هم درخشید. در سال 84 احمدی نژاد، در 88 موسوی و در 92 قالیباف این مسجد را برای تبلیغات خود انتخاب کردند و در هر سه بار مسجد مملو از جمعیت شد و حتی ترافیک خیابان مسجد سید را هم تحت تاثیر قرار داد. مسجدی که هنوز هم نه به اسم حکومت است و نه به اسم هیچ گرایش سیاسی. مسجدی که می تواند به فاصله زمانی چند ماه میزبان مراسم استاد پرورش و آیت الله طاهری باشد.
