رشته کوه زاگرس و البرز بزرگترین منبع سرچشمه گرفتن رودخانه ها در ایران هستند. این رودها در این سرزمین نیمه خشک و بیابانی، همچون شریان‌هایی برای ادامه زندگی و حیات جاری و ساری هستند. نقش رودها در کشور ما ایران بسیار مهم و حیاتی است چنانچه از دیرباز در این سرزمین همه تمدن‌ها در کنار رودها و منابع آبی ایجاد شده است. در این مقاله تلاش داریم به بررسی رودخانه های مهم ایران برای ماهیگیری با قلاب بپردازیم.
ایران با دارا بودن منابع ابی متعدد (رود ها، رودخانه هاف دریاچه های طبیعی، دریاچه سد ها و دریای آزاد) و وسعت زیاد کشور ایده الی برای ماهیگیری تفریحی است. هرچند که مصرف بدون مدیریت صحیح منابع ابی موجب خشک شدن و به خطر افتادن بسیاری از زیستگاه های ایران شده است اما توسعه تولید محصولات شیلاتی و حتی در برخی مواقع احداث سد ها موجب شده است که ماهیگیری تفریحی در منابع آبی ایران بشدت رو به رشد باشد و هر روز علاقه مندان جدیدی به این عرصه افزوده شوند.
علاوه وجود منابع آبی متفاوت، تنوع اقلیم در ایران موجب شده است ماهیگیران به تنوع بالایی از گونه های ماهی دسترسی داشته باشند. کپور، آمور، قزل الای رنگین کمان و خال قرمز (حتی بروک که شخصا صید کردم)، سونگ، شیربت، اردک ماهی، سوف، اسبله، ماش ماهی، زردپر (اورنج)، انواع کولی ماهی ها در کنار ماهی های آب شور مثل ماهی شیر، باراکودا، انواع تن ماهی ها، خانواده گیش یا جش ماهی ها، کوسه ها، سکن و شاه ماهی و گونه های بسیار زیادی که مجال ذکر نام همه ان ها در اینجا نیست در لیست صید ماهیگیران ورزشی ایران می تواند جای بگیرد.
به عنوان یک ماهیگیری که در سراسر ایران ماهیگیری و اجرای تور های تخصصی ماهیگیری کرده ام به شما میگویم که ماهیگیری در رودخانه یکی از جذاب ترین و پر چالش ترین سبک های ماهیگیری است. چالش دسترسی به محل مناسب برای صید، پیدا کردن فصل مناسب، تنظیم برنامه سفر بر اساس شدت جریان اب و کدورت یا شفاف بودن آب، پیمایش در کنار رودخانه، عبور از صخره ها و موانعف چالش به حیوانات اهالی بویژه سگ های نگهبان و بدون صاحب، چالش با حیوانات وحشی و گزش مار و عقرب و چالش احتمالی با جوامع محلی از مشکلاتی است که در یک سفر ماهیگیری رودخانه ای می تواند برای شما پیش آید. هرچند که ماهیگیری در رودخانه می تواند بسیار سخت باشد اما عبور از آب خنک، چالش صید ماهی در شرایط سخت، و نکات متعدد برای صید ماهی در رودخانه ها موجب می شود صید ماهی در این محل ها بسیار جذاب باشد.
روش های متعددی برای صید ماهی در رودخانه ها وجود دارد. روش زیر ابی با استفاده از وزنه های سربی، روش رو ابی با استفاده از شناور، اسپینینگ و یا استفاده از طعمه های مصنوعی مثل انواع لور و انواع لانسه، استفاده از جریان اب و طعمه های طبیعی، دراپ‌شات از روش های صید در رودخانه ها هستند. ماهیگیری در رودخانه نیازمند وسایل و تجهیزات ماهیگیری است که میتواند از یک نخ و وزنه و قلاب تا وسایل تخصصی ماهیگیری متغیر باشد. البته استفاده از لوازم ماهیگیری تخصصی کمک شایانی به صید شما خواهد کرد.
