افترا جرمی است که در آن شخص عنوان مجرمانه ای را به دیگری نسبت می دهد و یا عناوین منتسبه را منتشر می کند بدون اینکه توانایی اثبات آن را در محاکم داشته باشد. افترا یک عمل مجرمانه است که قانونگذار آن را در مواد 697 و 699 قانون مجازات اسلامی جرم انگاری کرده و برای آن مجازات تعزیری در نظر گرفته است. جرم افترا از جرائم علیه اشخاص است که فرد مفتری به وسیله نوشته، به نحو شفاهی و یا هر رفتار دیگری جرمی را به غیر نسبت می دهد یا منتشر می کند. شرایط تحقق جرم افتراء طبق ماده 697 قانون مجازات اسلامی انتساب جرم به دیگری، صراحت انتساب، ناتوانی مفتری از اثبات صحت اِسناد است و با اثبات تمامی این موارد این جرم محقق خواهد شد. همینطور به موجب ماده 699 قانون مجازات اسلامی عملی که در آن شخص با قصد متهم کردن دیگری آلات و ادوات جرم را بدون اطلاع آن شخص در تصرف او قرار دهد به طوری که آن شخص تحت تعقیب قرار گیرد این عمل تحت عنوان افترای عملی جرم و دارای مجازات خواهد بود. باید گفت که افترا در دو حالت واقع می شود حالت اول به صورت افترای قولی است که در ماده 697 حکمش آمده است و حالت دوم افترای عملی است که حکم آن در ماده 699 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است.
ارکان جرم افترا
عنصر قانونی جرم افترای قولی ماده 697 قانون مجازات اسلامی است که بیان می دارد:
«هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه ۶ محکوم خواهد شد.»
شرایط تحقق جرم افترا
عناصر تشکیل دهنده جرم افترا و شرایط تحقق آن به این نحو است که شخص عملی که عنوان مجرمانه دارد را به صورت صریح و از هر طریقی به دیگری نسبت دهد و نتواند صحت آن امر را اثبات کند به شرط آنکه شخص عالمانه و عامدانه و با قصد متهم کردن دیگری عمل مجرمانه را به وی نسبت دهد یعنی برای تحقق این جرم هم سوءنیت عام و هم سوءنیت خاص باید وجود داشته باشد و شخص باید بداند عملی که به دیگری نسبت می دهد دارای عنوان مجرمانه است.
عنصر قانونی جرم افترای عملی ماده 699 قانون مجازات اسلامی است که بیان می دارد:
«هر کس عالماً و عامداً به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌گردد بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به او است بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از 3 ماه تا 1/5 سال محکوم می‌شود.»
مجازات افترا
به موجب ماده 697 قانون مجازات اسلامی که به وسیله قانون کاهش مجازات حبس تعزیری سال 99 اصلاح شده است، مجازات افترای قولی جزای نقدی درجه شش به میزان بیش از بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال خواهد بود. البته اگر آنچه که به دیگری نسبت داده شده است عنوان زنا و لواط نداشته باشد چرا که مجازات نسبت دادن زنا و لواط به دیگری تحت عنوان حد قذف هشتاد ضربه شلاق خواهد بود.
به موجب ماده 699 قانون مجازات اسلامی مجازات افترای عملی 3 ماه تا 1/5 سال حبس خواهد بود.
مجازات جرم افترا در هر دو حالت قابل گذشت است و با شکایت شاکی قابل تعقیب است و در صورت گذشت وی تعقیب و اجرای مجازات موقوف خواهد شد.
اگر شخصی به جرم افترای قولی و یا عملی محکوم شود با توجه به اینکه مجازات این جرائم درجه شش محسوب می شود محکومیت به آنها برای شخص سابقه کیفری نخواهد داشت.
نویسنده : زهرا_فضل_اللهی
زهرا فضل اللهی
دانشجوی ممتاز دکتری حقوق با رتبه کل آزمون سراسری(کشوری) ۷
مدرس دانشگاه
کارآموز وکالت