رودخانه زاینده رود
زاینده‌رود، بزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه گرفته و در دشت مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود تا در نهایت به تالاب گاوخونی می‌ریزد.اهمیت زاینده رود برای ماهیگیری در این نکته است که این شریان آبی بزرگترین رودخانه مرکزی ایران است. احداث سد زاینده رود که یکی از سد های قدیمی کشور است محل خوبی برای صید انواع کپور ماهیان ایجاد کرده است که با توجه به برداشت بی رویه و کاهش چشمگیر سطح اب دریاچه در سال های اخیر جمعیت ماهی در این سد کاهش چشمگیری داشته است. خاطرم هست که در دوران کودکی بدون طعمه پاشی و بوسیله نخ دستی در یک نصف روز همراه با دوستان پدرم ماهی های درشتی صید می کردیم اما امروزه دیگر خبری از آن کپور های زیبا و درشت و فراوان نیست.خود رودخانه زاینده رود از قدیم یکی از مراکز صید قزل الا بوده است. گفته می شود عشایر، قزل الای رنگین کمان را از مراکز پرورش ماهی به سرچشمه های زاینده رود منتقل کرده اند. بسیاری از ماهیگیران اصفهانی تروفه های بسیار زیبا از این رودخانه صید کرده اند. شخصا در منطقه گردشگری مارکده دسته های قزل را دیده ام. ضمنا یک بار در همان منطقه سه قزل الای بزرگ (حدود 5 تا 6 کیلویی) را در حال شنا در رودخانه دیدم. علاوه بر این تعدادی مراکز پرورش ماهی در محدوده روستای حجت آباد وجود دارد که گاهی تعدادی ماهی از آن فرار می کند و به رودخانه اضافه می شود. از قدیم محدوده روستای هوره هم معروف بود و آب عمیق ان منطقه برای استقرار قزل بسیار مناسب است. مشکل ماهیگیری در این منطقه دسترسی به مجاور رودخانه است که با پوشش گیاهی متراکم پیمایش را کمی سخت می کند.استفاده از طعمه های مصنوعی و طبیعی از جمله لور و لانسه تا تکه ماهی و کرم خاکی را در این رودخانه آزمایش کرده ام و تقریبا همه طعمه ها جوابگو بوده است اما فضای باز و بزرگ و شدت جریان آب با شاخه های افتاده روی سطح رودخانه، فضا را برای ماهیگیری فلای بسیار مطلوب می کند. شخصا روش فلای را در این رودخانه نیازموده ام، اما تعدادی از دوستان هستند که پیگیر بوده اند و موفقیت های چشمگیری هم داشته اند.نکته آخر اینکه از تونل کوهرنگ تا خود دریاچه سد هم در محل هایی میتوان قزل آلا پیدا کرد. از جمله محدوده چشمه دیمه که مجموعه بزرگ پرورش ماهی در این نقطه وجود دارد و خروجی این مجموعه قزل های زیادی را به رودخانه وارد می کند. علاوه بر قزل، در سراسر طول رودخانه نوعی سیاه ماهی (زردک) به صورت بومی وجود دارد که رنگ طلایی بسیار زیبایی دارد اما هیچگاه ماهی هدف من برای صید در زاینده رود نبوده است.
حوضه آبریز رودخانه کارون و دز
وقتی صحبت از ماهیگیری در حوضه رودخانه کارون می شود در واقع ما داریم تعداد زیادی رودخانه فرعی و اصلی و همچنین سد های در مسیر این رودخانه ها را در نظر می گیریم که این متن اجازه صحبت مفصل در مورد همه سد ها و رودخانه های این حوضه را به ما نمی دهد. اما بصورت کلی این حوضه را می توان پر تنوع ترین بستر زیستی گونه های آبزیان آب شیرین ایران دانست. از قزل الای خال قرمز و رنگین کمان در سرچشمه ها، تا سونگ و شیربت در سد ها و رودخانه های بزرگ، تا اسبله کارون و ماهی بنی و شلج در تالاب های انتهایی این رودخانه، واقعا بستری پر از تنوع و زیبایی ایجاد کرده است. البته ورود ماهی تیلاپیا در تالاب های خوزستان ضربه جدی به تنوع زیستی این تالاب ها زده است و نسل ماهی های بومی بشدت در خطر است اما فعلا اثری از این ماهی در سد های بالا دستی وجود نیست و امیدوارم به هیچ عنوان هم راه پیدا نکند.دریاچه سد کارون 4 یکی از جذاب ترین مراکز ماهیگیری آب شیرین در ایران است. وجود تعداد زیاد قفس های پرورش ماهی موجب می شود گاه و بیگاه تعدادی ماهی وارد این دریاچه شوند و همچنین خوراک دهی مرتب به ماهی های در قفس موجب جمع شدن ساردین ها می شود که خوراک اصلی ماهی سونگ زیبای این منطقه است. تقریبا در تمام طول سال می توانید برای صید نوعی از ماهی شامل کپورف آمور، قزل الا، سونگ و... به آن سفر کنید. فقط در خاطر داشته باشید که تابستان های بسیار گرمی دارد اما زمستان با داشتن چادر خوب و تجهیزات کمپ، تقریبا همیشه میتوان در مجاورت دریاچه سد کارون 4 کمپ زد و خوشبختانه ماهی کپور این منطقه در زمستان به خواب نمی رود و فعال است. از قزل های درشت و گوشت نارنجی کارون نگویم که شخصا برای من بسیار جذاب هستند اما صید آن ها در هر فصل نکات زیادی دارد که در سفر های متعدد به این منطقه به تدریج آموختم و در اجرای تور های ماهیگیری به دوستان آموزش می دهم.سد و رودخانه دز، سد شهید عباسپور، سد کارون 3 نیز در این حوضه از مراکز صید سونگ و شیربت هستند که جمعیت آن ها بعلت صید بیرویه کاهش چشمگیری داشته است. صید با تور، برق و مواد منفجره اثرات نامطلوبی بر جمعیت سونگ و شیربت داشته است که امیدوارم با بهبود اقتصاد محلی و فرهنگ سازی به تدریج بهتر شود.
رودخانه ارس (آراز)
ارس زیبا یکی از پر تنوع ترین و جالب ترین زیستگا های آب شیرین ایران است که آرزوی سفر به آن برای بسیاری از ماهیگیران در سراسر ایران وجود دارد. وجود تروفه های زردپر، اسبله تا ماش ماهی و کپور این رودخانه را برای تمام سبک ها محیط مطلوبی کرده است. نکته اصلی در خصوص این رودخانه دور بودن آن از اغلب نقاط ایران و مرزی بودن این رودخانه است. از این رو برای ماهیگیری در اغلب نقاط آن نیاز به هماهنگی با مرزبانی است که طبیعتا نه به صورت رسمی بلکه با اشنا و دوست محلی امکان پذیر است.علاوه بر این ناارمی مرزی ما بین ارمنستان و کشور اذربایجان نیز مزید بر علت شده و حضور در بسیاری از نقاط را مشکل ساز نموده است. اما در هر صورت اگر امکان حضور در مجاورت این رودخانه را داشتید در قدم اول محدوده خروجی سد ارس را برای اسپین فراموش نکنید که مملو از زردپر های خوش سایز است. اگر به ماهیگیری انتظاری هم علاقه دارید محدوده پل خرابه و شهرستان خداآفرین را فراموش نکنید. میگوی اب شیرین این منطقه مطلوب زردپر و اسبله است. از طعمه های پر خون مثل دل و جگر هم میتوانید برای صید اسبله استفاده کنید. طبق معمول بچه ماهی را هم فراموش نکنید که حتی کپور این منطقه به طعمه های پروتئینی بیشتر علاقه دارد تا طعمه های کربوهیدراتی.
رودخانه هراز و چالوس
هراز و چالوس شاید از رودخانه های خیلی بزرگ ایران نباشند اما نزدیکی این دو رودخانه به تهران، قرار گرفتن آن ها در مسیر پر تردد به شمال، وجود تعداد زیاد مراکز پرورش قزل الا، زیست قزل الای خال قرمز در این رودخانه ها و احداث پار ک های ماهیگیری در مجاورت این رودخانه ها موجب شده است که ماهیگیری در این رودخانه ها بسیار مورد سوال باشد.رودخانه هراز مرکز اصلی صید قزل آلا برای ماهیگیران تهرانی و کرجی است. فاصله حدود 2 ساعتی و وجود دو نوع قزل الای خال قرمز بومی و رنگین کمان فراری از مراکز پرورش ماهی خیل عظیم ماهیگیران را بخصوص در روز های تعطیل راهی این رودخانه ها می کند. دریاچه امامزاده علی که بر اثر رانش زمین در سال های اخیر ایجاد شده است بصورت روزانه به شما مجوز صید می فروشد. ورودی آب به دریاچه بهترین نقطه است که به فلای کار ها اختصا داده شده است. اما اگر به ماهیگیری اسپین و انتظاری علاقه دارید، دیگر نقاط دریاچه می توانید ماهیگیری کنید. علاوه بر این دو پارک ماهیگیری قزل دریاچه و مجموعه سیسن نیز برای ماهیگیری راحت تر وجود دارند که با پرداخت هزینه ورودی می توانید در آنجا ماهیگیری کنید. اگر به ماهیگیری در محیط طبیعی هم علاقه دارید روستای گزنک و نیاک را به خاطر بسپارید.رودخانه چالوس هم یکی از مراکز صید هر دو گونه قزل ال است البته با تراکم کم تر. اغلب نقاط این رودخانه حفاظت شده است و امکان دریافت مجوز برای صید ماهی در این منطقه وجود ندارد. اما بسیار از ماهیگیران محلی اقدام به صید قزل ال در این رودخانه می کنند. نکته اصلی در رابطه با این دو رودخانه این است که قزل الای خال قرمز بومی این زیستگاه است و باید به خاطر داشته باشید که در صورت صید این ماهی، رها سازی را فراموش نکنید تا شاهد بقای این گونه زیبا در این رودخانه ها باشیم.
قزلگیری در زاگرس (چهار محال و بختیاری، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و کردستان)
اگر مثل من عاشق قزلگیری هستید این چهار استان را فراموش نکنید، وجود رودخانه های فراوان با آب سرد و مناطق بکر زیادی که تردد ماهیگیر در آن به نسبت مجاورت شهر های بزرگ کمتر است موجب شده این سه استان محل های بکر و جذابی برای قزلگیری باشند. لرستان از منطقه الیگودرز به سمت جاده شول اباد رودخانه های زیادی وجود دارد. همچنین منطقه ازنا و بعد به سمت دورود تا دریاچه گهر و خود گهر رود جاهای بکر زیادی دارد که بسیاری از آن ها را باید با راهنمای محلی بروید. ضمنا روستای عمارت تا امامزاده بابا پیر عبد الله را هم فراموش نکنید که البته جاده خطرناکی دارد.اطراف شهر یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد هم مراکز زیاد پرورش ماهی وجود دارد. از یاسوج به سمت اصفهان در مجاورت رودخانه بشاء تا مسیر یاسوج به سمت شیراز و تنگ تیزاب و رودخانه مارگون زیبا و مسیر های فرعی زیادی که در دل زاگرس پیش می روند موجب شده این منطقه نیز از مراکز اصلی قزلگیری در ایران باشد.استان کردستان و کرمانشاه نیز با دارا بودن مناطق متعدد برای صید قزل الا بسیار مطلوب است. از روستای زیبا و گردشگری پالنگان تا دیوزناو تا رودخانه و دریاچه زریبار و همچنین منطقه ریجاب کرمانشاه تا روستای هجیج همه از جاهایی هستند که میتوانید در ان قزل الا پیدا کنید و در فصل مناسب جذابیت گردشری بالایی هم دارند.چهار محال و بختیاری استان بی نظیری است که با دارا بودن رودخانه های زیاد و اقلیم سردسیر تا نیمه گرمسیر بسیار مورد علاقه شخصی خودم است. مرکز استان شهرکرد مرتفع ترین مرکز استان ایران و شهری است با اب و هوای ییلاقی. تعدد مراکز پرورش ماهی، تعداد زیاد رودخانه و بکر بودن اغلب مناطق این استان دل و هوش از هر عاشق طبیعت و ماهیگیر می رباید. اما نکته اینکه باید با نقاط ماهیگیری این استان اشنا باشید و توقعی هم نداشته باشید که نقاطی که یک ماهیگیر با زحمت و تلاش به دست اورده است را به راحتی در اختیار شما قارا دهد. شخصا خیلی به این استان و رودخانه های ان سفر کردم و عاشق پیمایش در رودخانه های این منطقه هست. رودخانه بازفت شاید معروف ترین رودخانه این استان مابین قزل گیر ها باشد که با داشتن رودخانه های فرعی فراوان و گونه های بومی مثل سفید رودخانه ای و سونگ مورد توجه اسپین کار ها است. در اجرا های متعدد در این استان واقعا اغلب اوقات صید های خوبی داشته ایم و این را مدیون مناطق بکر و تعدد زیاد مراکز پرورش ماهی هستیم.
سپید رود زیبا (سفید رود)
سپید رود اصلی ترین رودخانه استان گیلان و فکر میکنم بزرگترین رودخانه جنوبی خزر باشد. این رودخانه تنوع ماهی بسیار زیادی دارد اما برداشت زیاد آب برای شالی کاری جان این غول گیلانی را گرفته است و در اغلب فصول کم آب است. سد سفید رود در مجاورت شهر منجیل از محل های زیست زردپر و اسبله های غول است که تعدادی از ماهیگیران خوب ایران در زمینه صید این دو ماهی در این سد واقعا تخصص پیدا کرده اند. از انواع کولی ماهی نیز میتوان نام برد که در این رودخانه زیبا صید می شود. اما هر ساله با باز شدن دریچه سد برای ابیاری شالی ها، دسته های زرد پر از دریای خزر به سمت معکوس جریان آب شنا می کنند که در سفری که با یکی از دوستان برای صید این ماهی زیبا داشتم صحنه های بسیار زیبایی از پرش زرد پر های درشت در مجاورت ابشار ها دیدم که واقعا دلچسب بود. بسیاری از نقاط این رودخانه در مجاورت جاده تهران به رشت عبور می کند که دستری به بسیار از نقاط ان را آسان می کند.شاید این متن خیلی کلی به بررسی ماهیگیری در رودخانه های ایران پرداخت و حتی تعداد زیادی رودخانه را جا انداخته باشم اما امیدوارم به شما کمکی کرده باشم که در سفر ماهیگیری به رودخانه های ایران مبنایی داشته باشید و با تحقیق بیشتر در صید ماهی موفق باشید.
بازنشر از سایت لوازم ماهیگیری و طبیعتگردی کولی مجری تور های تخصصی ماهیگیری
